Kinh Tế Trung Quốc Sắp Co Thắt?

Mai Vân & Nguyễn-Xuân Nghĩa - Ngày 130528
Tạp Chí Kinh Tế RFI

Những bi quan sâu xa hơn một chỉ số PMI

* Nhân viên nhà máy Giang Châu. REUTERS/China Daily *

Đúng 10 ngày sau khi Thủ tướng Lý Khắc Cường tuyên bố Trung Quốc sẽ vận dụng quy luật thị trường chứ không đưa ra biện pháp kích thích để nâng đà tăng trưởng, ngày 23/05/2013 hai doanh nghiệp Anh là ngân hàng Hong Kong Shanghai Bank – HSBC - và công ty tư vấn Markit Group đưa ra một kết quả khảo sát làm các thị trường Á Châu rồi toàn cầu tuột dốc. Đó là sau hai tháng sút giảm liên tục, chỉ số PMI trong Tháng Năm của Trung Quốc đã tuột xuống dưới mức 50, cụ thể là 49,60. Trong tháng Tư, chỉ số PMI này đã xuống 50,4, trong khi chỉ số tháng Ba là 51,6.

Đấy là chỉ dấu cho thấy kinh tế Trung Quốc có thể co cụm trong thời gian tới. Lập tức, các tổ hợp ngân hàng hay tập đoàn đầu tư quốc tế đều điều chỉnh lại dự báo kinh tế Trung Quốc theo hướng bi quan hơn. Cụ thể là trong năm nay thì đà tăng trưởng của kinh tế Trung Quốc sẽ giảm và có thể tới mức thấp nhất kể từ 13 năm qua.

Năm 2012 tăng trưởng của Trung Quốc đã là 7,8%, dưới mức 8% cần thiết cho nước này. Năm nay Bắc Kinh đưa ra chỉ tiêu là 7,5%, nhưng có lẽ, lần đầu tiên Trung Quốc sẽ không đạt được mục tiêu đó. Tăng trưởng kinh tế Trung Quốc trong quý Một 2013 vừa qua, tính theo mực độ thường niên, đã xuống 7,7%, thấp hơn quý Tư 2012 là 7,9%. Theo chuyên gia kinh tế của Nomura, tăng trưởng kinh tế quý Hai này còn sẽ xuống thấp hơn nữa – chỉ là 7,5% - và tiếp tục giảm, còn 7,3 % trong nửa cuối năm 2013.

Chỉ số PMI tuột giảm, theo kinh tế gia ngân hàng HSBC, phản ánh hai tình trạng: Nhu cầu nội địa sa sút trong lúc xuất khẩu bị bối cảnh kinh tế xấu của thế giới tác động.

Trong hoàn cảnh u ám của kinh tế toàn cầu, với ba đầu máy là Hoa Kỳ, Âu Châu và cả Nhật Bản còn đình trệ thì Trung Quốc có vị trí đặc biệt: Với sản lượng kinh tế đứng hạng nhì thế giới, sau Mỹ và trước Nhật, thế hệ lãnh đạo mới tại Trung Quốc còn chủ trương gia tăng khả năng tiêu thụ nội địa để quân bình lại cơ cấu kinh tế quá lệch lạc của họ. Bây giờ, nếu kinh tế Trung Quốc lại co cụm như vậy thì thế giới sẽ ra sao? Chính là cách suy luận ấy mới khiến các thị trường đều bị trồi sụt nặng nề.

Trong tạp chí Kinh tế hôm nay, RFI sẽ tìm hiểu tình hình qua phần trao đổi sau đây cùng chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa tại Hoa Kỳ....

RFI: Xin thân chào anh Nghĩa. Thưa anh, sau nhiều dự đoán tương đối lạc quan về triển vọng kinh tế năm nay của Trung Quốc, cuộc khảo sát vừa do Hong Kong Shanghai Bank của Anh thực hiện với công ty tư vấn Markit Group công bố lại như gáo nước xối vào các thị trường tài chính thế giới khi họ nói đến chỉ số PMI của Trung Quốc đã sụt dưới cái ngưỡng 50 điểm. Thưa anh, chỉ số ấy là gì mà làm các thị trường cổ phiếu rơi rớt liên tục và khiến người ta dự báo tình trạng co cụm kinh tế sắp tới của Trung Quốc?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Trước hết là về chỉ số PMI, nói theo Pháp ngữ là "Indice des Directeurs d'Achat" hay "Chỉ số Mua hàng Chế biến" là loại dữ kiện kinh tế có tính chất tiên báo hơn là hậu kiểm. Thế giới có hai cơ quan Mỹ và Anh vẫn định kỳ khảo sát giới quản trị doanh nghiệp chế biến của một nước xem họ đặt hàng những gì, dự tính kinh doanh và việc làm ra sao, để đo lường triển vọng sản xuất sắp tới. Theo quy ước chung thì trên bảng bách phân nếu cao hơn 50, chỉ số PMI dự báo tình hình khả quan. Dưới 50 thì đấy là chỉ dấu sa sút của lĩnh vực chế biến. Nôm na là chỉ số này đo lường mức độ tin tưởng của giới sản xuất, và khi tổ hợp ngân hàng Anh đưa ra kết quả khảo sát sơ khởi thì họ thấy mức tin tưởng của doanh nghiệp Trung Quốc giảm đều từ ba tháng nay và vừa sụt dưới con số 50. Vì vậy, chỉ dấu tiên báo quốc tế này làm các chuyên gia phải điều chỉnh lại dự báo lạc quan của họ về kinh tế Trung Quốc.

RFI: Trước Đại hội 18 của đảng Cộng sản Trung Hoa vào Tháng 11 năm ngoái, rồi sau đó, khi thế hệ lãnh đạo mới được đưa lên cầm quyền, thì Trung Quốc đã nói đến yêu cầu chuyển hướng kinh tế. Thay vì dựa vào hai đầu máy tăng trưởng là xuất cảng và đầu tư qua tăng chi ngân sách và tín dụng thì họ sẽ phải nâng khả năng tiêu thụ của thị trường nội địa. Cũng vì chiến lược mới đó, các nước mong là nếu sức tiêu thụ của Trung Quốc gia tăng thì yêu cầu về nhập cảng cho một thị trường hơn một tỷ dân có thể kéo kinh tế thế giới ra khỏi trình trạng đình đọng hiện tại. Bây giờ hình như sự thể lại không được như vậy. Thưa anh, phải chăng vì việc khuyến khích tiêu thụ chưa đạt kết quả và dân chúng tại Trung Quốc lại còn giảm mức tiêu xài?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ rằng sự thể nó phức tạp và khó khăn hơn một nghị quyết dù sao vẫn là duy ý chí của một hội nghị Ban chấp hành Trung ương. Lãnh đạo Trung Quốc muốn nâng khả năng tiêu thụ của người dân và tiến tới sự hình thành của một giai tầng trung lưu trong khi đưa ra nhiều chương trình phúc lợi cho dân nghèo ở thôn quê và các tỉnh lạc hậu bị khóa trong lục địa. Đấy là viễn ảnh lâu dài để khỏi dựa vào xuất cảng và đầu tư và tùy ở hai việc.

- Thứ nhất là tăng mức tiêu thụ của thành phần khá giả nhất, là mấy trăm triệu người sống ở các tỉnh duyên hải, xưa nay kiếm ra tiền nhờ luồng trao đổi với các thị trường quốc tế. Thứ hai là tăng sức sản xuất các mặt hàng chế biến từ các tỉnh nằm bên trong, xưa nay chỉ giữ vai phù trợ là làm gia công cho các tỉnh duyên hải với mức lời rất thấp. Ở giữa sự tính toán này lại có từ 250 đếh 300 triệu nhân công được gọi là "dân công" từ thôn quê và các tỉnh nghèo bên trong túa ra vùng duyên hải kiếm việc mà không có mạng lưới an sinh tối thiểu vì không có hộ khẩu.

- Bây giờ phải hồi hương lực lượng lao động lương thấp và tay nghề kém này vào trong và chưa thể trông cậy vào sức tiêu thụ của họ. Ở vùng duyên hải thì thành phần khá giả đã biết đòi lương cao hơn và khó kiếm việc làm hơn khi xuất cảng sa sút, tức là họ cũng bị thất nghiệp hay khiếm dụng, dùng không hết khả năng. Sức tiêu thụ của họ chưa thể bù vào sự hao hụt xuất cảng vào các thị trường Âu-Mỹ và đà tăng trưởng sau cùng vẫn lệ thuộc vào đầu tư của nhà nước.

RFI: Thưa anh, trước khi có tin kém vui về chỉ số PMI, hôm 13, Thủ tướng Lý Khắc Cường của Bắc Kinh tuyên bố rằng nguồn thu về thuế khóa đang chậm lại và đừng nên trông đợi một gói kích cầu hay đầu tư của chính phủ mà phải vận dụng quy luật của thị trường. Như vậy, có phải là lãnh đạo Bắc Kinh đã thấy ra sự sa sút kinh tế nhưng quyết định là không gia tăng công chi hay bơm tín dụng ngân hàng để kích thích kinh tế?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng họ học được kinh nghiệm của gói kích cầu lần trước, vào cuối năm 2008, khi tăng chi một ngân khoản tương đương với gần 687 tỷ đô la, rồi bơm ra một lượng tín dụng đến hơn hai ngàn tỷ đô la, tức là rất lớn. Lần đó, kinh tế được kích thích một cách giả tạo và Trung Quốc đạt mức tăng trưởng cao khi cả thế giới bị Tổng suy trầm 2008-2009. Nhưng hậu quả là lượng tiền trút vào kinh tế đã thổi lên bong bóng đầu cơ và hiện tượng sản xuất thừa với số tồn kho ế ẩm, dù được coi là sản lượng thì chỉ là sự lãng phí.

- Lần này, ông Lý mới cảnh báo các doanh nghiệp, ngân hàng và nhất là các tỉnh rằng không nên trông đợi vào một gói kích cầu như trước. Lý do thứ nhất là ngân sách bị bội chi, thuế vào chậm lại, thứ hai là hệ thống ngân hàng và các tỉnh, kể cả công ty đầu tư của chính quyền địa phương đã có gánh nợ quá lớn, bên trong là những khoản nợ bị ung thối, mà xấu đến cỡ nào và sẽ mất bao nhiêu thì chưa ai biết được.

- Nhưng dù trung ương nói vậy, thực tế thì các ngân hàng vẫn bơm thêm tín dụng, trong bốn tháng đầu năm thì lượng tín dụng đã tăng 13% so với cùng kỳ năm ngoái, lên tới 580 tỷ đô la, nên có thể lại thổi lên bong bóng địa ốc, nâng số tồn kho ế ẩm về vật liệu sản xuất và nhất là gây ra lạm phát. Đấy cũng là một nguyên nhân khiến lãnh đạo Bắc Kinh có thể đành chấp nhận một đà tăng trưởng chậm hơn chứ không dám đẩy mạnh đầu tư và bơm thêm tín dụng.

RFI: Các các chuyên gia quốc tế không mấy lạc quan về khả năng ứng phó của Bắc Kinh vì có trút tiền vào như lần trước thì cũng chỉ giải quyết được vấn đề trong ngắn hạn mà lại gây thêm khó khăn về dài hạn như anh vừa nói. Theo dõi tình hình kinh tế Trung Quốc từ lâu, anh thấy chân trời Trung Quốc sẽ ra sao ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Nhìn vào trường kỳ, tôi trộm nghĩ là sau 30 năm áp dụng, từ 1979 đến 2009, chiến lược phát triển của Trung Quốc đã đi hết sự vận hành. Nay lãnh đạo xứ này phải chuyển từ lượng qua phẩm, nếu không thì bị khủng hoảng kinh tế và động loạn xã hội. Việc cải sửa là dùng sức tiêu thụ làm lực đẩy của bộ máy sản xuất khi xứ này có sức tiêu thụ nội địa giảm sút đều và sụt đến mức thấp nhất trong các nền kinh tế lớn của thế giới, chỉ vỏn vẹn có 37%.

- Tức là từ chiến lược hướng ngoại nhắm vào xuất cảng họ phải xoay qua hướng nội là nhắm vào thị trường bên trong chứ không thể trông cậy vào sức đầu tư quá lớn và đầy lãng phí của khu vực nhà nước. Cụ thể là biến 800 triệu dân lao động thành người tiêu thụ. Lãnh đạo Bắc Kinh thấy vấn đề từ lâu mà không kịp chuyển vì nạn Tổng suy trầm năm năm trước nên lần đó lại tống ga đầu tư và bơm tín dụng như xưa, tức là uống sâm để đạp xe cho nhanh hầu cỗ xe khỏi đổ.

- Ngày nay họ trở về chỗ cũ với hoàn cảnh khó khăn hơn vì: thứ nhất dị biệt về địa dư hình thể giữa các tỉnh trong ngoài còn đào sâu hơn 30 năm trước; thứ hai là các tập đoàn kinh tế nhà nước đã trục lợi nhờ chiến lược cũ nên trở thành nhóm lợi ích cưỡng chống thay đổi; thứ ba là không dễ giúp các tỉnh bên trong trở thành hãng xưởng toàn cầu với kỹ nghệ chế biến và nhờ đó nâng được mức sống và khả năng tiêu thụ của người dân; và thứ tư, quan trọng nhất, không dễ làm thay đổi thói quen "tích cốc phòng cơ, tích y phòng hàn" của nhiều thế hệ đã sống trong bất trắc mà bảo họ hãy mạnh dạn tiêu thụ. Vì vậy tôi không mấy lạc quan về hy vọng của Trung Quốc.

RFI: Câu hỏi cuối thưa anh, nếu như vậy, lãnh đạo Bắc Kinh còn có thể làm những gì nữa để thoát ra tình trạng bế tắc này?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng họ có thể đánh bung cái thế độc quyền và mạng lưới tư bản thân tộc hay "copinage" của hệ thống kinh tế nhà nước, là điều cần thiết mà lại không dễ. Kế đó, họ phải giải toả việc kiểm soát tư bản và ngoại hối để người dân và nhất là tiểu doanh nghiệp tư nhân có thêm lợi tức và cơ hội kinh doanh thay vì bị nhà nước trưng thu và bị tập đoàn kinh tế nhà nước ớm bóng mà không phát triển được. Thứ ba và cần nhất là cải sửa hay bãi bỏ chế độ hộ khẩu để tái lập công bằng và nâng đỡ gần 40% lực lượng lao động là thành phần "dân công", nếu không thì khó phát triển nông thôn và các tỉnh bên trong, cũng như rất khó nâng cao lợi tức của dân chúng. Nhưng dù có được thảo luận, loại biện pháp cần thiết ấy vẫn bị coi là rủi ro vì có thể đe dọa quyền lực đảng. Cho nên, Tổng lý Quốc vụ viện là Thủ tướng Lý Khắc Cường có nói gì về cải cách kinh tế, người ta vẫn thấy Tổng bí thư Tập Cận Bình nêu ra nhiều chủ trương thủ cựu và đi ngược yêu cầu cải cách. Kết cuộc thì đà tăng trưởng kinh tế Trung Quốc ở dưới cái mức sinh tử 8% và mấp mé 7% sẽ là tất yếu trong những năm tới. Nhưng ngoài ra sẽ còn có nhiều nguy cơ động loạn xã hội và bất ổn chính trị mà người ta cần theo dõi.

Nghe (14:39)

Thêm vào danh mục của tôi

Tải về

Embed