Vũ Hoàng & Nguyễn-Xuân Nghĩa, RFA Ngày 130904
Diễn đàn Kinh tế
Diễn đàn Kinh tế
Chuyện con ếch và con bò trong kinh tế
* Nhóm năm cường quốc BRICS - AFP *
Tuần này, bên lề Thượng đỉnh của khối G-20, năm quốc gia trong nhóm
BRICS sẽ thảo luận về việc lập ra một quỹ ngoại tệ trị giá 100 tỷ đô la
để cấp cứu các nước nhất thời thiếu thanh khoản khi tư bản tài chính rút
khỏi thị trường các nước đang phát triển. Diễn đàn Kinh tế tìm hiểu về
đề nghị đó nhưng với trọng tâm là chú ý đến tình hình Đông Nam Á. Xin
mời quý vị theo dõi cuộc trao đổi giữa Vũ Hoàng với chuyên gia kinh tế
Nguyễn-Xuân Nghĩa như sau:
Kinh tế cũng là chính trị
Vũ Hoàng: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông, từ Tháng Năm
vừa qua, khi Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ cho biết là sẽ đảo ngược quyết
định bơm tiền kích thích kinh tế vì tình hình đã khả quan hơn, lãi suất
tại Mỹ đã tăng. Đi cùng sự kiện là đà tăng trưởng thiếu khả quan của các
nền kinh tế đang phát triển, biến cố ấy tại Hoa Kỳ dẫn tới một hậu quả
là tư bản tài chính rút khỏi các thị trường đang phát triển như diễn đàn
này đã tìm hiểu vào chương trình tuần trước. Vì tư bản triệt thoái như
vậy, nhiều quốc gia mới bị nạn thiếu thanh khoản. Tuần này, có tin là
bên lề thượng đỉnh của 20 nền kinh tế mạnh nhất, tức là khối G-20, được
họp tại thành phố St. Petersburg của Nga, nhóm BRICS sẽ đề nghị lập ra
một quỹ dự phòng trị giá 100 tỷ đô la để cấp cứu xứ nào bị thiếu thanh
khoản. Xin ông trình bày cho bối cảnh của đề nghị này.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ rằng đây là đề mục điển hình
của chuyện "kinh tế cũng là chính trị". Trước hết, chúng ta hãy tìm
hiểu về bối cảnh của vấn đề.
- Từ năm 1999, các tổng trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung
ương của vài chục nền kinh tế có sản lượng cao nhất địa cầu vẫn có hội
nghị hàng năm để thảo luận về tình hình kinh tế tài chính và yêu cầu
phối hợp về chính sách. Đó là nguyên ủy của nhóm G-20, gồm 19 quốc gia
và Liên hiệp Âu châu. Từ vụ khủng hoảng tài chính năm 2008 rồi nạn Tổng
suy trầm, lãnh đạo ba nước là Anh, Pháp, Mỹ mới đề nghị hội nghị hàng
năm ở cấp nguyên thủ quốc gia, gọi đó là "Thượng đỉnh của Khối G-20",
năm nay họp tại Liên bang Nga, năm tới sẽ họp tại Úc, qua năm 2015 sẽ
họp tại Cộng hoà Thổ Nhĩ Kỳ, tức là Turkey. Về bối cảnh thì đây là việc
mở ra khỏi nhóm G-7, là bảy nước công nghiệp Tây phương, với sự tham gia
của các nền kinh tế đã phát triển vững mạnh để có một khuôn khổ thảo
luận và phối hợp rộng lớn hơn.
Tôi thiển nghĩ là quốc gia nào cũng muốn bảo vệ quyền lợi và tranh thủ ảnh hưởng của mình, nhưng phải dựa trên thực tế hơn là cảm quan. Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Thứ hai, trong các nước đang phát triển, có bốn nước muốn lập ra
khuôn khổ hợp tác khác, là nhóm B.R.I.C. là tên tắt gọi theo Anh ngữ của
Brazil, Liên bang Nga, Ấn Độ và Trung Quốc. Từ đầu thì đây chỉ là sáng
kiến đặt tên của một doanh gia Mỹ để ca ngợi bốn xứ này, có thể là để
quảng cáo cho việc đầu tư vào các thị trường đó. Nhưng bốn nước đó lại
tưởng thật và còn có tham vọng trở thành thế lực kinh tế toàn cầu, với
việc lập ra một loại ngoại tệ khác để thay thế đồng Mỹ kim. Từ năm 2010,
bốn xứ này mời Cộng hòa Nam Phi tham dự vì vậy mới có tên là B.R.I.C.S.
Cuối Tháng Ba năm ngoái tại Thượng đỉnh bên Ấn Độ, họ dự tính lập ra
một ngân hàng phát triển với số vốn chừng trăm tỷ đô la để tài trợ các
nước nghèo và thực tế là nhằm cạnh tranh với Ngân hàng Thế giới và Quỹ
Tiền tệ Quốc tế IMF. Cuối Tháng Ba năm nay, tại Thượng đỉnh ở Nam Phi,
nhóm này lại đề nghị lập ra một quỹ dự trữ ngoại tệ, cũng với 100 tỷ đô
la, để giúp các nước khỏi bị chấn động tài chính vì thiếu ngoại tệ.
Vũ Hoàng: Thưa ông, xét về bối cảnh như ông vừa trình bày
thì, thứ nhất các nước này có thực lực kinh tế không, thứ hai là họ có
khả năng phối hợp để đạt mục tiêu hay không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ là quốc gia nào cũng muốn
bảo vệ quyền lợi và tranh thủ ảnh hưởng của mình, nhưng phải dựa trên
thực tế hơn là cảm quan. Các nước đó đã có ảo giác phát triển vững mạnh
nhờ sự ca tụng của thiên hạ mà tưởng thật cho tới khi đụng vào thực tế
là kinh tế của họ đều sa sút từ gần hai năm nay và vẫn lệ thuộc vào các
thị trường Âu-Mỹ chứ chưa thể tách rời và phát triển tự túc, chưa kể là
Nam Phi vẫn còn quá nghèo và chẳng có thực lực mà được mời vào vì là một
nước Phi Châu da đen. Thứ hai là giữa các nước đó với nhau thì cũng có
nhiều mâu thuẫn và tranh chấp, thí dụ như tranh chấp về mậu dịch giữa
Trung Quốc với Brazil, mâu thuẫn về an ninh giữa Trung Quốc với Ấn Độ,
hay tranh chấp về tư thế giữa Liên bang Nga với Trung Quốc.
- Then chốt nhất, hai xứ độc tài là Nga và Trung Quốc đều có ẩn ý chính
trị là nâng tầm ảnh hưởng quốc tế để ngầm chống lại các nước dân chủ,
là Hoa Kỳ, Âu Châu và cả Nhật Bản. Nhưng chẳng phải vì muốn giới hạn ảnh
hưởng của Hoa Kỳ hoặc các định chế tài chính quốc tế do Tây phương lập
ra mà họ đã có thể hợp tác chặt chẽ với nhau khi mà xứ nào cũng cần đến
tư bản hay kỹ thuật của Tây phương. Việc hợp tác có hiệu quả hay không
khiến chúng ta liên tưởng đến một tiền lệ là "Sáng kiến Chiang Mai"...
Sáng kiến Chiang Mai
Vũ Hoàng: Thưa ông, "Sáng kiến Chiang Mai" đó là gì?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ta nhớ lại vụ khủng hoảng tài chính bùng nổ
tại Thái Lan năm 1997 rồi lây lan thành khủng hoảng kinh tế Đông Á năm
97-98. Khi đó, các nước lâm nạn bị thất thoát ngoại tệ vì tư bản tài
chính tháo chạy cũng tương tự như ngày nay.
Hội nghị của Ngân hàng Phát triển Á châu ADB ở thành phố Chiang Mai của Thái Lan hôm 06.05.2000. AFP PHOTO.
- Vì thế, tại hội nghị năm 2000 của Ngân hàng Phát triển Á châu ADB ở
thành phố Chiang Mai của Thái, 10 nước của Hiệp hội ASEAN là các quốc
gia Đông Nam Á cùng ba nước đối tác của ASEAN là Nhật, Trung Quốc và Nam
Hàn mới đưa ra sáng kiến là từng nước ký kết với nhau một hiệp ước trao
đổi ngoại tệ để nếu nhất thời mà thiếu ngoại tệ thì có thể tạm vay
trong quỹ đó. Từ đấy đã có 16 hiệp ước song phương giữa từng nước với
nhau. Đến năm 2009, sau vụ khủng hoảng tài chính Âu-Mỹ, nhóm ASEAN+3 này
mới khai triển và đa phương hoá "Sáng kiến Chiang Mai Mở rộng" bằng
cách lập ra một quỹ dự phòng trị giá 120 tỷ đô la để xứ nào cần ngoại tệ
thì có thể vay trong đó.
Vũ Hoàng: Theo như chúng ta hiểu thì thế giới đã có Quỹ
Tiền tệ Quốc tế IMF với chức năng cấp cứu và ổn định các thị trường tài
chính khi có biến động. Thế thì vì sao lại có Sáng kiến Chiang Mai của
riêng các nước châu Á với nhau?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Câu hỏi đó hấp dẫn vì dẫn ta đến vụ khủng
hoảng thanh khoản hiện nay. Quỹ IMF có thể cấp cứu một nước lâm nạn
nhưng nhìn sâu hơn vào lý do vì sao lâm nạn nên đòi hỏi nhiều điều kiện
cải cách cơ chế rất khắt khe. Chính điều kiện cải tổ này mới khiến các
nước bị khủng hoảng tài chính lãnh thêm hậu quả bất lợi về chính trị nếu
phải thi hành kỷ luật ngân sách hay biện pháp khắc khổ. Vì vậy mà nhiều
nước muốn tránh và khi đó Nhật Bản nhân tiện đưa ra sáng kiến cấp cứu
trong khuôn khổ Á châu với nhau và có gặp sự chống đối của Hoa Kỳ lẫn
Quỹ IMF. Thuần về kinh tế thì người ta cho rằng quốc gia lâm nạn chỉ
nhất thời thiếu thanh khoản nên cần được châm thêm tiền để vượt qua sóng
gió trong ngắn hạn. Trung Quốc cũng vin vào đó để mở ra sáng kiến khác
nhằm giới hạn ảnh hưởng của Hoa Kỳ và Tây phương.
Vũ Hoàng: Thưa ông, để thính giả hiểu ra cơ sự phức tạp này
và đối chiếu với hiện tại, chúng tôi xin tạm tóm lược như sau. Đầu
tiên, các nước đang phát triển đã tiếp nhận rất nhiều tư bản tài chính
của khối công nghiệp hóa Tây phương và đạt mức tăng trưởng cao. Nhưng,
khi thị trường chuyển động và tư bản triệt thoái thì nhiều nước lại
thiếu ngoại tệ và vì vậy mới có Sáng kiến Chiang Mai với 120 tỷ đô la và
bây giờ có sáng kiến của nhóm BRICS với 100 tỷ. Dường như đằng sau các
sáng kiến này còn có cả suy tính về chính trị nhằm giảm thiểu ảnh hưởng
của Quỹ IMF hoặc của các nước Tây phương, đứng đầu là Hoa Kỳ. Nói cách
khác, thưa ông, có phải lồng trong vấn đề kinh tế còn có yếu tố chính
trị hay chăng?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Thưa rằng đúng vậy mà lại rắc rối hơn vậy vì còn có vấn đề chính sách.
Muốn có đồng bạc khả dĩ cạnh tranh với đồng đô la, đồng Euro hay đồng Yen của Nhật, thì trước hết phải có chính sách ngoại hối tự do, là chuyện chưa thể có tại Trung Quốc. Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Sau vụ khủng hoảng 97-98, các nước Đông Á đều biết thân biết phận mà
cố thiết lập một khối dự trữ ngoại tệ dồi dào để không bị thiếu hụt
ngoại tệ. Nhờ vậy mà trong 15 năm, từ năm 97 đến năm ngoái, khối dự trữ
ngoại tệ của 10 nước trong khối ASEAN đã tăng gấp bốn, từ 200 lên đến
800 tỷ đô la, bình quân là đủ cho bảy tám tháng nhập khẩu. Thứ hai nữa,
họ thi hành một chính sách ngoại hối linh động chứ không neo giá đồng
bạc vào đồng Mỹ kim theo một tỷ giá nhất định để cuối cùng bị đứt neo mà
khủng hoảng. Đấy là bài học tích cực từ vụ khủng hoảng.
- Nhưng nhiều quốc gia thật ra vẫn theo đuổi chiến lược tiêu cực cố hữu
là lấy xuất khẩu làm đầu máy tăng trưởng mà không thấy ra nhược điểm vì
năm năm qua còn nhận được tư bản tài chính từ các thị trường Tây
phương. Luồng tư bản đó tạo ra sức đầu tư rất mạnh và khoả lấp sự thiếu
cân đối ở trong. Nói chung, trương mục vãng lai của các nước ASEAN bị
thâm hụt mà họ chả thấy vấn đề vì vẫn nhận được tư bản nước ngoài. Bây
giờ khi nguồn tư bản đó bị cạn thì nhiều xứ mới gặp vấn đề, nghiêm trọng
nhất là Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Philippines. Vì thế,
khi lãi suất tại Mỹ bắt đầu tăng và đô la lên giá thì đồng nội tệ của
các nước mới mất giá. Chúng ta trở lại chuyện viển vông của các nước
trong nhóm BRICS vì sụt giá nặng nhất chính là đồng bạc của Brazil và Ấn
Độ! Đây là ta chưa nói đến một nguy cơ khác là nạn lạm phát, có thể sẽ
bùng lên rất mạnh.
Vũ Hoàng: Nói cách khác, thưa ông, ta có vấn đề của nhiều
nước Á châu thuộc cơ cấu lâu dài, và các vấn đề này có thể phát tác vì
sự chuyển động ngược của luồng tư bản nhưng mọi sự lại bị khoả lấp đằng
sau khẩu hiệu chống Mỹ của một số quốc gia. Có phải là như vậy không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng ta không nên quên là nhiều
nước cứ ôm tham vọng chống Mỹ hoặc truất phế vị trí ngoại tệ mạnh của
đồng đô la Mỹ mà không thấy ra sự yếu kém trong cơ cấu kinh tế. Một thí
dụ rất nóng là tuần qua, IMF vừa công bố một báo cáo theo đó, Trung Quốc
có thể bị nạn tẩu tán tài sản rất nặng nếu họ giải tỏa chế độ kiểm soát
tư bản. Muốn có đồng bạc khả dĩ cạnh tranh với đồng đô la, đồng Euro
hay đồng Yen của Nhật, thì trước hết phải có chính sách ngoại hối tự do,
là chuyện chưa thể có tại Trung Quốc. Vậy mà người ta cứ đòi lung lạc
nước khác với những sáng kiến hão huyền nhằm tranh giành vị thế với Hoa
Kỳ!
Vũ Hoàng: Câu kết luận, thưa ông, Việt Nam nên làm gì trong lúc này?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi cho là khi Mỹ kim lên giá thì đồng nội
tệ của mình sụt giá và kinh tế sẽ bị biến động lớn. Người ta lầm tưởng
rằng khi đồng bạc giảm giá thì sẽ dễ xuất khẩu hơn mà quên rằng hoá đơn
nhập khẩu sẽ tăng và lạm phát lại tái diễn. Việt Nam là nước đáng lo
nhất vì có dự trữ ngoại tệ mỏng nhất, bị nhập siêu và nạn đầu cơ đi cùng
nguy cơ lạm phát với một hệ thống ngân hàng yếu kém có thể sụp đổ vì nợ
xấu và nạn tẩu tán tài sản trầm trọng. Việt Nam cần cải cách khi kinh
tế sẽ lại sa sút trong mấy năm tới, nên phải chú ý vào hoàn cảnh của
mình trong khối ASEAN chứ đừng nghe lời mộng mị của các nước cứ nêu ra
khẩu hiệu chống Mỹ và đổ lỗi cho Hoa Kỳ về mọi nhược điểm của mình.
Vũ Hoàng: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi này.
__________________________________________
ddkt09042013.mp3
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét