Hài Kịch Hy Lạp: Cho Cộng Sản Một Đạp

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Sống 150630

"Vùng Oanh Kích Tự Do"

SYRIZA Ra Ma Và Hy Lạp Bay Ra Cửa Euro Như Thế Nào?

* Đây là vết bẩn Hy Lạp! - Thế có tẩy nó đi được không? - Hý họa của Ramirez trên tờ IBD *

Đầu năm nay, dân Hy Lạp đã tưởng mình khôn.

Họ bầu cho một tập hợp 22 nhóm thiên tả, từ cộng sản đệ tam qua đệ tứ, đệ tứ rưỡi và các đệ tử lên đồng không đo đếm lẫn cô hồn các đảng “Mao-ít, Mao-nhiều”. Khi một chính đảng mà tự xưng là “tập hợp” thì nên đọc ra chữ “ô hợp”, là trường hợp của nhóm SYRIZA, viết tắt từ chữ Hy Lạp “Synaspismós Rizospastikís Aristerás”, liên hiệp của các đảng cực đoan cánh tả, “radical lefts”.

Phát tin cho ngắn thì đa số cử tri ủy quyền cho tập hợp SYRIZA việc đi quịt nợ và tin rằng nhờ SYRIZA thì lương hưu còn tăng, đến 90% của mức lương cuối cùng nhận được.

Hãy nói về lương lậu và chi phí đã. Xứ này vốn là Thiên đường Hạ giới nên tuổi trung bình để được nghỉ hưu thuộc mức thấp nhất Âu Châu (57,8 tuổi). Họ còn có 600 ngành nghề được coi là rủi ro và hại sức khỏe nên được về hưu ở tuổi 50, trong đó có giới viết lách và mỹ thuật làm tóc. Đấy là đỉnh cao “xã hội chủ nghĩa” khi mà đi cầy ba năm là có thể xác định mức lương căn bản và dưỡng già ở tuổi 50 mà vẫn có lương hưu tính từ căn bản đó. Và điện nước gì cũng được trả với giá trợ cấp, mà khỏi trả cũng không sao vì nhà nước không có quyền cúp!

Thế thì ai sản xuất cho mọi người cùng hưởng điều kiện lý tưởng này? Rất ít!

Doanh nghiệp mới thì khó thành lập vì đe dọa đặc quyền của các công ty lão làng được bộ máy hành chánh bảo vệ qua bán chác và tham nhũng. Chế độ bao cấp đó còn khiến tuổi trẻ ù té bỏ đi làm di dân xứ khác. Còn lại là lớp trung niên và tuổi vàng, ca hát tưng bừng chờ ngày nghỉ ngơi…. Đây cũng là nơi thăm thú lãnh thổ bằng xe taxi còn rẻ hơn xe lửa nên hỏa xa cũng là cái lỗ.

Chuyện tưởng như chỉ có trong truyện thần tiên.

Những người lên đồng không biết đếm chẳng cần biết xứ sở đang mắc nợ đến 315,5 tỷ Euro, tương đương với 350 tỷ Mỹ kim. Một năm sản lượng của cả nước chỉ có khoảng 200 tỷ mà nợ 350 tỷ thì đấy là bài toán kế toán mà một bà nội trợ cũng biết, trừ những người trong thế giới ảo.

Đa số các chủ nợ của Hy Lạp là tổ chức Liên hiệp Âu châu của 28 quốc gia, là Ngân hàng Trung ương Âu châu ECB, Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF và một số quốc gia Âu châu. Khi dân Hy Lạp bầu lên tập hợp SYRIZA do một đảng viên cộng sản lãnh đạo là Thủ tướng Alexis Tsipras, thì các chủ nợ nói trên đều ngao ngán và trải qua sáu tháng cút bắt với một đám hủi.

Mỗi tuần mỗi tháng là một đề nghị lập tức được SYRIZA coi như dép rách. Họ lẩn như trạch để khỏi cam kết việc cải cách và chấn chỉnh chi thu. Khi bị chủ nợ đẩy vào thực tế thì hô khẩu hiệu chống tư bản và chủ nghĩa Đức quốc xã! Bị dồn vào chân tường thì SYRIZA dọa lại là sẽ trốn dưới nách của Vladimir Putin, ở bên Nga. Họ chẳng lý gì đến số phận của xứ Ukraine.

Khách có kẻ ngồi bên đọc mấy dòng trên mà tả hỏa. Nhà bác nói chuyện giỡn sao? Thế kỷ 21 lại có trò lạ như vậy? Kinh tế chính trị học có trường phái nào dạy về nghệ thuật lươn lẹo như thế không? Thưa rằng kinh tế chính trị học kiểu Mác-Lê-Mao có thể có!

Nhưng cao nhân tất hữu cao nhân trị.

Cao nhân ở đây là nữ nhân đã kinh qua xã hội chủ nghĩa của xứ Đông Đức cộng sản, Thủ tướng Angela Merkel của Cộng hòa Liên bang Đức. Tốp cộng sản ba mươi sáu động bảy mươi hai đảo gặp vị Sư thái đã luyện võ trong lò cộng sản

Xin hãy nghiêm túc nhìn qua bờ vai của vị nữ lưu này vào thực tế Âu Châu.

***

Trong đà hồ hởi của Âu Châu sau khi Liên bang Xô viết tan rã năm 1991, các nước Âu Châu cùng lập ra Liên hiệp Âu châu (Liên Âu) vào năm 1992 qua Thỏa ước Maastrict, tên một thành phố của Hòa Lan. Sau đó, một số quốc gia Liên Âu còn tiến tới chế độ thống nhất tiền tệ, là Khối Euro, cùng sử dụng một đồng bạc chung là đồng Euro, mang ký hiệu €.

Mười năm sau, hơi trễ, vào quãng 2009, người ta mới thấy đó là sự hồ hởi sảng, lạc quan tếu.

Liên Âu chỉ là một liên hiệp quan thuế, trong đó các nước giao dịch theo tinh thần tự do với tối thiểu hạn chế. Nhưng Liên Âu không là một tổ chức chính trị thống nhất, có quyền hạn về chi thu ngân sách để bắt các thành viên cùng tuân thủ. Thỏa ước Maastrict không có khả năng cưỡng hành nên mọi thành viên vẫn có thể áp dụng nguyên tắc “đèn nhà nào nhà ấy rạng mạng người nào người ấy giữ”. Họ gọi đó là chủ quyền quốc gia, đối lập với thẩm quyền của tập thể Liên Âu.

Tất nhiên nhiều kẻ khôn ngoan bèn nghĩ tới mối lợi trong trò góp gạo thổi cơm chung này. Khôn nhất là góp tấm trộn cám lại đòi ăn xôi gấc. Đấy là nếp khôn xã hội chủ nghĩa, là chủ nghĩa cóc biết đếm mà chỉ biết vồ ếch.

Trong khu vực rộng lớn của 28 nước Liên Âu và 19 nước của khối Euro, Cộng hòa Liên bang Đức là cái trụ, có nền kinh tế mạnh nhất, lại thấu hiểu trò chơi chính trị của Liên Âu lẫn những giới hạn của Thỏa ước Maastrict. Kinh tế Đức mạnh là nhờ xuất cảng, chiếm phân nửa Tổng sản lượng, và trong số khách hàng nhập cảng của Đức cũng có nhiều quốc gia ở vòng ngoài của Liên Âu. Không kể xứ Ireland tại miền Bắc thì vòng ngoài đó có các nước miền Nam, rung đùi sưởi nắng rửa chân bên Địa Trung Hải. Đó là Hy Lạp, Ý, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha, các quốc gia “lâm nạn” từ năm 2009.

Dân trong nghề gọi nhóm lâm nạn này là PIIGS (Portugal, Ireland, Italy, Greece và Spain).

Tại sao lâm nạn? Khách chẳng thể ngồi yên nên nóng ruột hỏi thay cho độc giả, trong khi màn ảnh chan hòa màu đỏ, từ Á về Âu qua Mỹ….

Khi xuất cảng, Đức có lợi thế nhờ đồng Euro có giá rẻ hơn là nếu xứ này vẫn giữ đồng Đức Mã Đê Mê Deutschmark vững chãi của mình như trước. Vì vậy, việc duy trì khối Euro có lợi cho kinh tế Đức, nhưng với cái giá phải trả - chuyện sẽ nói sau vì dân Đức biết đếm. Trong môi trường đó, các nước ở vòng ngoài thoải mái mua hàng của Đức, trả bằng tiền mặt là đồng Euro cho nước Đức.

Họ lâm nạn vì không biết đếm là xứ sở hết tiền mặt. Họ hết tiền mặt vì hai lẽ, mua nhiều hơn bán và chi nhiều hơn thu. Sở dĩ chi nhiều hơn thu vì ở trên bờ dốc bao cấp. Càng gần xã hội chủ nghĩa là càng chi bạo mà khỏi cần đếm. Đấy là nạn bội chi ngân sách còn nguy ngập hơn nạn nhập siêu.

Vả lại, theo lý luận rất xã hội chủ nghĩa thì bề nào cũng có nhà nước lo. Nhà nước ở đây là nhà nước Đức và nhà nước Liên Âu cùng các định chế tài chánh như ngân hàng ECB và Quỹ IMF.

Đấy là các chủ nợ đã tài trợ cho nhóm PIIGS này có tiền mua hàng (chủ yếu của Đức) và duy trì khả năng chi tiêu. Đồng tiền này không miễn phí và vô điều kiện. Phí tổn là phân lời trái phiếu khá cao trên thị trường Đức, và điều kiện là cải tiến chế độ kinh tế tài chánh và cải thiện chi thu ngân sách để ra khỏi tình trạng hào phóng theo kiểu cha chung không ai khóc.

Khi ấy, càng gần bờ dốc xã hội chủ nghĩa, các chính quyền bên cánh tả của nhóm PIIGS càng thấy mình khôn. Khỏi chấn chỉnh gì thì cũng được thiên hạ nuôi báo cô nhân danh chủ quyền độc lập với cơ chế Maastrict. Khôn nhất là Hy Lạp!

Nước Đức thì cần duy trì hệ thống Euro nhưng chẳng thể tốn tiền tiếp tục trò báo cô đó. Đã vậy thì bà cho cái đứa khôn nhất một đạp ra khỏi cõi càn khôn! Hy Lạp cạp đất là như vậy.

Dõi theo đòn chính trị rất quái bên trời Âu, khách ngồi bên bèn gõ máy tìm hình Sư thái Angela Merkel để chiêm bái!

Khi thấy dân Hy Lạp vẫn du dương với giấc mơ xã hội chủ nghĩa, lại bầu lên một tập hợp cộng sản có tôn chỉ quịt nợ bọn có tiền, Angela bèn nghĩ đến các khách nợ còn lại. Phải dùng phép sát kê hách hầu, diễn nôm là giết gà dọa khỉ.

Trong sáu tháng liền, bà cứ để con gà SYRIZA gáy loạn. Chiêu pháp SYRIZA là hãy can em đi, kẻo em sẽ tự cắt tiết, hoặc bay qua cái lầu son gác tía của Nga. Sư thái Angela ra chiều đắn đo ái ngại, mà thầm nhủ: “xin cứ tự nhiên”. Chuyện quái ở đây là cả khối Euro, cõi Liên Âu và toàn thế giới đều chứng kiến đòn bài bây ăn quịt ấy nên rốt cuộc đành chấp nhận hậu quả là khối Euro phải cho Hy Lạp ra ngoài, kịch bản “Grexit”. Bay qua cửa sổ.

Suốt sáu tháng đó, các nhóm xã hội chủ nghĩa của mấy xứ kia khéo nín thinh để khỏi lãnh cơn thịnh nộ của Sư thái Angela và các chủ nợ. Khi thấy Thủ tướng Alexis Tsipras ôm hôn thắm thiết Vladimir Putin thì họ hú vía và tự bảo nhau là cho chúng chết luôn.

Đấy là pháp thuật của Angela Merkel. Vì Maastrict không có luật nên bà chọn đứa ngỗ nghịch nhất mà quăng ra cửa. May ra thì các nước còn lại sẽ biết thế nào là sổ sách chi tiêu và sống với nhau thì phải có thủy có chung.

Vì thế, khi Hy Lạp cận ngày thanh toán nợ đáo hạn, là trả một tỷ rưỡi cho IMF vào ngày 30 Tháng Sáu, Thủ tướng Tsipras của SYRIZA rơi ngay vào cái hố Angela chờ đợi: cho em về hỏi ý dân đã, qua một cuộc trưng cầu dân ý sẽ tổ chức vào mùng năm Tháng Bảy.

Có gì thì cũng tại dân cả.

Dân thì đã hiểu. Họ ùn ùn rút tiền ký thác làm các ngân hàng cần ngân khoản cấp cứu của Âu Châu để khỏi lủng. Việc cấp cứu đó vừa chấm dứt và từ nay đến ngày dân bỏ phiếu, các ngân hàng tạm đóng cửa.

Chúng ta có một vụ khủng hoảng điển hình như trong các nước nghèo mà ham. Âu Châu văn minh hiện đại cũng có loại nghèo mà ham đó. Đấy là những người cộng sản đã làm cho nước nghèo mà vẫn có tật ham. Bai em nhé.

Ra Khỏi Mê Cung Hy Lạp

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 150629

"Kinh Tế Cũng Là Chính Trị"

Cuối đường hầm là quái vật Minotaur

 * Mê cung, hiểm lộ và quái vật *

Trong tuần này và cho đến cuối năm, dư luận còn ngẩn ngơ về bi kịch Hy Lạp. Bài viết này gom nhanh vài dữ kiện loại ăn liền cho độc giả khỏi lạc vào một mê cung có màu sắc thần thoại Hy Lạp.

Hy Lạp có dân số hơn 10 triệu trong một bán đảo tiếp giáp với Địa Trung Hải trên ngã ba của các lục địa Âu-Á-Phi. Một năm, sản lượng kinh tế xứ này được gần 200 tỷ đô la, mà cứ tuột dần vì trong năm năm đã sụt mất 25%. Cho dễ nhớ, 25% cũng là tỷ lệ thất nghiệp trung bình. Với đà sa sút ấy, Hy Lạp lại mắc nợ khoảng 360 tỷ đô la – bài này xin đếm bằng đô la cho dễ hiểu.

Nếu muốn thanh toán khối nợ cao bằng 180% Tổng sản lượng, Hy Lạp phải đạt mức tăng trưởng hàng năm là từ 3 đến 5%. Bất khả. Lớp người trẻ tuổi có sức lao động thì chán cảnh sưởi nắng thất nghiệp nên bỏ cuộc chơi đi kiếm việc ở xứ khác. Còn lại, các cơ sở kinh doanh có thể tạo ra việc thì không mua đuợc giấy phép. Từ nhiều năm nay, sân chơi thuộc về một thiểu số doanh nghiệp có quan hệ với nhà nước hào phóng, được bôi trơn bằng thứ hoạt liệu gọi là tham nhũng.

Gom lại cho gọn, Hy Lạp có chế độ bao cấp, gây tốn kém và thiếu hiệu năng. Bị bội chi ngân sách và khiếm hụt ngoại thương, xứ này tìm nguồn tài trợ ở bên ngoài. Đi vay.

Nhờ nằm trong khối Euro của 19 quốc gia thuộc Liên hiệp Âu châu có 28 thành viên, Hy Lạp có thể rong chơi ở cõi trời xanh biển đẹp và chắc mẩm rằng khi dưỡng già có sẵn lương hưu thật hậu. Dân số Hy Lạp thuộc loại lão hóa có tỷ lệ người già cao nhất Âu Châu, nhưng họ về hưu ở tuổi trung bình là 57,8, sớm hơn đa số quốc gia Âu Châu. Hy Lạp còn cho 600 ngành nghề được phép về hưu non ở tuổi 50 vì “công việc xâm hại sức khỏe”. Thí dụ vàng ròng là giới viết văn hay người làm tóc. Trong cõi thần tiên đó, phép tính nhẩm của nhiều người là nín thở đi cầy ba năm để có mức lương căn bản làm cơ sở tính tiền hưu liễm vào tuổi 50!

Người dân có thể du dương trong cõi thần tiên ấy vì sống tại Âu Châu là nơi mà chữ bao cấp không hàm ý xấu.

Là thành viên khối Euro, Hy Lạp thoải mái nhập hàng từ bên ngoài, từ nước giàu nhất có sức xuất cảng cao nhất là Đức. Mua hàng Đức trả bằng tiền Âu rất rẻ cho Đức, Hy Lạp vẫn có thể vay lại nước Đức và các chủ nợ khác như Liên Âu, Ngân hàng Trung ương Âu châu ECB hay Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF hoặc nhiều nước Âu Châu khác. Vay được tiền thì lại mua hàng, hoặc tiếp tục hào phóng với công khố. Chính quyền càng thiên tả thì càng hào phóng nên Hy Lạp dẫn đầu các nước bao cấp và mắc nợ nhất Âu Châu. Theo sau có Bồ Đào Nha Portugal, Ái Nhĩ Lan Ireland, Tây Ban Nha Spain và cả Ý Đại Lợi Italy. Từ năm năm nay, đấy là nhóm quốc gia có rủi ro vỡ nợ cao nhất. Họ được hỗn danh là PIIGS từ tên nước viết tắt theo Anh ngữ.

Khi mọt sự hết vui vì nguy cơ vỡ nợ thì… kinh tế cũng là chính trị. Giới kinh tế tả hữu tranh luận về hai hướng giải quyết.

Phe tự do hay bảo thủ coi trọng kỷ luật ngân sách thì chủ trương chấn chỉnh chi thu bằng biện pháp giảm chi và cải cách cơ cấu để có nền móng tăng trưởng lành mạnh hơn sau dăm ba năm khắc khổ. Cánh tả bao cấp thì quạt ngược: không thể giảm chi khi kinh tế đã sa sút mà phải tăng chi thì mới kích thích sản xuất. Vấn đề là tăng chi với tiền của ai là chuyện của ai khác.

Chủ nợ, chính yếu là các định chế quốc tế chứ không là giới ngân hàng tư nhân, thì khó cho vay thêm nếu quốc gia khách nợ không chấn chỉnh chi thu và cải cách cơ chế. Họ bị phe tả đả kích là tư bản tham tiền, cứ tiếp tục bóc lột các nước nghèo.

Người ta đánh tráo sự thật kinh tế thành chuyện đấu tranh giai cấp và tranh chấp giàu nghèo.

Thế rồi trong khi các chính đảng truyền thống bị cử tri trừng phạt thì nhiều đảng cực tả xuất hiện với giải pháp thần diệu là sẽ lại tăng chi để đưa kinh tế ra khỏi khủng hoảng. Cực tả nhất là tập hợp Syriza vừa được cử tri Hy Lạp bầu lên hôm 25 Tháng Giêng vừa qua.

Đấy là nhóm ô hợp với nhiều nhân vật theo xu hướng Cộng sản Đệ tam, Đệ tứ và cả Maoist – vâng, sinh vật này chưa tuyệt chủng trong giới ưu tú của Âu Châu. Chiến lược ăn khách của họ là hứa hẹn nâng mức hưu liễm. Nếu các chủ nợ không xóa nợ giảm lãi và châm thêm tiền cấp cứu thì Hy Lạp sẽ ra khỏi khối Euro. Nôm na là nếu không cứu thì em tự tử, khiến thiên địa đồng thọ, cả khối chết chìm với nhau.

Đấy là chiến lược tống tiền và ăn vạ trong một mê cung ngoằn ngoèo không lối thoát.

Trong sáu tháng qua, người ta họp hành và cò kè bớt một thêm hai với tinh thần quái lạ đó trong khi đồng hồ nợ vẫn điểm. Ở vòng ngoài, bên hàng rào của xứ Ukraine, lại có Vladimir Putin đợi sẵn như chàng Sở: nếu Hy Lạp bị làm khó thì đã có ta!

Về thực tế thì Hy Lạp không thể trả được hai khoản nợ sắp đáo hạn cuối tháng này và giữa tháng tới, chưa nói đến các kỳ hạn lâu dài hơn. Và dân Hy Lạp hiểu ra luật chơi nghiệt ngã nên lặng lẽ bỏ phiếu bằng… tiền âm: họ rút ký thác khỏi các ngân hàng của mình. Vì vậy, hàng tuần Ngân hàng Trung ương ECB lại phải châm thêm thanh khỏan cấp cứu (Emergency Liquidity Assistance – ELA), tức là tiếp tục cho vay để ngân hàng khỏi đổ, khách nợ khỏi chết.

Cho đến khi các chủ nợ, đứng đầu là nước Đức, đành kết luận: “chó chết hết chuyện”.

Họ chấp nhận kịch bản “Grexit” là Hy Lạp ra khỏi khối Euro, và củng cố hàng ngũ của các nước còn lại. Đấy là sự việc vào cuối tuần qua, khi Thủ tướng Alexis Tsipras, một đảng viên cộng sản trong nhóm Syriza trở về tuyên bố là sẽ tổ chức trưng cầu dân ý vào ngày mùng năm tới.

Sau khi lừa dân bằng những hứa hẹn bất khả, Syriza trả lời các nước bằng cách núp sau người dân: “Nếu dân tôi không đồng ý với các điều kiện cấp cứu và cải cách của quý vị thì nước tôi chỉ còn cách rũ áo ra đi”. Hậu quả trước mắt là các ngân hàng đều đóng cửa và chế độ kiểm soát tài chánh được thiết lập để khỏi có nạn tẩu tán tài sản làm các thị trường tài chánh đều rúng động.

Hậu quả lâu dài hơn, từ vài tuần đến vài tháng là Hy Lạp sẽ vỡ nợ, từ nhỏ đến lớn. Nói cho chính xác thì chiến lược vỗ nợ - xin coi chừng typo – đã thành công mỹ mãn. Nhóm Syriza sẽ thất cử và Hy Lạp sẽ thất cơ lỡ vận. Họ đi tới tận cùng của mê cung.

Và khối Euro lồm cồm bò dậy sau khi giải phẫu u bướu Hy Lạp.

Nhưng kinh tế không chỉ là chính trị. Sau khi Hy Lạp bị cái tát tai nảy lửa, khối Euro và toàn cõi Liên hiệp Âu châu nghĩ sao về nỗ lực hội nhập vừa qua?

Liên Âu chỉ là một tập thể tự do thuế quan để mở rộng giao dịch mua bán giữa các thành viên, chứ không là Liên bang Âu châu có một chính quyền thống nhất khả dĩ quyết định về chánh sách kinh tế tài chánh của các thành viên. Từng hội viên của Liên Âu vẫn có thể nhân danh nguyên tắc dân chủ và chủ quyền quốc gia mà chống lại quyết định của một tập thể siêu quốc gia hay của trụ cột là nước Đức.

Nếu bị ép quá thì họ không chỉ ra khỏi khối Euro mà còn giã từ cả Liên Âu. Sau Grexit của Hy Lạp có thể là Brexit của Anh hay Frexit của Pháp.

Trào lưu đó đã xuất hiện tại nhiều quốc gia và sau thất bại của khuynh hướng cực tả như Syriza thì đấy là lúc phe cực hữu sẽ lên lưới. Nghĩa là sau khi đồng Euro bị sứt một góc nhỏ, cả kiến trúc Liên Âu sẽ rung chuyển vì con quái vật nửa người nửa trâu.

Đó là con Minotaur của thần thoại Hy Lạp. Nó sinh ra từ một ác tính của thần Poseidon hay từ ngưu tính của những người đi bằng hai chân mà cứ đòi húc?

Đối Phó Với Trung Quốc

Hùng Tâm - Hồ Sơ Người-Việt 150625

Hợp Tung, Liên Hoành, hay Trường Thành Ngoài Biển?   

* Hấp dẫn thật, con đào tơ lụa *

Việc Trung Quốc bành trướng ảnh hưởng kinh tế lẫn quân sự là mối quan tâm cho nhiều nước. Từ Hoa Kỳ, cho đến nay vẫn là siêu cường toàn cầu, đến một cường quốc Á Châu là Nhật Bản và nhiều quốc gia khác tại Đông Á, có vài chục nước đang theo dõi biến chuyển này với niềm hy vọng hay nỗi lo âu. Hy vọng vào hợp tác kinh tế và lo âu về an ninh bất ổn. “Hồ Sơ Người-Việt” sẽ tìm hiểu về sự quan tâm đó, nhưng nhìn từ một viễn ảnh trường kỳ….

Một Nền Văn Minh Khác

Hoa Kỳ hiện (vẫn) dẫn đầu thế giới về khoa học kỹ thuật, là nơi áp dụng các phát minh hiện đại nhất về thông tin, với tốc độ điện tử, gần như tức thời. Nhờ vậy mà chuyện gì xảy ra người ta cũng có thể sớm biết. Hết rồi, cái thời của ngựa trạm báo tin khiến người ta mất vài tuần hay vài ngày để được những thông tin cần thiết và nghĩ tới việc ứng phó, ứng xử.

Nhưng cái giá phải trả cho hiện tượng biết quá nhiều quá nhanh là “biết mà có khi không hiểu”. 

Biết là có gì đó vừa xảy ra ở một nơi xa xăm tựa chân trời góc biển, mà không hiểu vì sao chuyện ấy lại xảy ra và hậu quả sẽ là gì. Rồi cứ tin sau lại dồn tin trước vào dĩ vãng: đã chậm hiểu, người Mỹ còn có thể chóng quên. Sinh hoạt dồn dập của con người trong một thế giới toàn cầu hóa khiến người ta khó chú ý vào chuyện chính mà có thể lại suy tư mông lung về chuyện phụ. Tà áo mỹ nhân trên truyền hình có khi quan trọng hơn cái chết của một lãnh tụ khủng bố.

Đã vậy, Hoa Kỳ là quốc gia quá trẻ nên đa số người dân lại có ý thức lịch sử rất mỏng, họ thường có phản ứng nhất thời mà quên vì không biết nhiều bài học của lịch sử. Nước Mỹ là nơi mà người dân biết về biến cố vừa xảy ra 60 phút trước mà mù mờ về những gì bùng nổ 60 năm trước và không hề tự hỏi về chuyện 600 năm qua.

Truyền thông là nạn nhân của nền văn minh tức thời đó.

Hình Tượng Ngỗng Bay

Nói về Trung Quốc, người bình thường cũng có thể biết rằng từ quãng 1980, sau khi Đặng Tiểu Bình tiến hành cải cách vào đầu năm 1979, cho đến 2014, thì trong 35 năm, sản lượng kinh tế Trung Quốc đã tăng gấp ba chục lần. Hoặc xứ này có đà tăng trưởng trung bình là 9% một năm trong 34 năm liền, v.v…. Biết như vậy thì ai cũng ngại, hoặc khâm phục.

Người ta quên rằng 30 năm trước, nước Mỹ cũng khâm phục và ngại ngùng về nước Nhật.

Từ 1945 đến quãng 1980, các học giả, chuyên gia hay nhà báo Mỹ đều nói đến phép lạ kinh tế Nhật Bản, với đà tăng trưởng trung bình là 9%. Khi ấy, vài người Mỹ có văn hóa một chút thì giải thích thêm rằng dân Nhật tự xưng là “Con cháu Thái dương Thần nữ” và Vầng dương là biểu hiện của nước Nhật. Có người còn viết sách về sức mạnh của Nhật tại Đông Á và khuyên ta nên “nhìn về” Mặt trời hơn là “nhìn vào” Mặt trời vì sẽ bị chói mắt! Đó là tay trí thức thiên tả James Fallow với cuốn “Looking at The Sun”.

Quả thật, vào thời ấy, Nhật Bản đã là chủ nợ, chủ đầu tư lớn nhất Đông Á và còn vào thị trường Hoa Kỳ làm chủ nhiều cơ sở có uy tín của nước Mỹ.

Rồi người ta nhắc đến hình tượng “ngỗng bay” của kinh tế gia Nhật Bản là Kaname Akamatsu (1896-1974) để nói tới chu kỳ phát triển kinh doanh và kinh tế. Một bầy ngỗng trời bay thành hình chữ V đằng sau một con chim đầu đàn. Bây giờ, con chim đó là kinh tế Nhật, theo sau là bầy ngỗng Á Châu.

Nghĩa là sau khi giúp Nhật tái thiết và phát triển, Hoa Kỳ đang bị Nhật Bản truất phế khỏi vùng trời Đông Á.

Nhiều Đại học Mỹ, kể cả Harvard, cũng quan tâm tìm hiểu về bí quyết Nhật Bản. Cuốn “Ngũ Luân Kỳ Thư” về kiếm thuật và thuật xử thế của tay kiếm khách Cung Bản Vũ Tàng (Miyamoto Musashi – khoảng 1584-1645) được họ phiên dịch và diễn giải thành cẩm nang kinh doanh của người Nhật: “The Book of Five Rings” (五輪の書 Go Rin No Sho). Chẳng khác gì “Binh thư Tôn tử”, “Võ kinh Thất thư” hoặc “Chiến quốc sách” của người Tầu.

Khi ấy, một số dư luận còn mở chiến dịch “bài Nhật”, chống Nhật và đập phá xe hơi Nhật. Trong thế giới văn chương hay điện ảnh, mối nguy Nhật Bản đã trở thành đề tài ăn khách. Cuốn truyện “Debt of Honor” của Tom Clancy là một ví dụ.

Thật ra, cả hai cuốn biên khảo hay hư cấu nói trên, “Looking at the Sun” và “Debt of Honor” đều xuất hiện… quá trễ, vào năm 1994, ba năm sau khi kinh tế Nhật Bản đã chuyển bại thành xuội và ba năm trước khi mô hình Đông Á bị khủng hoảng năm 1997. Nước Mỹ quả thật là chậm hiểu mà lại chóng quên!

Bây giờ đến lượt con ngỗng Tầu, lần này là con chim ưng có móng vuốt của con rồng nguyên tử. Trung Quốc đang mở ra “Con Đường Tơ Lụa” – Nhất Đái Trên Đất Liền và Nhất Lộ Ngoài Biển Cả – để gồm thâu thiên hạ về một mối. Và cho nước Mỹ ngồi chơi xơi nước. Từ nay, Á Châu là của người Á, không của người Mỹ!

Sau khi nhắc lại chuyện xa gần như vậy, bây giờ hãy nhìn thử xem người Mỹ tính sao.

Cương Nhu Hai Ngả

Khi nêu câu hỏi rằng “người Mỹ tính sao”, chúng ta nên tập trung nói về thành phần người Mỹ làm chánh sách hoặc người Mỹ tạo ra dư luận để ảnh hưởng đến chánh sách. 

Trong thời gian vừa qua, không thiếu tác giả trong thành phần nay đã viết xuống hoặc nói ra cách xử thế của Hoa Kỳ với một cường quốc mới nổi là Trung Quốc. Qua những gì đã được các phần tử ưu tú của Hoa Kỳ viết ra trong tinh thần khuyến cáo lãnh đạo thì người ta có thể thấy được ba thái độ xử thế với Trung Quốc.

Hoa Kỳ nên hợp tác để chuyển hóa Trung Quốc như đã từng hợp tác với Nhật Bản sau Thế chiến II khiến nước Nhật trở thành đối tác đáng tin cậy vì có tinh thần trách nhiệm để cùng Hoa Kỳ giải quyết nhiều vấn đề của thế giới. Thái độ xử thế thứ nhì lại có tinh thần thực tiễn hơn, đó là nên hợp tác nhưng chẳng thế quên yếu tố cạnh tranh. Nước Mỹ đã từng viện trợ và hợp tác với Nhật mà sau đó vẫn bị và vẫn phải cạnh tranh. Thái độ xử thế thứ ba còn thực tiễn hơn vậy, trong hợp tác phải có cạnh tranh, nhưng cũng phải nghĩ tới nguy cơ chiến tranh để tìm cách ngăn ngừa. Trong cả ba phương cách ứng xử ấy, ta đều thấy ra một sự thật là người Mỹ không muốn chiến tranh.

Sau 15 năm xoay trở với nạn khủng bố Hồi giáo và hậu quả, rồi sau gần tám năm thu vén chuyện thiên hạ của Chính quyền Barack Obama, Hoa Kỳ rất ngại mở ra một trận tuyến khác, có thể lại gây ra rủi ro xung đột. Nhưng biết đâu chừng, chính phản ứng thu vén hay tự cô lập lại càng dễ đưa tới chiến tranh?

Trước ba cách nhìn khác biệt ấy, ta cố đi xa hơn. Vào tâm tư của những người tạo ra dư luận.

Một số người thực tiễn và bi quan thì không thể quên rằng trong mọi hiện tượng “đổi ngôi” của lịch sử Âu Á, là khi một cường quốc vươn lên vị trí bá quyền trước sự do dự hoặc thoái lui của một nước bá quyền khác, xung đột thường rất dễ xảy ra dù chẳng ai muốn. Vào hoàn cảnh đó, cách xử thế thực tiễn vẫn phải là “cư an tư nguy”, khi gặp bất cứ một thay đổi nào thì cũng phải tự chuẩn bị để tránh giải pháp xung đột. Thành phần này tại Hoa Kỳ có thể được gọi là “diều hâu”, không phải trong tinh thần hiếu chiến mà thật sự vẫn là chủ hòa. Họ biết rằng chiến tranh là cái bẫy xập, bất lợi cho cả đôi bên.

Một số người lý tưởng vì lạc quan hơn thì cho rằng trong cuộc chạy đua giữa các cường quốc, nếu xứ nào cũng cố gắng tự kiềm chế để thực thi chế độ chính trị cởi mở và kinh tế tự do thì nền dân chủ dễ thành hình và các nước dân chủ rất ít khi gây chiến với nhau. Trong đối sách với Bắc Kinh thì nên mừng là ly nước đã nửa đầy, dù sao thì Trung Quốc ngày nay không còn như dưới thời Mao Trạch Đông. Sự hợp tác và cách làm ăn qua các định chế quốc tế và theo nguyên tắc ôn hòa sẽ làm Trung Quốc thay đổi và điều ấy có lợi cho đôi bên. Thành phần này tại Hoa Kỳ có thể được gọi là “bồ câu” và tự đề cao tinh thần chủ hòa.

Vài người Mỹ am hiểu về lịch sử Trung Quốc có thể nhớ đến tình hình Trung Hoa cuối đời Chiến Quốc, khi các nước phân vân giữa thế “hợp tung” và “liên hoành”. Hợp tung là liên minh theo trục Bắc Nam, để ngăn ngừa sự bành trướng của Cường Tần. Liên hoành là thế liên minh với Cường Tần theo chiều ngang, từ Tây sang Đông. Đấy là chuyện viết cho vui và bình cho sướng.

Chứ thật ra cho đến nay, dư luận Hoa Kỳ vẫn phân vân giữa hai ngả cương nhu như vậy, mà không quên rằng nước Mỹ ngày nay đang có nhiều vấn đề kinh tế xã hội bên trong nên không dễ dàng quyết định về cách xử thế. Sự thẩm định về mức độ rủi ro tại Hoa Kỳ đang có thay đổi và đấy cũng là một yếu tố chi phối.

Quan trọng nhất, nhiều dư luận viên của Hoa Kỳ chưa hiệu rõ tình hình thực tế của Trung Quốc như đã từng đánh giá sai tình hình thực tế của Nhật Bản. Vì vậy, họ có thể đánh giá sai cách thức lãnh đạo Bắc Kinh thẩm định rủi ro xung đột với Hoa Kỳ. Nếu Bắc Kinh tính sai thì dù nước Mỹ có xoay trở thế nào đi nữa, xung đột vẫn có thể xảy ra.

Ngoài vùng Đông hải, một quốc gia duy nhất biết rõ về cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc chính là Nhật Bản. Và phản ứng của nước Nhật, từng đại bại dưới tay Hoa Kỳ sau khi đại thắng tại Trung Quốc, cũng ảnh hưởng đến lẽ an nguy của Châu Á

----

Kết luận ở đây là gì?

Người ta nên thẩm định tình hình Trung Quốc cho rõ ràng hơn.

Nhiều phần thì Trung Quốc sẽ dẫn đến sự xuất hiện của một Vạn Lý Trường Thành ngoài biển cả. Lần này là do các nước khác thực hiện.

Và dù sao, Cường Tần chỉ tồn tại được có 15 năm sau khi gồm thâu lục quốc!