Pháp và Đức Giữa Âu Châu

Mai Vân & Nguyễn-Xuân Nghĩa - RFI ngày 120515

TẠP CHÍ KINH TẾ

 

Pháp Đức cần tìm đồng thuận để đẩy lùi khủng hoảng tại châu Âu 

* Tân Tổng thống Pháp Francois Hollande trước nghi thức nhậm chức, quảng trường điện Elysée, Paris, 15/05/2012.

REUTERS/Thibault Camus/Pool *

 

Nghe (15:17)

Thêm vào danh mục của tôi

Tải về

Embed

Mai Vân

Vài giờ sau khi nhậm chức vào hôm nay 15/05/2012, tân Tổng thống Pháp François Hollande lập tức qua Berlin hội đàm với Thủ tướng Đức Angela Merkel. Nội dung cuộc tiếp xúc giữa lãnh đạo hai đầu tầu châu Âu không có gì là bí mật. Đó là làm sao dung hòa được hai quan điểm có phần đối nghịch nhau giữa tân Tổng thống Pháp và đương kim Thủ tướng Đức về giải pháp cần phải có, để vực dậy nền kinh tế kinh tế châu Âu đang trong cơn khủng hoảng do nợ công quá nặng.

Đối với bà Merkel, ít ra là qua những phát biểu công khai, khủng hoảng hiện nay chỉ có thể được giải quyết thông qua chính sách thắt lưng buộc bụng đang được áp dụng. Đây là giải pháp do nữ Thủ tướng Đức chủ trương, và đã được nguyên Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy hậu thuẫn, mà biểu hiện cụ thể nhất là hiệp ước về ngân sách châu Âu, với trọng tâm là chính sách kinh tế khắc khổ và giảm chi ngân sách.

Ngược lại, ngay từ lúc khởi đầu chiến dịch vận động tranh cử tổng thống Pháp, ông François Hollande đã luôn luôn bác bỏ một giải pháp thuần khắc khổ, chỉ giảm chi ngân sách mà không chú ý đến tăng trưởng. Ông chủ trương thương thuyết lại hiệp ước ngân sách châu Âu, để đưa thêm vào đó một thành tố tăng trưởng.

Cho dù phía Đức công khai bác bỏ đòi hỏi đó, cử tri Pháp đã hoan nghênh quan điểm của ông François Hollande khi bỏ phiếu tín nhiệm ông trong cương vị tổng thống. Mà không chỉ tại Pháp, ở các nước như Hy Lạp, Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và thậm chí ở Anh Quốc hay Ireland, dư luận cũng càng lúc càng phản đối hiệp ước khắc khổ do Đức áp đặt.

Yếu tố lòng dân đó chính là lợi thế mà tân Tổng thống Pháp có trong tay, khi phải đàm phán với lãnh đạo Đức về giải pháp nhằm giúp châu Âu thoát ra khỏi khủng hoảng, một trách nhiệm mà Paris và Berlin phải đảm đương trong tư cách là động lực thúc đẩy châu Âu phát triển.

Thế yếu của ông Hollande : Pháp không tăng trưởng mạnh bằng Đức

Tuy nhiên, trong lãnh vực kinh tế thuần túy, có thể nói là Pháp có phần yếu thế, do tăng trưởng chậm hơn so với Đức.

Theo thống kê mới nhất được Viện Thống kê và Nghiên cứu Kinh tế Pháp INSEE công bố hôm nay, tăng trưởng của kinh tế Pháp trong quý 1 năm 2012 này là 0%, đánh dấu bằng một mức tiêu thụ cực kỳ chậm chạp, đầu tư suy giảm và thâm thủng mậu dịch nặng thêm.

Một cách cụ thể, trong quý 1 năm nay, chỉ số tiêu dùng của các hộ gia đình Pháp chỉ tăng 0,2%, không hơn tỷ lệ èo uột 0,1% vào quý tư năm ngoái là bao nhiêu. Trong khi đó, tổng tổng số vốn cố định lại bị giảm với tỷ lệ âm -0,8%, một sự co thắt đáng ngại sau khi tăng được 1,3% vào cuối năm 2011. Về mặt ngoại thương, nhập khẩu tăng nhẹ với tỷ lệ 0,7%, sau khi giảm 1,4% trong quý tư năm ngoái, nhưng xuất khẩu lại chậm lại, đạt 0,3% sau khi tăng 1,1% trước đó. Hệ quả tất yếu được INSEE ghi nhận là cán cân ngoại thương đã làm cho tỷ lệ tăng trưởng chung bị mất 0,1 điểm.

Trái với Pháp, Cơ quan Thống kê Liên bang Đức vào hôm nay cho biết là kinh tế nước này tăng trưởng mạnh hơn so với dự báo, với một tỷ lệ 0,5% trong quý một 2012, cao bất ngờ so với mức âm -0,2% của quý tư năm 2011. Tỷ lệ đó cũng cao hơn khá nhiều so với dự báo vỏn vẹn 0,1% từng được giới nghiên cứu kinh tế đưa ra gần đây.

Về chi tiết, theo Cơ quan Thống kê Liên bang Đức, ngoại thương Đức đã đóng góp tích cực vào tăng trưởng, cũng như mức tiêu thụ của các hộ gia đình. Hai yếu tố này đã bù đắp vào sự suy giảm nhẹ trong đầu tư.

Số liệu kinh tế Đức như vậy đã xóa tan nỗi lo ngại về nguy cơ kinh tế nước này bị suy thoái, một hiện tượng đã xuất hiện tại nhiều đối tác châu Âu của Đức. Điều này còn củng cố vai trò đầu tầu kinh tế của Berlin trong khu vực đồng euro, làm cho đàm phán Pháp Đức về giải pháp cho khủng hoảng thêm phức tạp.

Dẫu sao thì sự đồng thuận giữa hai nền kinh tế thứ nhất (Đức) và thứ nhì (Pháp) châu Âu là một điều cần thiết để giúp khắc phục khủng hoảng đang diễn ra. Câu hỏi đặt ra là tân Tổng thống Pháp và Thủ tướng Đức tìm được đồng thuận trên những điểm nào vào lúc hai bên có những chủ trương không thiếu những dị biệt.

Trên vấn đề này, RFI đã đặt câu hỏi với chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa tại Hoa Kỳ, một người thường xuyên theo dõi hồ sơ kinh tế châu Âu. Theo chuyên gia Nguyễn Xuân Nghĩa, cần phải đặt cuộc đàm phán Pháp Đức bắt đầu khai diễn, vào trong bối cảnh ra đời của hiệp ước ngân sách đang gây tranh cãi thì mới hiểu được các khó khăn mà ông Hollande và bà Merkel phải vượt qua :

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin được lui về bối cảnh và những cam kết mới đây của lãnh đạo các nước Âu Châu nhằm đẩy lui khủng hoảng. Sau đó ta mới hiểu ra nỗi khó khăn chung mà hai vị nguyên thủ Pháp và Đức phải cùng giải quyết. Nếu không, chẳng những khối Euro có thể sụp mà cả cơ chế Liên Âu cũng sẽ bị đe dọa.

Vấn đề cốt lõi : Tiền đâu để tăng chi ?

- Ta nhớ lại thì Ngân hàng Trung ương Âu châu tung ra ngàn tỷ Euro để tài trợ các ngân hàng và ngân hàng xứ nào cũng về mua công khố phiếu của mình, tức là lại cho nhà nước vay tiền. Ngân hàng Trung ương Đức là Bundersbank cũng bọc theo để tham gia cấp cứu hệ thống ngân hàng. Đó là chuyện tiền đâu để tăng chi khi mà đa số đều mắc nợ đến gần 90% của Tổng sản lượng.

- Qua chuyện ngân sách, sau mấy tháng thảo luận, ngày 02/03/2012, 25 trong 27 nước hội viên của Liên Âu đã ký một hiệp ước về ngân sách theo đó, các nước sẽ chấp hành kỷ luật chi thu và thành viên khối Euro phải tu chính hiến pháp hoặc Quốc hội phải ban hành luật lệ nhằm giảm mức công chi. Nếu không, một số quy định sẽ tự động áp dụng cho xứ nào không tôn trọng mức giảm chi đó. Nếu được 12 của 17 thành viên khối Euro chấp thuận, hiệp ước này sẽ thành hình và các nước có một năm để chấn chỉnh hệ thống tài chính theo đường hướng rõ ràng là kiệm ước khắc khổ.

RFI: Khi ấy, lập trường của Pháp cũng tương tự như của Đức hay sao?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa là từ ban đầu, Đức vận động giải pháp khắc khổ ấy, với hậu thuẫn của Quỹ Tiền tệ Quốc tế FMI và nhiều nước trong khối Euro, kể cả Pháp và nhất là Pháp, như một điều kiện để Đức tiếp tục yểm trợ các thành viên Euro gặp khó khăn, đa số ở miền Nam.

- Khách quan mà nói, là nước xuất cảng thứ nhì địa cầu, Đức có lợi trong khối kinh tế và tiền tệ thống nhất nên muốn cứu lấy khối Euro và đã tung tiền chuộc nợ cho các nước lâm nạn như Hy Lạp hay Bồ Đào Nha. Thủ tướng Merkel dồn cả sự nghiệp chính trị của bà và quyền lợi kinh tế của Đức vào hiệp ước này và bà còn công khai tích cực ủng hộ người đồng hành là ông Sarkozy.

RFI: Nhưng dân châu Âu đều mệt mỏi với đòi hỏi khắc khổ và ngần ấy chính phủ các nước miền Nam, thậm chí cả Hà Lan là đồng minh chiến lược của Đức sau Pháp, đều sụp đổ hoặc thất cử. Ngày nay, khi Tổng thống Hollande dẫn đầu trào lưu phản đối hiệp ước ngân sách thì có cách nào dung hòa đề nghị của ông ta với lập trường của Đức không?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Dù đồng ý với yêu cầu hạ dần bội chi ngân sách trong trường kỳ, ông Hollande muốn các nước Âu Châu chú trọng nhiều hơn đến tăng trưởng kinh tế vì thất nghiệp quá cao và sản lượng quá thấp không thể nâng mức thu thuế để dần dần cân bằng lại ngân sách. Khi tranh cử, ông Hollande đề nghị tăng thuế để trang trải 40% số bội chi ngân sách và sẽ giảm chi mà chậm hơn, để thanh toán 60% khiếm hụt còn lại. Ngoài ra là một số đề nghị về kích thích kinh tế bên trong và cử tri Pháp ủng hộ kế hoạch đó.

- Vấn đề là tìm đâu ra tài nguyên để kích thích sản xuất khi các nước đều bị khiếm hụt ngân sách và từ ba năm qua, 23 rồi 24 trong 27 thành viên Liên Âu vẫn tiếp tục tăng chi hoặc chỉ giảm đà tăng chi mà thôi? Sự thật đáng e ngại là các nước có thể phải chi thêm ngàn tỷ Euro nữa thì mới đẩy lui được khủng hoảng. Tiền đâu ra? Vì thế, khi gặp gỡ, đôi bên đều nói đến nhu cầu dung hòa quan điểm để tìm giải pháp cho toàn khối, chứ vào cụ thể thì sẽ là những thương thảo gay go, vì cả hai đều bị ba sức ép từ bên ngoài.

Ba áp lực: Quần chúng, các nước ‘chống khắc khổ’ và thị trường

RFI: Anh cho rằng vấn đề không chỉ khoanh vào trục Pháp-Đức, nhưng các sức ép mà anh nói tới là những gì ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thứ nhất là áp lực của quần chúng khi đảng cầm quyền của bà Merkel vừa thất cử nặng nhất kể từ Thế chiến II trong cuộc bầu cử hôm Chủ Nhật tại một bang lớn nhất của Đức và ông Hollande cùng cánh tả còn có bầu cử Quốc hội vào tháng tới. Sức ép đó khiến cả hai đều tránh nói đến chữ khắc khổ hầu quần chúng khỏi nổi giận và đấy là một lợi thế cho ông Hollande khi có vẻ như đứng đầu trường phái tăng trưởng, đối nghịch với xu hướng khắc khổ.

- Thứ hai là áp lực của các nước khác vì sự bất mãn chung với hiệp ước giảm chi khiến Hy Lạp lại vừa thất bại hôm Chủ Nhật trong nỗ lực tìm ra một liên minh cầm quyền và phải họp lại vào hôm nay trong khi người ta nói đến chuyện Hy Lạp phải rời khối Euro là điều mà các nước cố tránh. Như vậy, giữa vụ tranh luận về tăng trưởng hay khắc khổ thì còn cả tương lai đồng Euro.

RFI: Nghĩa là nghị trình hội họp Pháp Đức còn liên hệ đến vận mệnh của đồng Euro nữa. Thế áp lực thứ ba mà anh nói đến là gì ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thứ ba là sức ép của thị trường, là giới đầu tư trái phiếu với khủng hoảng ngân hàng tại Tây Ban Nha lại thành nguy kịch hơn tuần qua khi Chính quyền Madrid thông báo nhu cầu xoá nợ cho hệ thống ngân hàng địa phương mà họ gọi là "casa" và cấp vốn cho các ngân hàng lớn, trong đó có Bankia là ngân hàng lớn thứ ba của xứ này vừa bị quốc hữu hóa hôm mùng 10. Xứ này cần thêm 30 tỷ Euro để xóa nợ, ngoài 54 tỷ đã dự trù, vị chi là thiếu 84 tỷ, ngoài ra còn cần hơn 200 tỷ nữa để đắp vốn cho các ngân hàng.

- Nếu Hy Lạp là nền kinh tế nhỏ thì Tây Ban Nha lại quá lớn để mặc cho vỡ nợ mà cũng quá lớn để có thể cấp cứu vì tới nay đã ngốn hết một phần ba số tiền ngàn tỷ cứu trợ của Ngân hàng Trung ương Âu châu. Sau Tây Ban Nha còn Ý Đại Lợi. Việc chuộc nợ ấy khiến cả Liên Âu lại nhảy vào với ngàn tỷ Euro nữa, mà nước Đức sẽ góp phần cáng đáng qua nhiều đòi hỏi mới. Nếu không đủ, và nhiều phần thì không, người ta phải huy động tiền trên thị trường trái phiếu khiến phân lời lại tăng vọt. Cử tri phản ứng bằng lá phiếu và biểu tình, còn thị trường phản ứng bằng lãi suất khiến các nước đi vay trả tiền lời cao hơn và bị bội chi lớn hơn trong vòng luẩn quẩn.

Hollande: ‘Thế’ của chính trường – Merkel : ‘Lực’ của thị trường

- Thành thử, dù lãnh đạo Pháp Đức muốn dung hòa, các yếu tố ngoại nhập đều khiến họ phải thủ kỹ sau lưng, ít ra tới tháng Sáu. Nói cho gọn thì nếu ông Hollande có cái thế của chính trường, thì bà Merkel lại có cái lực của thị trường, vì câu hỏi chính vẫn là tiền đâu và ai sẽ chi ?

RFI: Thưa anh, nếu dung hòa thì nhượng bộ những gì và nếu hai lãnh tụ không có giải pháp thì kết quả sẽ ra sao?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ là cuối hội nghị, đôi bên đều phải hòa thêm nước trong toa thuốc quá đắng của mình để có một kết quả biểu kiến là hai nước đã đạt một đồng thuận. Thí dụ như triển hạn thời điểm và mức độ giảm chi đã cam kết trong hiệp ước ngân sách, hoặc đặt ra điều kiện còn khó thi hành hơn để các nước có thêm ngả xoay trở sau này. Những người lạc quan và tin tưởng vào tinh thần thực tiễn của Tổng thống Pháp lẫn Thủ tướng Đức cho rằng hai nước sẽ tìm ra giải pháp. Bản thân tôi thì không thuộc trường phái đó.

RFI: Anh không tin là kết quả thượng đỉnh Pháp-Đức sẽ mua được thời gian cho các nước hay sao?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi e rằng sự thể đã tuột khỏi tầm cứu vãn của hai người vì không là vấn đề của một chu kỳ suy trầm khả dĩ giải quyết được qua lối kích thích kinh tế thông thường trong ngắn hạn nhưng đòi hỏi một nỗ lực cải cách mà nhiều nước lại không muốn thi hành.

- Nước Đức có thể nhượng bộ và bà Merkel có khi thất cử năm tới nhưng tình hình chẳng khá ra mà lại còn tệ hơn. Tôi xin giải thích là nếu không cải cách thì các nước chỉ còn ngả tự ý phá giá đồng bạc và còn giải pháp lạm phát khi lần lượt in bạc ra xài cho thoả chí.

- Đức có dấu hiệu nhượng bộ khi tuần qua Ngân hàng Trung ương nói tới viễn ảnh lạm phát mấp mé 3%, tức là đành chịu một điều tối kỵ vì lạm phát là một nguyên do dẫn tới phong trào phát xít 90 năm trước và đại chiến sau đó. Vì muốn cứu đồng Euro và Liên Âu, Đức đang lùi vào hố sâu của lịch sử khi lạm phát đánh sụt niềm tin của thợ thuyền, dân nghèo, người cao niên và những ai có đồng lương cố định. Nó dẫn tới phản ứng cực hữu, tinh thần dân tộc quá khích và sự nghi kỵ nỗ lực hội nhập Âu Châu. Đây mới là kịch bản đáng ngại nhất khi ta đã chứng kiến sự lớn mạnh bất ngờ của các lực lượng cực hữu tại Hy Lạp, Hoà Lan và mới đây là tại Pháp.

- Ta không quên hôm 26/04 vừa qua, Chủ tịch Quốc hội Âu châu phát biểu rằng phải sống với kịch bản là Liên hiệp Âu châu có thể tan rã. Lý do là ông Martin Shulz này thấy xu thế đáng ngại từ mấy tháng qua là "sự thoái lui về chủ nghĩa quốc gia" và hiện tượng "thượng đỉnh", qua đó, nguyên thủ các nước và chính quyền Âu châu giành lấy nhiều quyền quyết định qua các phiên họp riêng mà bất kể tới phương pháp làm việc của cả tập thể Liên Hiệp Âu châu.

- Về phần mình, người cầm đầu hành pháp Âu châu là Chủ tịch Âu châu Herman Van Rompuy thì than rằng, làn sóng "đại chúng", tức là mị dân, đang dâng trào và đe dọa chế độ lưu thông tự do của dân chúng qua hiệp ước Schengen về quyền tự do đi lại giữa 27 nước Liên Âu. 

- Ta sẽ thấy nạn tẩu tán tư bản và hạn chế thông hành như triệu chứng tiên báo cho kịch bản đáng ngại đó.