Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 140915
"Kinh Tế Cũng Là Chính Trị"
Những lý luận
nhảm nhí dẫn đến tiêu vong
* Cùng một lò nhảm nhí *
Một
nhân vật Hoa Kỳ đã có lời phát biểu đáng suy ngẫm:
"Tôi
phải nghiên cứu chính trị và chiến tranh, để các con tôi có thể được tự do học hỏi
toán pháp và triết học, địa dư và lịch sử thiên nhiên, kiến trúc hải thuyền và
kỹ thuật hải vận, thương mại và canh nông - ngỏ hầu đời con của chúng có cái
quyền được nghiên cứu hội họa, thơ văn, âm nhạc, kiến trúc, điêu khắc, thêu dệt
và nghệ thuật đồ sứ".
Sinh
vào năm 1735 và mất năm 1826, John Adams không chỉ nghiên cứu về chính trị. Ông
là nhà lãnh đạo thuộc lớp "Quốc Phụ" và là Tổng thống thứ nhì của Mỹ.
Lời phát biểu đáng chú ý ở vài chi tiết, có và không:
Về
chuyện "có", hai lần John Adams nhắc đến "kiến trúc".
Thế
hệ của ông là những người đi làm cách mạng để giành độc lập nên phải học hỏi và
vận dụng cả chính trị lẫn quân sự. Nhờ vậy mà thế hệ nối tiếp, trong đó có con
trai ông là John Quincy Adams sau này cũng làm Tổng thống Hoa Kỳ, được quyền tự
do học hỏi về kiến trúc hải thuyền (naval architecture). Đấy là một bộ môn kết
hợp cả chiến tranh cho hải quân, lẫn khoa đóng tầu và thương mại hàng hải. Mục
tiêu là để tới đời thứ ba, các con cháu mới được quyền nghiên cứu về kiến trúc,
một ngành học rất gần với nghệ thuật. Họ kiến trúc cho kiến trúc, đó là sáng tạo....
Điều
"có" trong lời phát biểu này là trình tự thăng tiến của quyền tự do.
Thế
hệ đầu tiên đi vào đấu tranh là để giành được quyền học hỏi cho thế hệ nối tiếp.
Việc học hỏi ấy mở từ quân sự để bảo vệ an ninh qua hàng hải để phục vụ đời sống,
hầu thế hệ thứ ba có thể tự do nghiên cứu
về kiến trúc hay thi ca, hội họa hay thêu thùa... Quyền sáng tạo khởi đi từ tự
do, và xứ sở chỉ có tự do khi giải quyết được bài toán ban đầu.
Then
chốt nhất là bài toán chính trị.
***
Đọc
cuốn "Đèn Cù" của tác giả Trần Đĩnh, người viết nhớ John Adams và trình
tự thăng tiến của các thế hệ từ thời đấu tranh đến xây dựng để tiến tới quyền tự
do mơ chuyện viển vông cho nghệ thuật vì nghệ thuật.
Nhớ
đến ba vòng xoay lên của John Adams thì cũng biết được ba vòng xoáy xuống vì chính
trị đốn mạt. Nếu trong đấu tranh có thể thủ tiêu đối thủ chính trị, cải cách ruộng
đất hay truy diệt trí thức thì kết cuộc về nông tang là chuyện tang thương, về sáng
tạo là sự nhắm mắt, hoặc thậm chí chẳng nhíu lưỡi thì "nhíu nhìn" -
chữ của Trần Đĩnh.
Còn
về hàng hải, thế hệ đốn mạt thứ ba cho ta Vinashin phá sản và hải quân Việt Nam
ngơ ngác thúc thủ trước dàn khoan Hải dương 981 của Trung Quốc....
John
Adams là đại trí thức và tranh đấu cho một nền chính trị sau này có thể đảm bảo
quyền tự do cho mọi người, kể cả trí thức và nghệ sĩ. Những gì xảy ra tại Việt
Nam từ 90 năm nay lại xoay theo hướng khác, và trí thức cùng nghệ sĩ là thành
phần bị đầy đọa nhiều nhất.
***
Chúng
ta trở lại một điều "không" trong lời phát biểu của John Adams.
Nhân
vật lỗi lạc này nói đến quyền tự do nghiên cứu về toán học, triết lý, về địa dư,
lịch sử, cho tới kiến trúc, thi ca, hội họa và cả nghệ thuật điêu khắc hay dệt
thảm, v.v... vậy mà chẳng thấy ông nói gì về... kinh tế. Chỉ vì kinh tế cũng là
chính trị, nội dung của cột báo định kỳ này.
Chính
trị, như một cách diễn tả khác của Khổng Tử, là làm cho ngay ngắn. Nền tảng đầu
tiên cho cả xã hội mà được ngay ngắn thì quyền tự do học hỏi và sáng tạo mới được
phát huy theo viễn kiến lý tưởng của John Adams. Nếu vậy, tại sao ông không nhắc
tới kinh tế, hay kinh tế chính trị học, là khái niệm đã có trong thời đại của ông?
Phải
chăng vì đấy là môn học quá khó? Nhà vật lý thời danh của Thế kỷ 20 là Max
Planck có lần nói với kinh tế gia nổi tiếng John Maynard Keynes rằng ông cũng có
lúc muốn học về kinh tế mà về sau phải bỏ là môn quá khó. Có lẽ ông chỉ muốn nói
cho vui, hay cho bạn mình vui mà thôi.
Nhưng
quả rằng nếu ai cũng có thể học về kinh tế, khi hành về kinh tế thì sợ đời lại
khác. Vì khoa kinh tế cũng chứa đầy chân lý nhảm nhí, hoặc bị bẻ queo để phù trợ
chánh sách nhảm nhí của chính trị.
Nhảm
nhất là "Kinh tế Chính trị học Mác-Lênin", một môn học thuộc diện khảo
cổ về loài tuyệt chủng, hay trong các Trường đảng của những đảng Cộng sản chỉ còn
đếm được bằng vài ngón của nửa bàn tay. Nhảm nhì là "kinh tế học xã hội chủ
nghĩa", theo định hướng nhà nước, với màu sắc Trung Hoa, Ba Đình hay
Venezuela....
Tại
sao một bộ môn có vẻ khoa học mà lại có thể đưa tới áp dụng nhảm nhí và gây phá
sản, hoặc hiện tượng "sản nhập" thay vì sản xuất?
Lý
luận nhảm nhí thật ra không phải là chuyện điên khùng. Nó khởi đi từ những tư
tưởng có vẻ hợp lý và nghe được. Nếu không thì đã chẳng được cái mẽ khoa học tráng
sơ ở bên ngoài và được nhiều chính khách áp dụng với khẩu hiệu bùi tai. Nhưng xâu
chuỗi lý luận ấy thiếu mất vài mắt xích - và thành lý luận nhảy cóc.
Mắt
xích bị thiếu đầu tiên – vi thiếu nên ít ai thấy! – chính là định nghĩa. Không
có định nghĩa thì nhân dân hay giai cấp có thể hòa làm một và đảng của một giai
cấp có thể cai trị toàn dân. Không định nghĩa thì "cải tạo" là xoá rồi
mới xây, mà xây không nổi nên sau cải tạo mới là khủng hoảng. Thiếu định nghĩa
nên "địa tô" mới là đấu tố, điền chủ mới bước xuống hố chôn người, "công
bằng" mới thành cào bằng. Và mọi người đều thành vô sản dưới quyền cai trị
của một thiểu số đang là đại gia phe phẩy sau khi đảng ta đã "đổi mới".
Định
nghĩa của đổi mới hay định hướng xã hội chủ nghĩa là gì? Đấy là một bí mật quốc
gia của hệ thống lý luận nhảm nhí của kinh tế.
Cuốn
sách của Trần Đĩnh vẽ lại chân dung u ám của kinh tế chính trị học Mác-Lênin
khiến lãnh đạo thời nay ở Hà Nội... yên tâm. Vì so với thời xưa được Trần Đĩnh
viết lại thì họ có vẻ khá hơn cha anh trong đảng. Họ có thể nhét vào đầu chúng
ta cái lý luận nhảm nhí đó về kinh tế thời nay.
Mà
không chỉ có tại Trung Quốc hay Việt Nam, lý luận nhảm nhí về kinh tế cũng xuất
hiện - và tung hoành – trong các nước có dân chủ, kể cả Hoa Kỳ.
Nhảm
nhí như lý luận về mức lương tối thiểu pháp định đang được chính trường Mỹ thổi
lên với sự cổ động om xòm của các nghệ sĩ màn bạc. Cái mắt xích bị thiếu là "hậu
quả bất lường".
Chính
khách viện dẫn mục tiêu cao đẹp của biện pháp mà bất chấp hậu quả không lường
được về kinh tế là càng làm giới trẻ và những người nghèo hoặc thiếu tay nghề càng
khó kiếm việc. Lãnh tụ các nghiệp đoàn thiên tả đều biết vậy mà lại ồ ạt chi tiền
vận động không vì quyền lợi công nhân viên. Họ trục lợi nhờ biện pháp đó. Vì
sao lại có nghịch lý ấy thì nhiều người không hiểu, nhất là trong giới truyền
thông!
Kỳ
khác ta sẽ tìm hiểu tiếp.
***
Ở
đầu dòng, bài kinh tế này khởi sự với John Adams. Xin kết thúc cũng với John
Adams, một trong những nhà sáng lập ra nền dân chủ Hoa Kỳ.
Nhân
vật uyên bác này vẽ ra giấc mơ lý tưởng về chính trị, nhưng chẳng là người
hoang tưởng khi nhắc rằng trong lịch sử ông chưa thấy một nền dân chủ nào mà không
tự sát. Nền dân chủ có thể tiêu vong không vì nạn động đất hay ngoại xâm, mà vì
tự sát khi áp dụng lý luận nhảm nhí.
Thí
dụ thời sự là chuyện Argentina vỡ nợ. Đầu thế kỷ trước, xứ này thuộc về 10 quốc
gia giàu nhất thế giới. Kinh tế vốn không dối trá, nhưng lý luận nhảm nhí về
kinh tế khiến xứ này lụn bại dần.
Lên
tới trình độ ấy mà còn tuột dốc thì lý gì đến Việt Nam, vốn chưa leo khỏi cái hố
của đảng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét