Vũ Hoàng & Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA Ngày 141008
"Diễn đàn Kinh tế"
Vụ Hong Kông là khủng hoảng về bản sắc của Trung Quốc
Chưa biết là tình hình Hong Kong sẽ xoay chuyển theo hướng nào,
người ta có thể tìm về những nguyên nhân sâu xa khiến một khu vực nổi
danh thế giới về tự do và thịnh vượng lại trở thành một trung tâm nổi
loạn. Diễn đàn Kinh tế sẽ nói về những nguyên nhân đó qua cuộc trao đổi
cùng ông Nguyễn-Xuân Nghĩa, tư vấn kinh tế của đài Á Châu Tự Do. Xin quý
thính giả theo dõi cách Vũ Hoàng đặt vấn đề như sau.
Vũ Hoàng: Xin chào tái ngộ ông Nguyễn-Xuân Nghĩa sau
hai tuần vắng bóng vì tang lễ ở nhà. Thưa ông, tình hình Hong Kong có
nhiều xoay chuyển bất ngờ và là mối quan tâm của thế giới. Nếu muốn dự
đoán tương lai, ta có thể trở ngược về quá khứ; và trong phạm vi chuyên
đề của diễn đàn này thì yếu tố kinh tế có giải thích được vì sao mà Hong
Kong bị khủng hoảng chăng?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ gút mắc Hong Kong là nan
đề khó giải mà yếu tố kinh tế không thể giải thích hết nếu ta quên mất
cái gốc là văn hóa rồi cái nhánh là chính trị. Có lẽ đây là một cuộc
"Cách mạng Văn hóa ngược"! Chúng ta sẽ phải đi từng bước thì may ra hiểu được nguyên ủy, rồi
mới suy đoán ra hậu quả.
- Trước hết, vụ Hong Kong là một biểu hiện khủng
hoảng của chính Trung Quốc vì lãnh đạo Bắc Kinh và người dân Trung Quốc
không biết là họ muốn gì, cho nên khủng hoảng sẽ còn kéo dài mà chẳng
tập trung vào Hong Kong. Đi vào đề tài theo lối nói ngược của tôi để
khích động sự tò mò và tìm hiểu về lý do thì ta có thể phần nào nhìn ra
vụ khủng hoảng Hong Kong khi nhớ lại rằng đảng Cộng sản Việt Nam đã ra
đời tại Hong Kong vào đầu năm 1930.
Vũ Hoàng: Ông có cái lối nhập đề hấp dẫn, nhưng vì
sao chuyện Hong Kong biểu tình lại có thể bắt rễ mọc mầm từ việc đảng
Cộng sản Việt Nam được thành lập tại khu vực này từ năm 1930?
Hong Kong cũng là nơi mà các đảng phái "cách mạng" của Tầu và của Ta, từ cuối đời Mãn Thanh đến thời Dân Quốc và Cộng Sảnsau này, đều tìm vào để xin tỵ nạn chính trị hoặc để phát triển cơ sở đấu tranh cho vùng Hoa lục hay Việt Nam - Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nhắc đến việc đảng Cộng sản Việt Nam
ra đời tại Hong Kong vì người cộng sản nói chung có trí nhớ rất kém và
bù đắp bằng lý luận hàm hồ nên thường xuyên bị khủng hoảng mà chẳng biết
tại sao!
- Đầu tiên, sự hiện hữu của Hong Kong có thể phủ nhận lý luận ngoa
ngụy của Lenin về chủ nghĩa đế quốc. Hong Kong vốn là thuộc địa của Đế
quốc Anh từ sau năm 1842 mà lại thành đấy trù phú, một trung tâm sinh
hoạt tự do, đa nguyên và cởi mở trong 150 năm. Đây cũng là nơi mà các
đảng phái "cách mạng" của Tầu và của Ta, từ cuối đời Mãn Thanh đến thời
Dân Quốc và Cộng Sản sau này, đều tìm vào để xin tỵ nạn chính trị hoặc
để phát triển cơ sở đấu tranh cho vùng Hoa lục hay Việt Nam.
- Đặc điểm của Hong Kong như một thuộc địa Anh là người dân bản xứ tự
động xây dựng được "xã hội dân sự", một "civil society" trước khi khái
niệm này trở thành thông dụng, và một xã hội dân sự hướng về kinh tế
theo quy luật tự do của thị trường. Vì là thuộc địa, dân Hong Kong không
được bầu lên lãnh đạo, nhưng có tự do tư tưởng, tự do lập hội để sinh
hoạt và giải quyết sinh kế trên nền tảng luật pháp của Đế quốc Anh và
nhờ một bộ máy hành chính hữu hiệu.
- Những yếu tố lịch sử đặc biệt ấy khiến Hong Kong là nơi cởi mở về
tư tưởng, có mức độ tự do kinh tế số một của thế giới, là chuyện ai cũng
nói đến, nhưng thật ra lại còn có một nét văn hóa riêng và trở thành
một "bản sắc Hong Kong". Hiện tượng ấy kéo dài 155 năm cho tới khi Hong
Kong "hồi quy cố quốc", trở lại là lãnh thổ Trung Quốc từ năm 1997. Từ
đấy, yếu tố văn hóa đụng vào chính trị với biểu hiện là kinh tế!
Vũ Hoàng: Có lẽ thính giả của chúng ta hiểu ra từng
bước trình bày của ông. Bây giờ, ta bước qua giai đoạn hồi quy cố quốc"
của Hong Kong. Đâu là những yếu tố đáng ghi nhớ và có thể giải thích vụ
khủng hoảng ngày nay mà ông nhấn mạnh là vừa văn hóa chính trị vừa kinh
tế?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Từ năm 1984 đến 1997, khi thương thuyết
với nước Anh việc thu hồi lại Hong Kong, lãnh đạo Trung Quốc thời đó là
Đặng Tiểu Bình mới chỉ khởi sự cải cách kinh tế sau những mộng mị chết
người của Mao Trạch Đông. Cho nên ông ta biết là phải duy trì đặc tính
tự do kinh tế của Hong Kong để phát triển các tỉnh bên trong, mà tôi sẽ
gọi chung là "Hoa lục" và đề ra nguyên tắc "một quốc gia hai chế độ".
Hoa lục thì theo chế độ cộng sản, còn Hong Kong vẫn giữ ưu điểm tự do
của chế độ tư bản và là hành lang hay bệ phóng của kinh tế Trung Quốc.
Vũ Hoàng: Thế rồi tình hình biến chuyển ra sao mà ngày nay Hong Kong lại bị khủng hoảng?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi phải nhắc lại rằng đây là một vụ khủng hoảng của Trung Quốc mà Hong Kong chỉ là một trong nhiều biểu hiện khác nhau.
Hong Kong là nơi cởi mở về tư tưởng, có mức độ tự do kinh tế số một của thế giới, là chuyện ai cũng nói đến, nhưng thật ra lại còn có một nét văn hóa riêng và trở thành một "bản sắc Hong Kong". Hiện tượng ấy kéo dài 155 năm cho tới khi HK "hồi quy cố quốc", trở lại là lãnh thổ Trung Quốc từ năm 1997. - Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Thứ nhất, sau 30 năm tăng trưởng nhờ quy luật thị trường Trung Quốc
trở thành cường quốc kinh tế mà có vấn đề bên trong, là chuyện ta đã
nhiều lần phân tích. Những vấn đề ấy xuất phát từ chế độ chính trị độc
tài và trở thành bài toán cho đảng Cộng sản Trung Hoa mà họ không thể
quy lỗi cho các nước thực dân đế quốc hay Tây phương. Một trong các giải
pháp gỡ rối cho đảng là phát huy chủ nghĩa quốc gia dân tộc mà đảng này
bỗng dưng trở thành đại biểu chân chính.
- Thứ hai là số phận của Hong Kong 15 năm sau khi được sát nhập vào
Trung Quốc và ta nói đến các vấn đề kinh tế. Hong Hong mất dần ưu thế
cạnh tranh của một hải cảng lớn, một trung tâm chế biến có nhân công
nhiều và rẻ và một giao điểm tài chính quốc tế đứng hàng thứ ba sau hai
trung tâm New York và London. Với diện tích có hạn, Hong Kong tiếp nhận
nhân công và tư bản từ Hoa lục ào ạt đổ vào nên bị nạn bong bóng đầu cơ
khiến nhà cửa lên giá, khó tìm, bị ô nhiễm và dị biệt lợi tức gia tăng.
Khi vụ khủng hoảng tài chính bùng nổ năm 2009, Hong Kong lại giàng giá
đồng bạc vào đô la Mỹ nên bị thiệt cả hai đầu. Các vấn đề kinh tế ấy
khiến người dân Hong Kong thất vọng với chính quyền sở tại mà họ cho là
công cụ của Bắc Kinh và của các tài phiệt có quan hệ với Bắc Kinh.
Vũ Hoàng: Ông nhắc đến các vấn đề kinh tế này làm
thính giả của chúng ta có thể ngạc nhiên vì ít ai chú ý đến sự kiện
người dân Hong Kong lại thất vọng sau khi khu vực sinh hoạt của họ trở
thành một Đặc khu Kinh tế của Trung Quốc.
Số phận của Hong Kong 15 năm sau khi được sát nhập vào TQ và ta nói đến các vấn đề kinh tế. HK mất dần ưu thế cạnh tranh của một hải cảng lớn, một trung tâm chế biến có nhân công nhiều và rẻ và một giao điểm tài chính quốc tế đứng hàng thứ ba sau hai trung tâm New York và London - Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa rằng đúng như vậy, Hong Kong hết dẫn
đầu thế giới về khả năng cạnh tranh mà còn bị tụt hạng sau Hoa Kỳ và
Thụy Sĩ. Kế đó, Hong Kong bị các thành phố khác của Hoa lục cạnh tranh,
như Thẩm Quyến, Quảng Châu và Thượng Hải, và mất dần bản sắc kinh tế cố
hữu trong khi chính quyền địa phương lại chẳng giải quyết được nhưng
cũng bắt đầu có triệu chứng tham nhũng mà người dân Hong Kong cho là
"lây bệnh Bắc Kinh".
- Chuyện thứ ba là dân Hong Kong càng thất vọng khi lãnh đạo Bắc Kinh
phát huy chủ nghĩa dân tộc và đòi viết lại lịch sử trong giáo trình của
bộ giáo dục tại Hong Kong mà người dân bản địa cho là thiên lệch, thậm
chí là "tẩy não", tức là đi ngược tinh thần tự do tư tưởng truyền thống
của họ. Hai năm trước, sinh viên học sinh Hong Kong đã biểu tình chống
lại âm mưu tẩy não ấy.
- Sau cùng ta mới đi tới hồ sơ chính trị là việc lãnh đạo Bắc Kinh
phủ nhận dần những cam kết theo nguyên tắc "nhất quốc lưỡng chế" đã ghi
trong Đạo luật Cơ bản của Hong Kong. Thay vì để người dân Hong Kong được
quyền trực tiếp bỏ phiếu cho người lãnh đạo thì họ lại đặt ra cái lọc
để đảng Cộng sản chọn người theo tiêu chuẩn đảng gọi là "ái quốc".
- Giọt nước tràn ly là khi Quốc vụ viện Bắc Kinh ra Bạch thư ngày 10
Tháng Sáu vừa qua về chính sách áp dụng quy tắc "nhất quốc lưỡng chế"
rồi Thường vụ Quốc hội Bắc Kinh ban hành chính sách ấy từ ngày 31 Tháng
Tám. Vì những bất mãn đa diện và tích lũy ấy, dân Hong Kong mới biểu
tình. Họ không chỉ đòi quyền dân chủ, họ muốn có một cuộc sống khác với
khuôn mẫu đang vỡ vụn của Bắc Kinh ở bên trong Hoa lục.
Vũ Hoàng: Hồi nãy, ông nói đến một từ gây ngỡ ngàng
là "Cách mạng văn hóa ngược" và nhấn mạnh rằng đây là một vụ khủng hoảng
của Trung Quốc dội vào Hong Kong. Phải chăng Hong Kong phản ứng với các
vấn đề văn hóa, chính trị và kinh tế xuất phát từ Bắc Kinh?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin nhắc lại rằng lãnh đạo Trung Quốc
đang tìm một định nghĩa hay nội dung của chủ nghĩa dân tộc, với tham
vọng sát nhập Đài Loan và thống nhất lãnh thổ dưới quyền cai trị của một
đảng chưa có khả năng giải quyết các vấn đề kinh tế cơ bản bên trong.
Hỏi rằng họ muốn tự xưng là gì thì đa số, nhất là trong giới trẻ, muốn được gọi là "người Tầu Hong Kong", hay "người Hong Kong" hơn là "người Tầu". Tức là nếp văn hóa ghê gớm của Trung Hoa và sự cai trị còn vĩ đại hơn của đảng Cộng sản Trung Hoa chẳng có gì là hấp dẫn - Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Tôi xin đơn cử hai thí dụ giải thích nghịch lý này. Từ hai năm nay,
tranh chấp về chủ quyền với Nhật Bản trên quần đảo Senkaku mà Trung
Quốc gọi là Điếu Ngư đã là đề tài thời sự ai cũng rõ. Gần đây, một cuộc
khảo sát trên không gian điện toán có hỏi cư dân trên mạng rằng nếu có
đứa trẻ ra đời tại quần đảo nhỏ này thì quốc tịch của nó là gì? Là người
Hoa, người Nhật, hay dân Hong Kong hay người Đài Loan? Theo thứ tự trả
lời từ cao tới thấp là Hong Kong, Đài Loan, Nhật Bản rồi mới là Trung
Quốc. Tức là làm sao? Dù chỉ là một cuộc khảo sát không rộng rãi và khoa
học, sự kiện ấy cho thấy là có vấn đề trong cái gọi là "bản sắc Trung
Hoa". Người ta chẳng hãnh diện được là người Hoa dưới sự lãnh đạo của
đảng Cộng sản tại Bắc Kinh.
- Thí dụ thứ hai là sau khi Hong Kong trở về là lãnh thổ Trung Quốc,
vào năm 2012, chỉ có dưới 17% người dân địa phương tự cho mình là người
Trung Quốc thôi. Năm ngoái thì chỉ có 23% dân Hong Kong cho biết là họ
có thiện cảm với Hoa lục. Và hỏi rằng họ muốn tự xưng là gì thì đa số,
nhất là trong giới trẻ, muốn được gọi là "người Tầu Hong Kong", hay
"người Hong Kong" hơn là "người Tầu". Tức là nếp văn hóa ghê gớm của
Trung Hoa và sự cai trị còn vĩ đại hơn của đảng Cộng sản Trung Hoa chẳng
có gì là hấp dẫn. Mà đây không là trường hợp cá biệt của Hong Kong.
- Dân Đài Loan cũng vậy, vì thế mà Tháng Ba vừa qua, thanh thiếu
niên Đài Loan đã biểu tình chống lại hiệp định mà Tổng thống Mã Anh Cửu
muốn ký kết với Bắc Kinh. Cuộc biểu tình được gọi là "Thái dương hoa Học
vận" ấy là màn thao dượt cho đợt biểu tình tại Hong Kong vào đầu Tháng
Bảy vừa qua nhân dịp kỷ niệm 17 năm ngày "hồi quy cố quốc" và tiếp tục
với những biến động ngày nay. Vì thế, tôi nghĩ là vấn đề chính nó nằm
tại Bắc Kinh hơn là ở Hong Kong.
Vũ Hoàng: Câu hỏi cuối thưa ông, rồi đây sự thể sẽ ra sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng lãnh đạo Trung Quốc có
phương tiện bạo lực và lắm mưu lược nên sẽ lại tìm cách trì hoãn, gây
phân hoá để cố tránh - tránh thôi chứ cũng chẳng từ nan - một vụ tàn sát
như họ đã từng làm tại quảng trường Thiên an môn năm 1989. Nhưng vì vấn
đề nó nằm tại quốc gia Trung Quốc dưới chế độ cộng sản độc tài nên
khủng hoảng chưa thể dứt, dù là ở tại Hong Kong hay Đài Loan, mà sẽ biến
hóa thành nhiều biểu hiện khác nhau và dội ngược vào bên trong Hoa lục
để lên tới thượng tầng lãnh đạo. Riêng tại Hong Kong thì từ nay đến năm
2017 là khi sẽ áp dụng luật bầu cử mới, biến động còn tiếp tục, có khi
lại châm ngòi cho một vụ khủng hoảng tài chính và kinh tế tại Trung
Quốc.
Vũ Hoàng: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi thú
vị này và quý thính giả của chúng ta hiển nhiên cũng suy ngẫm về hoàn
cảnh Việt Nam khi mà tuyệt đại đa số người dân không muốn là người Tầu
và chẳng muốn lãnh thổ trở thành quận huyện của Trung Quốc.
Cháu chào bác Nghĩa
Trả lờiXóaCháu nghĩ vấn đề là do kinh tế Hồng Kông đã không cạnh tranh được và tốc độ có chậm lại so với Thượng Hải và Thâm Quyến.
Nếu kinh tế Hồng Kông vẫn duy trì tốc độ phát triển mạnh thì có lẽ cũng không dẫn đến biểu tình rộng như ngày nay.
Kinh tế Hồng Kông gặp khó khăn do kinh tế thế giới vừa qua cũng đi vào khủng hoảng, lại bị Bắc Kinh "dìm hàng", lại phải cạnh tranh với Thượng Hải, Thâm Quyến. Trong bối cảnh như thế, kinh tế Hongkong tất sẽ suy giảm, từ đó tất sinh ra bất mãn.
Tội nghiệp quá, em vẫn chưa hiểu gì cả!
XóaEm cứ tưởng rằng tuổi trẻ Hong Kong biểu tình vì kinh tế tụt hậu sau khi khu vực này "hồi quy cố quốc"?
Nếu tuổi trẻ Việt Nam ở trong nước mà cũng suy nghĩ như vậy thì... hết thuốc chữa! Mong rằng em là thiểu số bừa bựa!
NXN