Việt Long& Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA Ngày 130605
Diễn Đàn Kinh Tế
Bắc Kinh Giăng Lưới Và Mắc Bẫy
Đồ họa cho thấy các thành viên của Hiệp định đối tác xuyên
Thái Bình Dương, một thỏa thuận thương mại tự do Mỹ hậu thuẫn hiện đang
đàm phán giữa 11 quốc gia. AFP
Nguyên thủ của Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ hội họp hai ngày tại một trang
trại ở California. Nghị trình thảo luận giữa lãnh đạo của hai nền kinh
tế đứng đầu thế giới tất nhiên bao gồm hồ sơ kinh tế và cả Hiệp định
Xuyên Thái Bình Dương TPP. Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu riêng về hồ sơ
đó qua phần trao đổi do Việt Long thực hiện với chuyên gia kinh tế
Nguyễn-Xuân Nghĩa.
Việt Long: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông, Hiệp định Hợp
tác Kinh tế và Chiến lược Xuyên Thái Bình Dương, mà người ta gọi tắt là
TPP, có nằm trong nghị trình làm việc của Tổng thống Barack Obama với
Chủ tịch Tập Cận Bình nhân cuộc gặp gỡ cuối tuần này tại California hay
không? Chúng tôi nêu câu hỏi đó và đề nghị ông trình bày cho bối cảnh
của thượng đỉnh này.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Về bối cảnh chung, kinh tế thế giới chưa ra
khỏi năm năm đình trệ, bên trong lại có quan hệ thiếu cân xứng giữa hai
nền kinh tế đứng đầu thế giới là Mỹ và Trung Quốc. Vì vậy, tôi thiển
nghĩ rằng ưu tiên thảo luận vẫn xoay về kinh tế là hồ sơ có ảnh hưởng
chính trị rất cao trong nội tình của từng nước.
- Ngoài ra, hai nước còn có nhiều mâu thuẫn khác thuộc lĩnh vực an
ninh. Như sự bành trướng quân sự của Trung Quốc tại miền Tây Thái Bình
Dương khi Hoa Kỳ chủ trương "chuyển trục" về Đông Á. Hoặc khi "hắc
khách", hay "hackers", xuất phát từ Trung Quốc lại đột nhập và ăn cắp
thông tin lẫn kỹ thuật của doanh nghiệp hay cơ quan dân sự và quân sự
của Mỹ. Mâu thuẫn ấy lại lồng trong bối cảnh quốc tế là sự bành trướng
của Trung Quốc khiến nhiều xứ lân bang ưu lo và quan tâm đến phản ứng
của Hoa Kỳ. Họ muốn biết Hoa Kỳ ứng xử ra sao với Trung Quốc và cân nhắc
thế nào ưu tiên về kinh tế và an ninh của nước Mỹ trong khung cảnh
chung của cả khu vực Đông Á hay Tây Thái Bình Dương. Chính là hai khía
cạnh kinh tế và an ninh mới phần nào kết tụ vào một hồ sơ là Hiệp định
TPP mà ông nêu ra.
Nếu Trung Quốc muốn trở thành cường quốc có trách nhiệm và trao đổi tự do với các nước thì việc tham gia vào một hiệp định chiến lược về kinh tế và về nhiều mặt khác là điều có lợi cho mọi người. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Việt Long: Vẫn nói về bối cảnh, thưa ông, những người vừa lên lãnh đạo Trung Quốc kể từ Đại hội 18 vào Tháng 11 năm ngoái sẽ phải cải cách kinh tế từ cơ cấu. Đây là một ưu tiên của Trung Quốc để tránh động loạn ở bên trong như lãnh đạo Bắc Kinh đã nói ra từ nhiều năm nay. Liệu Hiệp định TPP có là cơ hội cải tổ không, nếu cho rằng Hoa Kỳ sẽ mời Trung Quốc gia nhập vòng đàm phán với các nước khác?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Câu hỏi của ông nêu ra một vấn đề lý thú mà người ta có thể hiểu ra khi rà soát lại hiện tình kinh tế của Trung Quốc.
- Sau 30 năm đạt tốc độ tăng trưởng cao nhờ Đặng Tiểu Bình cải cách từ
năm 1979, Trung Quốc đã bước qua hình thái kinh tế khác và không thể
tiếp tục tăng trưởng trên 8% hay 9-10% như xưa. Vì vậy, yêu cầu chuyển
hướng từ lượng qua phẩm với đà tăng trưởng thấp hơn là một đòi hỏi khách
quan được đặt ra từ hơn năm năm trước mà vẫn chưa thể tiến hành và nay
là trách nhiệm của thế hệ lãnh đạo mới.
- Khi có mức tăng trưởng kinh tế cao, Trung Quốc đã có thêm phương tiện
đầu tư vào quân sự và trở thành một cường quốc quân sự gây e ngại cho
các lân bang đang có tranh chấp về chủ quyền. Ngày nay, lãnh đạo của họ
đang bị lỡ trớn vì gặp nhiều bài toán nan giải.
Việt Long: Ông nói về các bài toán nan giải của Trung Quốc, thưa ông đấy là gì?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thứ nhất là kinh tế bên trong có nhiều
nhược điểm phải cải sửa vì thiếu cân đối, bất công và không ổn định nên
chẳng vững bền. Điều này, giới lãnh đạo đã công nhận nên họ mới nói đến
yêu cầu chuyển hướng, nếu không thì xứ này sẽ bị nội loạn. Chúng ta đã
có nhiều chương trình đề cập đến chuyện đó nên tôi xin khỏi nhắc lại ở
đây.
- Thứ hai, nếu phải giảm tốc độ tăng trưởng và tìm lực đẩy ở tiêu thụ
nội địa hơn là xuất khẩu và đầu tư, trong khi hệ thống ngân hàng và các
địa phương mắc nợ quá nhiều mà chẳng ai biết nổi là bao nhiêu, thì Trung
Quốc có thể nào gia tăng ngân sách quốc phòng như xưa hay không?
- Thứ ba, nói về phẩm hơn lượng, nếu phải dồn tiền giải quyết các vấn
đề chồng chất, từ xã hội đến môi sinh, thì liệu quân sự sẽ ưu tiên tới
mức nào? Một thí dụ là xứ này thiếu nước ngọt, nhiều mạch nước ngầm bị ô
nhiễm sau mấy chục năm khai thác một cách cẩu thả và vô ý thức và các
dự án thủy lợi hay thủy điện vĩ đại của họ là những quả bom nổ chậm. Cụ
thể là thành phố Thiên Tân có 13 triệu dân đã phải lọc nước biển thành
nước uống và năm 2011 đã mua một nhà máy của Israel với cái giá là bốn
tỷ đô la để có nước ngọt với giá thành cao gấp đôi giá bán mà họ vẫn
thiếu nước. Thành phố này cần một hệ thống lọc nước tốn đến 20 tỷ đô la. Nếu kể thêm nhu cầu của nhiều thành phố lớn như Bắc Kinh hay Thượng
Hải, ta có thể suy ra số đầu tư cần thiết cho môi sinh.
- Khi ấy, Trung
Quốc có còn dồn tiền vào chiến cụ hay quân đội chăng? Tôi nghĩ rằng
nhiều phần thì họ sẽ tiếp tục như vậy và gây ra hai vấn đề song hành là
khó khăn bên trong và sự nghi ngại của các nước ở bên ngoài. Nói đến bên
ngoài, ta trở lại chuyện TPP.
Bài Toán của TQ
Tổng thống Mỹ Barack
Obama nâng ly cùng Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào trong một bữa ăn tối
tại Nhà Trắng hôm 19/1/2011. AFP photo
Việt Long: Trở lại hồ sơ Xuyên Thái Bình Dương, chúng
ta biết là có bốn nước nguyên thủy là Brunei, Chile, New Zealand và Singapore; rồi
thêm Hoa Kỳ, Úc, Peru, Việt Nam từ năm 2008; sau đó có Malaysia, Mexico
và Canada rồi mới đến Nhật và sau này sẽ còn vài xứ Thái Bình Dương
khác. Nhưng cho đến nay, Trung Quốc chưa được mời tham gia. Liệu trong
thượng đỉnh lần này giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, đôi bên có thể thỏa thuận
về việc đó không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta không quên là cũng như Tổ chức
Thương mại Thế giới WTO, xứ nào tham dự Hiệp định TPP đều phải có sự
đồng ý của từng thành viên, chứ không riêng gì Hoa Kỳ. Nước Mỹ có sức
nặng kinh tế và thị trường tiêu thụ lớn nhất nên sự đồng ý tất nhiên là
có ảnh hưởng tới quan điểm của các nước khác, nhưng các nước kia cũng có
yêu cầu của họ. Thí dụ là trước khi đặt chân tới Hoa Kỳ, ông Tập Cận
Bình đã tới Mexico để chủ yếu thảo luận việc khai thông ách tắc về ngoại
thương và đầu tư giữa hai nước. Trong đề mục thảo luận hôm Thứ Ba vừa
qua cũng có nạn Trung Quốc vi phạm luật lệ về quyền sở hữu trí tuệ khi
Mexico ra khỏi chiến lược xuất khẩu năng lượng mà trở thành một trung
tâm chế biến có thể cạnh tranh với Trung Quốc không chỉ nhờ nhân công rẻ
mà còn vì năng suất cao và lại tiếp cận với hai thị trường lớn ở Bắc
Mỹ. Các thành viên khác cũng thế, họ đều có vấn đề với lề lối làm ăn của
Trung Quốc và sẽ đòi hỏi nhiều điều kiện cải sửa khá gắt gao thì mới
đồng ý.
Việt Long: Thưa ông, chúng tôi xin đặt ngược vấn đề
là cả Chủ tịch Tập Cận Bình lẫn Thủ tướng Lý Khắc Cường của Bắc Kinh đều
nói đến yêu cầu tái cấu trúc kinh tế và việc cải cách đó cũng phù hợp
với quy tắc tự do kinh tế của Hiệp định Xuyên Thái Bình Dương. Nếu như
vậy thì việc Trung Quốc gia nhập hiệp định này cũng có lợi cho nỗ lực
cải cách của họ chứ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa đúng như vậy và đấy mới là điều kẹt cho lãnh đạo Bắc Kinh!
- Chúng ta hãy nhìn sự thể như thế này, Hiệp định TPP sẽ kết hợp các
nước Á Châu với các nước Nam Bắc Mỹ ở bên kia biển Thái Bình. Riêng khu
vực Á Châu Thái Bình Dương đã quy tụ 60% sản lượng kinh tế và phân nửa
số giao dịch ngoại thương của toàn cầu nên là thị trường rất lớn mà
Trung Quốc không thể vắng mặt, nhất là khi đã có hai nền kinh tế hạng
nhất và hạng ba là Hoa Kỳ và Nhật Bản. Nhưng Hiệp định này dự trù xoá bỏ
đến cả vạn điều khoản về thuế quan và gần ba chục chương trình cải cách
đang được các nước liên tục đàm phán. Trong số này có vai trò của khu
vực kinh tế nhà nước, có quy chế lao động và bảo vệ môi sinh hay quyền
sở hữu trí tuệ, là loại vấn đề thật ra là sinh tử cho Trung Quốc vì đụng
chạm vào quyền lợi của các nhóm lợi ích bên trong hệ thống kinh tế
chính trị của họ. Một thí dụ khác là chế độ kiểm soát ngoại hối của Bắc
Kinh với cách duy trì đồng Nguyên quá thấp nhờ ràng giá vào đô la Mỹ.
- Nếu Trung Quốc muốn trở thành cường quốc có trách nhiệm và trao đổi
tự do với các nước thì việc tham gia vào một hiệp định chiến lược về
kinh tế và về nhiều mặt khác là điều có lợi cho mọi người. Nhưng nếu
tham gia thì phải cải cách mạnh hơn và đấy mới là vấn đề cho Bắc Kinh.
Việt Long: Nếu như vậy và nhìn từ giác độ của lãnh đạo Bắc
Kinh, sáng kiến về hiệp định Xuyên Thái Bình Dương TPP có là một phần
của chiến lược be bờ ngăn cản Trung Quốc không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ta không quên rằng sáng kiến này xuất phát
từ bốn nước nhỏ tại vành cung Thái Bình Dương và chỉ có sự tham dự của
nước Mỹ từ năm 2008 với tầm ảnh hưởng mở rộng hơn một thỏa thuận về mậu
dịch. Sau đó, các nước khác như Canada, Mexico hay Nhật Bản mới cân nhắc
lợi hại, là muốn có lợi thì phải cải cách và ra khỏi lối suy tính bảo
hộ ở bên trong.
- Ban đầu thì lãnh đạo Bắc Kinh có thể bị tự kỷ ám thị và bệnh "tự bế"
hay "autistic" vì cái nhìn thiên lệch về thế giới bên ngoài nên cho rằng
đó là âm mưu be bờ hay vây hãm của Hoa Kỳ. Họ không thấy là chính sự
bành trướng ảnh hưởng quân sự và uy hiếp xứ khác mới gây phản ứng ngược
từ một chuỗi quốc gia lân bang, khi Hoa Kỳ còn bận tâm về chuyện khủng
bố. Ngày nay, khi nước Mỹ cố rút chân khỏi hậu quả đắt đỏ của cuộc chiến
chống khủng bố và chú ý hơn đến Á Châu thì đã có sự hưởng ứng và kêu
gọi của các quốc gia nói trên, từ Nhật Bản qua nhiều nước ASEAN đến Úc
và Ấn Độ. Sự hưởng ứng này đến từ các nước chứ không do Hoa Kỳ vận động.
Trong khung cảnh đó, Hiệp định TPP là một mặt thiết thực của quan hệ
quốc tế dựa trên quyền lợi kinh tế và nếu thấy có lợi thì tham gia mà
muốn tham gia thì phải cải cách.
Việt Long: Kết luận của ông về hồ sơ TPP này là gì đặt trong mối quan hệ song phương giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi trộm nghĩ là Bắc Kinh mắc bẫy do chính họ giăng ra cho các nước.
- Dù bên trong gặp nhiều trở lực khi cần tái cơ cấu kinh tế, lãnh đạo
của họ vẫn cứ tuyên truyền về thiện chí hợp tác kinh tế một cách hòa
bình tử tế với các nước. Bây giờ, hiệp định TPP là cơ hội chứng tỏ sự
thành tâm cải cách và làm ăn tử tế với các nước. Hoa Kỳ có thể lờ hẳn
các vụ hăm dọa hay ăn cắp kỹ thuật mà nhũn nhặn đề nghị tham dự kế hoạch
TPP khiến Trung Quốc thay đổi mà khỏi bị mang tiếng có ý đồ bao vây hay
có âm mưu gọi là "diễn biến hòa bình". Ta nên theo dõi chuyện đó mà suy
ngẫm về cách hành xử của Việt Nam.
Việt Long: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc phỏng vấn này.
06052013-ddkt-nxn.mp3
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét