Thứ Ba, tháng 9 22, 2015

Kinh Tế Thị Trường và Tôn Giáo



Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 150921
"Kinh Tế Cũng Là Chính Trị"


Đức Giáo Hoàng Francis Nên Vận Dụng Kinh Tế Cho Mục Tiêu Xã Hội

 * Đức Giáo hoàng Francis giữa dân nghèo *



Người viết này thường tránh nói đến tôn giáo vì kém hiểu biết về cảm quan và ấn tượng của con người trong các vấn đề tín ngưỡng. Nhưng, trong chuyến Mỹ du của đức Giáo Hoàng Francis, có một vấn đề kinh tế được đặt ra, mà vì kinh tế cũng là chính trị, nên đề tài kỳ này sẽ là chuyện kinh tế thị trường và đức tin tôn giáo.


Về triết lý kinh tế chính trị học, đức Giáo Hoàng Francis có thể được liệt vào cánh tả, liberal theo giác độ Hoa Kỳ, trong ý nghĩa là ngài quan tâm đến công bằng xã hội, chú trọng đến nhược điểm của tư bản chủ nghĩa, và ưu lo cho số phận của dân nghèo, thành phần đa số trong mọi xã hội. Đây là một niềm tin xuất phát từ một động lức đáng kính trọng. Về triết lý xã hội chính trị, ngài cũng thuộc thành phần cấp tiến, có cái nhìn khoan hồng về cách ứng xử của con người với các khái niệm đạo lý, như việc ly dị hay thậm chí hôn nhân giữa người đồng tính. Đây cũng là một quan điểm phóng khoáng khiến ngài gặp phản ứng của hàng tăng lữ bảo thủ.

Người viết này thông cảm với quan điểm xã hội đó của vị lãnh đạo Giáo hội Công giáo Hoàn vũ. Nhưng hoài nghi về quan điểm kinh tế của ngài.


***


Như Winston Churchill đã nói về nền dân chủ, là “chế độ ít tệ nhất trong dăm ba thể chế chính trị mà con người đã thử nghiệm”, tư bản chủ nghĩa cũng là chế độ kinh tế ít tệ nhất trong các chế độ con người đã áp dụng - từ kinh tế thần linh vào buổi hoang sơ đến loại kinh tế tập quán, đời trước làm sao đời sau làm vậy. Tư bản chủ nghĩa vận dụng quy luật thị trường để giải quyết bài toán khan hiếm của loài người và tạo ra những tiến bộ chưa từng thấy kể từ cả trăm thể kỷ vừa qua.

Xin ghi thêm rằng “tiến bộ” ấy có nghĩa là nhân loại ít bị nghèo khốn hơn xưa mà không do việc ban phát trợ cấp của một lãnh tụ anh minh hay một đấng thần linh hào phóng.

Những ai quan tâm đến kinh tế sử có thể kể rằng từ hậu bán thế kỷ 19, khi chủ nghĩa tư bản áp dụng quy luật thị trường một cách phổ biến từ Âu Châu qua Bắc Mỹ, cuộc sống vật chất của con người được cải thiện, nhiều người ra khỏi tình trạng đói khổ truyền thống, tuổi thọ con người được kéo dài, trình độ học vấn được nâng cao cho đại đa số. Lợi tức, tuổi thọ và học vấn là các tiêu chuẩn thuộc loại vật chất, nhưng có nâng cao giá trị tinh thần của đời sống. Còn giá trị tâm linh, hay tín ngưỡng, lại là chuyện khác và thuộc phạm vi của giới lãnh đạo tôn giáo.

Khi đức Giáo hoàng Francis than phiền về tình trạng đói khổ và bất công trên thế giới hiện này, và coi đó một tai họa mà Giáo hội cần góp phần giải trừ, ngài bày tỏ lòng từ tâm đáng quý. Nhưng khi ngài kết án sự mù quáng của tư bản chủ nghĩa, “bàn tay vô hình” của kinh tế thị trường, hoặc tác hại của nguyên tắc tự do kinh doanh, đức Thánh Cha có thể đã lầm về tương quan nhân quả.

Có lẽ, ban tham mưu về kinh tế chính trị của ngài không làm tròn nhiệm vụ giải thích sự thể thực tế của nhân sinh. Và cứ theo đà này, có khi ta lại thấy sự hồi sinh tai hại của việc nhà nước hay một cơ chế cao cả nào đó can thiệp vào thị trường để cứu giúp dân nghèo. Lý do bi quan ở đây là chính đức Giáo hoàng đã phát biểu rằng giá trị của kinh tế thị trường chưa hề được chứng minh bởi thực tế, và rằng dù hiện tượng toàn cầu hóa có đưa nhiều người ra khỏi sự cùng quẫn, thì cũng dìm nhiều người vào nạn đói. Ngài còn cho rằng dù mức thịnh vượng toàn cầu có gia tăng, nhưng nạn bất công và nghèo khốn cũng vậy.

Rất nhiều tay lý luận thiên tả sẽ vin vào uy tín của vị chủ chăn hoàn vũ mà kết luận rằng kinh tế thị trường hay trào lưu toàn cầu hóa đã gia tăng mức nghèo khổ và làm nhiều người chết đói.

Nhiều định chế quốc tế như Ngân hàng Thế giới, hay quốc gia như các trung tâm nghiên cứu chuyên biệt đều cho thấy rằng kể từ cuộc Cách mạng Kỹ nghệ vào thế kỷ 18 cho đến khi Thế kỳ 21 được 15 tuổi, tình trạng bất công toàn cầu về kinh tế đã giảm sút đáng kể. Một cách cụ thể hơn thì xứ Hoa Kỳ mà đức Giáo hoàng thăm viếng tuần này là nơi mà, cách nay nửa thế kỷ, lợi tức trung bình của người dân được ước lượng là gấp 11 lần lợi tức tiêu biểu của dân Á Châu. Ngày nay, khoảng cách đáng tởm ấy chỉ còn gấp 4,8 mà thôi. Chỉ vì từ quãng 1960, các nước Á Châu đã áp dụng quy luật thị trường trong chánh sách kinh tế. Họ chuyển hướng theo nguyên tắc tự do.

Sau các nước Á Châu, Trung Quốc đi trễ mất hai chục năm sau 30 năm đòi cào bằng tất cả để thực hiện lý tưởng công bằng xã hội. Cũng chế độ này mới nhân danh nhu cầu bảo vệ thành phần nghèo khốn mà điều hướng thị trường bằng bàn tay thô bạo của nhà nước, và dẫn tới chủ nghĩa tư bản thân tộc và nạn bất công phổ biến. Đức Thánh Cha không thể dùng phép quy nạp mà kết án quy luật thị trường vì điều ấy mặc nhiên biện minh cho sự can thiệp với viễn ảnh là “giải pháp Bắc Kinh”.

Năm xưa, một nhà nhân khẩu học bậc thầy cùa nước Pháp là Alfred Sauvay từng lý luận rằng mô hình tập trung quản lý theo kiểu Xô viết quá thành công nên sẽ khiến Liên Xô sản xuất thừa lúa mì và sẽ phát không bánh mì cho mọi người. Lịch sử đã minh chứng sự nông cạn của lý luận này qua việc Liên Xô sụp đổ. Còn kinh tế chính trị học lớp đồng ấu thì cho biết rằng nếu dư ngũ cốc thì người ta nuôi thịt chứ không thể có chuyện phát không như vậy.

Lý tưởng “bánh mì miễn phí” ấy vào thời Stalin có thể là một quyến rũ tôn giáo, nhưng bị thực tế phủ nhận. Chế độ Xô viết tan rã và Trung Quốc xuất hiện với một giải pháp hấp dẫn hơn: nhà nước điều tiết thị trường cho mục tiêu công bằng xã hội. Giải pháp ấy vừa tự chứng minh tính chất viển vông khi các đại gia Trung Quốc đều hạ cánh ở nước ngoài, với đầy đủ tài sản và con cái!

Nhưng chúng ta chưa vội mừng về sự lầm than của trí tuệ.

Chỉ vì cùng với nỗi quan ngại chính đáng của đức Giáo hoàng, ta đang thấy tái sinh trào lưu “xã hội chủ nghĩa” tại hai nước tiên phong của tư bản chủ nghĩa. Đó là việc “đồng chí” Jeremy Corbyn vừa lên lãnh đạo đảng Lao Động Anh, như một tiếng vang của việc “đồng chí” Bernie Sanders đang ra tranh cử Tổng thống từ cánh cực tả của đảng Dân Chủ tại Hoa Kỳ. Cũng với lý luận cào bằng và lấy của người giàu chia cho nhà nghèo, họ thể hiện tinh thần bác ái từng gieo họa cho nhiều quốc gia xã hội chủ nghĩa trong quá khứ.

Nếu lại châm thêm yếu tố môi sinh vào bài toán kinh tế - một đề mục khác cũng được đức Thánh Cha nhấn mạnh - chính là các quốc gia đã cho nhà nước thọc tay vào thị trường mới gây ra nạn ô nhiễm môi sinh trầm trọng nhất mà ngài đang nói tới.


***


Kết luận ở đây là dường như đức Thánh Cha đã vạch ra lằn ranh đối lập tinh thần hay đạo lý giữa những ai tin vào kinh tế thị trường và những người quan tâm đến sự nghèo khốn. Điều ấy sai vì kinh tế thị trường không tạo ra sự nghèo khốn mà còn góp phần đẩy lui nạn bần cùng trong xã hội. Những người thành công trong nền kinh tế ấy có thể và nên quan tâm đến dân nghèo, ở mọi nơi, và họ có các hội thánh hay hội thiện để giải quyết nhu cầu này. Còn lại, ta rất nên hoài nghi những kẻ nhân danh dân nghèo mà làm xứ sở lụn bại.

Đức Thánh Cha vừa gặp họ tại Cuba.

14 nhận xét:

  1. Xin xem You Tube của Bên Kia Màn Khói, về vụ khủng hoảng di dân tại Âu Châu:

    https://www.youtube.com/watch?v=-djHVJHPyVk

    Trả lờiXóa
  2. Kính thưa bác Nghĩa, cháu có thắc mắc đó là sao đa số quần chúng không nhìn thấy được bài học sương máu từ các thể chế nhân danh người nghèo mà thực tế là tất cả đều làm lụn bại chính quốc gia của mình . Có lẻ như trí nhớ của quần chúng ở các sứ tự do khá kém chăng?

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Xin phép bác Nghĩa để trả lời câu hỏi này.
      Ở Mỹ, thông tin đa chiều hơn, nhưng bác Nghĩa cũng đã nói báo chí gần 80% là lề trái. Và mỗi bang, mỗi trường có 1 cách lồng chính trị vào nội dung học của mình.
      Chẳng hạn như Kevin học ở Cali, thì tư tưỡng đa số của bang này là lề trái: nhà nước vú ép, can thiệp tất cả mọi thứ có thể, và có chiều hướng mị dân quá đáng. Hơn nữa, sinh viên nào muốn tốt nghiệp ra đại học công lập hay cao đẳng cộng đồng ở bang Cali đều phải ít nhất hoàn thành 1 lớp lịch sữ, và 1 lớp khoa học chính trị ( political science), và 3 lớp tiếng Anh( critical thinkings).
      Đầu tiên Kevin xin nói về 3 lớp critical thinking. Vào lớp Kevin được đưa các bài reading hay xem film, sau đó thì sẽ vào lớp hoặc lên forum của class để discuss về các vấn đề này, cuối củng là viết essay. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ giáo viên đưa các bài viết và các film có xu hướng truyền tư tưởng. Các film họ đưa ra như các film của Michael Moore: Capitalism the love story, sicko, Columbine, Rogers& Me. Những film thể loại này mang tư tưởng sai lệch và thông tin bậy bạ rất nhiều. Nhưng nhờ hiệu ứng và góc kể của đạo diễn tạo sự đồng cảm sai lệch cho người xem.
      Chẳng hạn như Rogers&Me, film nói về Michael Moore bám theo CEO của tập đoàn General Motor chỉ để hỏi về tại sao vị CEO lại có quyết định chuyển tất cả việc làm ở các nhà máy sản xuất ô tô tại Flint(Michigan) sang Mexico. Trong film có những cảnh quay người dân ở Flint khổ như thế nào, rồi tất cả lổi là nằm ở General Motor. Sau khi xem film, thảo luận trong lớp thì ai cũng tỏ ý kiến bức xúc là job outsource là sai trái, các nhà tư bản ác độc, không nên ủng hộ tự do thương mại toàn cầu, nên ủng hộ bảo vệ việc làm cho công dân Mỹ. Sau đó khi về nhà, trong vòng 1 tuần, mọi người sẽ đưa ý kiến của mình lên forum của lớp. Khi Kevin post lên nói về phim thiếu chính xác, khi không đề cập đến vai trò của UAW( công đoàn công nhân của các hãng xe hơi) đã làm cho GM thiếu đi khả năng cạnh tranh với Toyota, và phải gánh 1 quỹ lương lớn, ngân hàng việc làm (job bank).... thì mọi người mớt bắt đầu research về UAW, và các thông tin trái chiều khác mới xuất hiên.
      Còn về lớp khoa học chính trị, người dạy Kevin là 1 giảng viên đến từ trường UC Berkeley. Khi vào lớp thầy giáo nói thẳng là thầy dạy mọi thứ thiên về tư tưởng lề trái, bạn nào lề phải cũng đều có quyền phát biểu. Nhưng sự thật cho thấy không phải là như vậy, khi các bạn lề phải phát biều, các bạn này không những phải tranh luận với các bạn còn lại trong lớp mà với người thầy đó. Dứoi áp lực của lớp và các ý kiến phản biện của người thầy đó, dữ liệu bạn có chắc đến đâu cũng khó lòng có được 1 cuộc tranh luận công bẳng được. ( Kevin cho biết thêm là lớp này có đến 10 Teaching Assistants, các TA này ăn nói rất lưu loát. Nhưng cũng tình cờ là 2 người trong 10 người này cũng cùng lúc đó là học trò của Kevin tại Tutor Center, vì Kevin làm Math Tutor ở trong trường De Anza College. 2 người TA này lúc ấy đang học lớp Algebra 1, họ cộng trừ nhân chia còn không xong, những mở miệng ra thì có thể nói là người nghèo bị áp bức thế nào, có 1 vài số thống kê nhớ vanh vách mà Kevin chắc chắn là họ chẳng hiều những thống kê đó như thế nào).
      Lớp lịch sử thì Kevin chọn học lớp lịch sử hiện đại sau thế chiến thứ II. Đa số nói về chiến tranh việt nam, những gì họ dạy y chang như bài viết phản ánh của một giáo sư người Mỹ mà bác Nghĩa từng post lên dainamax tribune để phản ánh về hiện trạng dạy sử sai về chiến tranh việt nam của Mỹ.
      Khi mà lịch sử bị suy diễn, tư tưỡng sai lêch được dạy trong các trường đại học lớn hay cao đẳng cộng đồng thì sẻ sản sinh ra 1 phần không nhỏ trong quần chúng luôn luôn tin tưởng vào các điều bậy bạ đó.

      Xóa
    2. Rất cám ơn Kevin về những kinh nghiệm sống động này.

      Đa số bạn bè Mỹ trắng của tôi đều thuộc thành phần khá giá, có học và trí thức bên đảng Dân Chủ nên vẫn tin vào chuyện bậy bạ ấy. Họ rất ớn tay phản biện gốc Á này nên lâu lâu hỏi lại, nhờ vậy mà giải độc được ít nhiều. Trong một kỳ khác của Bên Kia Màn Khói, tôi sẽ nói về một kinh nghiệm tương tự. Sự tự sát của nền dân chủ là điều có thật!

      Xóa
    3. EM xin cảm ơn phần trả lời của anh Kevin Vo

      Xóa
    4. Có một kinh nghiệm Kevin Vo nêu ra (về GM có tội vì đem hãng xưởng ra ngoài) thì ta cần tìm hiểu thêm.

      Trong kinh doanh, có một bài toán sơ đẳng là "make or buy", sản xuất lấy hay mua ở nơi khác, cái nào thì có lợi hơn, thí dụ như mua thì rẻ hơn là mình làm lấy. Từ bài toán ấy mới có chuyện "outsourcing" là làm lấy hay đặt nơi khác làm gia công cho mình? "Nơi khác" ấy có thể là doanh nghiệp khác, hay địa phương khác trong cùng một quốc gia. Nơi khác làm ra rẻ hơn là mình làm lấy thì giá thành sẽ hạ, có sản phẩm rẻ hơn, v.v.... Khi cả thế giới đã nói đến toàn cầu hóa thì việc "outsourcing" ấy có thể là tại xứ khác, tức là "hải ngoại", off shore.

      Những kẻ lạc hậu không hiểu hoặc không chấp nhận chuyện này cũng lý luận và hành xử như trong thế kỷ 19: phải "nối lại nghiệp nhà" và không cải tiến vì sợ người nhà mất việc. Họ lạc hậu mà xưng là cấp tiến, nhưng ít ai hiểu ra!

      Người Mỹ nào cũng nghĩ như vậy thì ai đầu tư vào Việt Nam và đem lại công ăn việc làm cho người Việt? Họ chỉ muốn bảo vệ nguyên trạng và khi tranh đua không nổi thì đòi nhà nước cưu mang!

      Xóa
    5. Cháu cảm ơn bác Nghĩa đã giải thích thêm về outsourcing.
      Bác Nghĩa vừa nhắc đến từ "cấp tiến", cháu cũng có thắc mắc bấy lâu nay là tại sao chữ liberal và progressive lại được dùng cho democrats, trong khi republican lại bị gọi là conservative.

      Xóa
    6. Sẽ phải có một bài về bối cảnh này, có khi nhân chuyện bầu cử Tổng thống tại Hoa Kỳ vào năm tới. Chúc Kevin vui mạnh

      Xóa
    7. Cháu xin chúc bác Nghĩa và gia đình khoẻ mạnh.

      Xóa
  3. Tuy là người Công giáo, tôi phải thừa nhận anh Nghĩa đúng trong chuyện này. Tôi cũng đã đoán sớm muộn gì anh cũng có ý kiến về khuynh hướng thiên tả này của Giáo Hoàng (có vẻ như anh hơi chần chừ ấy hehe).

    Thực ra cũng khó cho Giáo Hoàng, vì với tư cách người đứng đầu Giáo hội Hoàn vũ, ông khó có thể nói khác được.

    PS: Bạn Kevin Vo dùng chữ "lề trái" để chỉ những người có khuynh hướng thiên tả hơi bị độc hehe.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Tôi có vinh dự được gập và nói chuyện khá lâu với đức Tổng Giám Mục Nguyễn Văn Thuận trước khi ngài lên Hồng Y. Câu chuyện khi ấy tập trung vào nỗ lực vận động của Giáo hội để đòi xóa nợ cho các nước nghèo. Vấn đề là vì sao mắc nợ, ai vay và ai sẽ trả và tại sao lại cho vay. Lãnh đạo tôn giáo phải vạch ra nguyên tắc về đạo lý và yêu cầu các chuyên gia nghiên cứu xem là nên vận dụng thực tế như thế nào để đạt tiêu chuẩn đạo lý ấy. Nếu không khéo, đạo lý lại biện minh cho đấu tranh giai cấp là tan nát cả vì bọn ăn cướp và sát nhân cũng có thể nhân danh đạo lý! Lịch sử có quá nhiều trường hợp như vậy....

      Xóa
  4. Jean Jacques Rousseau là một nhà triết học kiêm nhà văn người Pháp, trong tác phẩm “Bàn Luận về Nguồn Gốc của sự Bất Công” ông phân biệt hai loại bất công: bất công tự nhiên và bất công nhân tạo. Loại bất công tự nhiên là do bởi con người bẩm sinh đã khác biệt về sức mạnh, trí thông minh… còn loại thứ hai do các quy ước của cộng đồng hay xã hội…

    Cháu có tìm hiểu sử kinh tế, nhưng chưa được nhiều và xin mạnh dạn tham gia một vài ý kiến về kinh tế còn non nớt mà chưa biết rõ thế nào là đúng thế nào là sai?

    Đọc bài viết này của chú, cháu liên hệ đến tư tưởng của trường phái kinh tế Áo. Trường phái kinh tế Áo, đã đóng góp đẩy lùi nền kinh tế thị trường có khuynh hướng xã hội chủ nghĩa – mô hình kinh tế sẽ dẫn đến nhà nước Vú Em và chủ nghĩa can thiệp. Chủ nghĩa can thiệp tái phân phối của cải thông qua công cụ thuế - đánh thuế nhà giàu chia cho người nghèo là họ đã gián tiếp định hướng cho sản xuất và tiêu dùng... dần dần họ lái thành nền kinh tế kế hoạch hóa; họ gián tiếp kiểm soát quá trình sản xuất ra của cải. khi họ dùng “bàn tay thô thiển” can thiệp vào sản xuất và tiêu dùng họ kiểm soát luôn đời sống con người.

    Các nhà kinh tế - chính trị gia lề trái, nếu không phải có gian ý, thì lòng từ tâm hay lòng trắc ẩn của họ, có khi “thương nhau lại bằng mười hại nhau”.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Chuyện dài lắm Thanh ơi.

      JJ Rousseau là nhà tư tưởng đầy hoang tưởng và sau này biện minh cho kẻ sát nhân như Robespierre hay Saint Just và các chế độ toàn trị về sau. Trong lối suy nghĩ chưa thấu của JJR, khái niệm "État de Nature" rất Nghiêu Thuấn đối lập với "Ếtat de Culture" gây bất công xã hội mới mở ra chuyện "cải tạo" sau này. Dài lắm em ơi!

      Khi còn trẻ, ai cũng mê Rousseau, trung niên thì mới thấy Voltaire là trí tuệ hơn kẻ mộng du Rousseau, đến tuổi cao niên thì có thể mơ ước tư tưởng Montesquieu cho một xã hội thái hòa. Muốn làm loạn thì ca Rousseau, làm nghệ sĩ thì mê Voltaire, và trị quốc thì học Montesquieu, nhưng tất cả đều thua hết khi có Lenin thổi lý luận nhảm nhí của Marx thành một thứ cứu rỗi kiểu Robespierre màu đỏ!

      Về kinh tế thì còn miên man bất tận hơn. Em tìm đọc Janos Kornai của xứ Hung, ông đã sống trong cả hai thế giới và có những nhận xét rất gần với thực tế và hơn hẳn các giáo sư tháp ngà - tách rời khỏi cuộc sống - của Tây phương.

      Một hay nhiều pho sách vẫn chưa đủ!


      Xóa
  5. Cháu cảm ơn chú đã giải thích, và hướng dẫn!

    Thưa chú, xã hội Việt Nam ngày nay, họ vẫn đang giáo dục và đào tạo ra những thế hệ Con Bò. Cháu là một trong những con bò đó hơn 30 năm. Sống dưới chế độ kiểm duyệt khắc nghiệt không khác gì thời vụ án thảm kịch kinh hoàng "nhân văn giai phẩm" .v.v... giới trẻ chúng cháu trên con đường tìm kiếm tri thức thật gian nan và khó khăn! Họ kiểm soát từ tư tưởng đến từng con chữ!

    Trả lờiXóa