Sau Brexit – Một Trật Tự Khác

Hùng Tâm - Hồ Sơ Người-Việt Ngày 160629

Anh Quốc vừa cho Liên Âu một bài học, đấy mới chỉ là khởi đầu….    

* Liên Âu thiếu nước... cờ *

Sau khi Vương quốc Anh thống nhất UK quyết định ra khỏi Liên hiệp Âu châu – giải pháp Brexit mà nhiều người cho là bất ngờ chỉ vì họ đoán sai kết quả trưng cầu dân ý hôm 23 - tình hình Anh Quốc sẽ ra sao và Liên Âu phải tự cải cách như thế nào?  Ngay từ đầu Tháng Sáu, Hồ Sơ Người-Việt dành ba kỳ liên tiếp trình bày bối cảnh của chuyện này từ nhiều giác độ khác biệt. Đã đến lúc chúng ta có thể tiến thêm một bước mà nhìn vào tương lai.

Đấu Trí Giữa Anh Quốc Và Âu Lục

Do vị trí địa dư là một hải đảo đối diện với các quốc gia thuộc khu vực bán đảo phía Tây của Đại lục Âu-Á, mà ta có thể gọi là Âu-Lục (Continental Europe) Anh Quốc đã có một chủ trương khá đặc biệt. Là vừa muốn giữ nền độc lập của mình, vừa muốn can thiệp vào Âu-Lục để khỏi bị đe dọa hay uy hiếp, lại vừa củng cố quan hệ riêng với Hoa Kỳ ở bên kia Đại Tây Dương. Chủ trương đa diện ấy càng được đẩy mạnh khi Đế quốc Anh tàn lụi và mất dần ảnh hưởng kể từ sau Thế chiến II.

Vì vậy, việc nước Anh ngần ngại khi gia nhập hệ thống Âu châu thống nhất rồi cũng là quốc gia đầu tiên ly khai khỏi hệ thống không là điều đáng ngạc nhiên.

Khi 72% thành phần cử tri tham gia cuộc trưng cầu dân ý và 52% những người bỏ phiếu lại ủng hộ việc ly khai, ta không thể nói rằng đây là một kết quả khít khao. Khi 40% cử tri của thủ đô London cũng muốn ly khai thì ta cũng thấy rằng việc ở lại không có sức thuyết phục cao như các chính khách hay bình luận gia mong đợi. Khi hai chính đảng lớn là Bảo Thủ và Lao Động cùng bị vỡ đôi trên lằn ranh Đi/Ở thì đây hết là dị biệt lập trường tả hữu cổ điển mà là cái gì đó sâu xa hơn nhiều.

Sau cùng, người ta cứ đề cao nguyên tắc dân chủ, đến khi người dân thể hiện quyền làm chủ mà đòi quốc gia phải đi theo hướng khác thì cũng chẳng thể nói rằng người dân mắc tội thất học, thiếu hiểu biết hoặc ngả theo chủ nghĩa quốc gia dân tộc có mùi phát xít. Mấy ngày qua, dư luận Anh, Âu và toàn cầu cứ tranh cãi về chuyện ấy một cách vô ích.

Bây giờ, các chính đảng truyền thống của Anh phải tìm giải pháp nội bộ để thực hiện ý nguyện của đa số và khủng hoảng sẽ bùng nổ trong từng đảng cho tới khi nước Anh có lãnh đạo chính thức nêu vấn đề với Liên Âu về thể thức tiến hành việc ly khai.

Phía Liên Âu muốn Anh khởi sự việc này càng sớm càng hay, phía Anh Quốc, Chính quyền của Thủ tướng David Cameron chưa có khả năng đó.

Ông Cameron có thể tính sai khi quyết định tổ chức trưng cầu dân ý và gặp kết quả ngược với dự kiến, nhưng ông can đảm nhận trách nhiệm ở việc đi và ở của mình. Ông sẽ ra đi, mà vẫn ở lại cho tới khi đảng Bảo Thủ có lãnh đạo mới, với hy vọng là trong hạn kỳ vài tháng nữa. Nếu ông từ chức ngay vào ngày 24 thì tình hình còn khó khăn hơn nữa. Trong hạn kỳ đó, có thể là tới Tháng 10, đảng Lao Động cũng phải vượt qua được khủng hoảng nội bộ mà có đường lối và nhân sự tham gia quyết định lịch sử vào giai đoạn nguy ngập này.

Bên kia, các nước Âu-Lục cũng nhức đầu trong trận đấu trí vì không chỉ đối phó với Anh Quốc trong một vụ ly dị tốn kém mà còn phải canh chừng các thành viên còn lại cũng có thể nhân chuyện Brexit mà tính khác. Mà ngần ấy quốc gia hay lãnh tụ đều bị chi phối bởi phản ứng của thị trường. Hai ngày tuột giá đã gây thiệt hại khoảng hai ngàn tỷ đô la chỉ vì nhiều nhà đầu tư nhận thức sai mà đánh cá ngược với kết quả bất ngờ. Những biến chuyển sắp tới cũng khiến các ngân hàng trung ương và nội các từng nước bị lay động. Vụ khủng hoảng ngân hàng tại Ý đang xảy ra cũng tác động vào trận đấu trí của các chính khách.

Nhìn vào toàn cảnh thì các nước sau đây có thể bị chấn động tài chánh: Ý, Hy Lạp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Malta, Cyprus và Ireland. Khó khăn kinh tế thì đe dọa Ireland, Thụy Điển, Hòa Lan, Bỉ và cả nước Đức. Trong khi đó, trào lưu nghi ngờ hoặc chống Âu Châu sẽ tăng tại Pháp, Ba Lan, Hung, Áo, Ý, Hy Lạp và cả Đan Mạch. Tổng kết lại, Liên Âu không ở trong thế mạnh để bắt ép Anh Quốc như người ta lầm tưởng.

Trước khi nói đến thế lực kinh tế đối chiếu giữa Anh Quốc và Liên Âu, thì phải nhắc đến cơ sở pháp lý và thậm chí tà ý của Liên Âu. Cũng là một cách giải thích phản ứng của dân Anh.

Cơ Sở Pháp Lý và Gian Ý Chính Trị

Có hai chi tiết đáng chú ý được thấy rõ qua vụ tranh luận vừa qua. Thứ nhất là gian ý của Liên Âu mà nhiều người Anh đã nhìn ra dù truyền thông dòng chính lại chẳng đề cập tới.

Đấy là cơ sở pháp lý của quyền hạn lãnh đạo Âu Châu. Họ đã có Hiệp ước Roma năm 1958 về khuôn khổ hội nhập các thành viên, rồi Hiêp ước Maastrich năm 1993 để lập ra Liên Âu. Họ chuẩn bị đúc kết hai văn kiện này thành bản Hiến pháp Âu châu, với việc soạn thảo được trao cho nguyên Tổng thống Pháp Valéry Giscard d’Estaing. Không ngờ là năm 2005, Pháp và Hòa Lan tổ chức trưng cầu dân ý về bản hiến pháp này với kết quả là đa số bác bỏ!

Lãnh đạo Âu châu không từ bỏ giấc mơ thống nhất bằng mọi giá nên mới tung ra một văn kiện thứ tư là Thỏa ước Lisbon năm 2007. Đây là văn kiện bên trong có quy định về thủ tục ly khai ở Điều 50. Tức là ngay từ đầu, Liên Âu muốn vượt qua lòng dân của từng nước mà vẽ ra luật chơi chung cho mọi nước. Nhớ lại thi nếu người dân Anh có đòi ra đi thì tội cũng chẳng nặng hơn dân Pháp hay dân Hòa Lan vào năm 2005 khi bác bỏ Hiến pháp.

Thứ hai, ngay sau khi biết kết quả trưng cầu dân ý, Ngoại trưởng của sáu nước sáng lập đã ra tối hậu thư cho Thủ tướng Cameron, rằng nếu Anh Quốc đã quyết định đi thì hãy đi cho sớm.

Sáu nước đó là Pháp, Đức, Ý, Hòa Lan, Bỉ và Luxembourg. Khi đọc tin, ít ai nêu vấn đề là tại sao đại diện của sáu quốc gia này lại có quyền lên tiếng thay cho cả Liên Âu? Các nước còn lại, 21 thành viên kia, chỉ là khán giả? Chi tiết ấy không qua mặt được các nước Ba Lan, Hung, Tiệp… Họ càng thông cảm với lập trường của Anh Quốc dù vẫn muốn Anh ở lại. Chính thái độ của sáu nước cột trụ càng gây phản ứng nghi ngờ của các thành viên còn lại và một ảnh hưởng của vụ Brexit được phơi bày ra ánh sáng – mà cho tới ngày Thứ Ba 28, chửa thấy truyền thông dòng chính nói tới.

Chỉ vì qua ngày Thứ Bảy 25, sáu đại diện Liên Âu đã tháo chạy trong bản thông cáo chung được phổ biến qua nhiều ngôn ngữ cho thế gian cùng biết. Họ thú nhận “rằng có sự khác biệt giữa các quốc gia thành viên trong tham vọng hội nhập Âu châu nên Liên Âu sẽ tập trung nỗ lực vào những thách thức mà cả tập thể cùng có thể giải quyết và để từng quốc gia hay cấp địa phương giải quyết các nhiệm vụ còn lại.”

Diễn ra bạch văn cho dễ hiểu, sáu cột trụ của Âu Châu vừa chính thức công nhận là chánh sách của Liên Âu không thỏa mãn mọi thành viên. Vì vậy, từ nay họ tìm cách thỏa mãn mọi người, dù điều ấy có nghĩa là thủ đô Bruxelles bớt thẩm quyền kiểm soát về chính trị và chú trọng tới tự do thương mại trong một thị trường kinh tế chung. Vụ nổi giận chính trị của dân Anh đã cứu vãn chủ quyền nhiều nước khác mà các bình luận gia đầy quán tính vẫn chưa hiểu nên cứ buồn về việc Anh Quốc rũ áo.

Sau cùng, Hồ Sơ Người-Việt đề cập tới sức nặng kinh tế của các nước trong cuộc, vì đấy mới là cơ sở suy luận về một trật tự kinh tế khác.

Sức Nặng Kinh Tế

Trong nội tình Anh Quốc, hai chính đảng lớn và đảng United Kingdom Independence Party – chủ trương Brexit - phải ra khỏi cơn khủng hoảng và dàn xếp một giải pháp “đại đoàn kết” để có đủ đa số cầm quyền cho tương lai sau những tổn thất kinh tế và chính trị vừa qua. Liên Âu cũng thế, sẽ phải đối phó với thực tế trước mắt và ngăn được một vụ đổ dàn là khi nhiều nước cũng theo Anh Quốc ra đi.

Kịch bản lạc quan của tương lai là một thế hợp tác mới, dựa trên “tương quan lực lượng” về kinh tế.

Trước hết, nếu tính theo Tổng sản lượng GDP, căn cứ trên danh mục của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế cho năm 2015, thì sức nặng kinh tế của các nước có thể được tóm lược như sau: 1/ Hoa Kỳ là 17 ngàn 900 tỷ Mỹ kim (Liên Âu gồm 28 nước chỉ được 17 ngàn tỷ); 2/ Trung Quốc là gần 11 ngàn tỷ; 3/ Nhật Bản có bốn ngàn mốt; 4/ Đức có ba ngàn ba; 5/ Anh Quốc là hai ngàn tám; 6/ Pháp là hai ngàn tư…. Đây là ta chưa nói đến khả năng sáng tạo hay sức cạnh tranh hoặc năng suất kinh tế thật là lợi tức đồng niên tính theo đầu người của từng nước.

Anh có nền kinh tế đứng hàng thứ năm thế giới và trong khối Âu Châu thì chỉ thua kinh tế Đức. Nhưng khác với nước Đức quá lệ thuộc vào xuất cảng, Anh Quốc còn có ưu thế khác: là đầu cầu rót vốn đầu tư của các nước, nhất là Hoa Kỳ, vào Liên Âu nay đang lui về vai trò của một khu vực tự do thương mại.

Nói về tự do thương mại thì Hoa Kỳ đang có Hiệp định NAFTA với Canada và Mexico, hai nước có sản lượng kinh tế đứng hạng thứ 10 và thứ 15. Ba quốc gia này sản xuất ra tổng cộng 20 ngàn 600 tỷ Mỹ kim một năm, so với 17 ngàn tỷ của Liên Âu thì cao hơn 21%. Ra khỏi Liên Âu, nếu Anh Quốc gia nhập Hiệp ước NAFTA được cải tên thành… Xuyên Đại Tây Dương - chuyện không khó – thì sản lượng của bốn nước sẽ là 23 ngàn 400 tỷ, so với Liên Âu không còn Anh Quốc (14 ngàn 200 tỷ) thì nhiều hơn chín ngàn 200 tỷ đô la. Hơn gấp rưỡi!

Nếu Liên Âu chỉ là một câu lạc bộ làm ăn về kinh tế chứ hết tham vọng áp đặt một trật tự chính trị cho các thành viên, với quy chế về cư trú hay hạn ngạch tiếp nhận di dân hoặc tiêu chuẩn về chi thu ngân sách - mà chẳng xứ nào tôn trọng - thì Anh Quốc cũng có thể gia nhập một câu lạc bộ tương tự ở bên kia Đại Tây Dương, với Hoa Kỳ, Canada và Mexico. Thoải mái hơn nhiều! Mà sẵn đà phát triển, tại sao không mời thêm Úc, Tân Tây Lan cùng nói Anh ngữ, hay với vài nước Bắc Âu xưa nay vẫn gắn bó với Anh và Mỹ hơn là với các nước Âu-Lục?

----

Kết luận ở đây là gì?

Trong khi người ta nguyền rủa hay ca tụng chuyện Brexit, một trật tự kinh tế khác có thể ra đời.

Còn lại, Liên Âu nhỏ và nghèo hơn vẫn có thể tồn tại với những tham vọng thực tế và thuần nhất hơn.

 
Nếu không, Liên Âu sẽ có loạn, là kịch bản không lạc quan. Vụ phi trường Istanbul vừa bị khủng bố tấn công là một nhắc nhở.