Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 140302
"Kinh Tế Cũng Là
Chính Trị"
* Cảnh sát Ukraine và dân biểu tình thân Nga tại Donetsk, miền Đông Ukraine *
Tuần qua, khi biến động tại Ukraine lan
rộng thành khủng hoảng quốc tế, nhiều người bị lỡ trớn.
Biến động bùng nổ ngày 21 Tháng 11 năm
ngoái vì một hồ sơ cứ tưởng là kinh tế là khi Tổng thống Viktor Yanukovich từ
chối ký Hiệp ước Hợp tác đã thương thuyết với Âu Châu, và biến động kết thúc ngày
22 Tháng Hai, khi ông ta bị Quốc hội Ukraine truất phế và bỏ chạy. Lúc đó, dư luận
vội nói đến "Cách mạng" tại Ukraine.
Khi Quốc hội lập ra chính
quyền lâm thời để ổn định tình hình thì chuyện Ukraine trở thành khủng hoảng quốc
tế từ ngày 26 do quyết định tập trận của Liên bang Nga. Ngay sau đó, Nga kiểm
soát bán đảo Crimea, với lời hăm sẽ bảo vệ kiều dân Nga ở bất kỳ nơi đâu, kể cả
trong lãnh thổ Ukraine.
Thế giới đang chứng kiến một vụ xâm lăng
trắng trợn, với nguy cơ là sau Crimea, Tổng thống Vladimir Putin có thể cho
"dân quân" – quân giả làm dân – can thiệp vào miền Đông Ukraine. Chính
quyền tại Kiev sẽ sụp đổ, Ukraine vỡ nợ, gây hậu quả bất lợi cho kinh tế toàn cầu.
Khi vụ khủng hoảng Ukraine lan rộng hàng
ngày, đa số bình luận gia Mỹ đều tự trấn an là sự thể chưa đến nỗi nào, như trên
tờ Washington Post, Time, Foreign Affairs hay Politico, rồi thiên hạ được biết là hệ
thống tình báo của Hoa Kỳ bị bất ngờ, như tờ New York Times tiết lộ5. Nhật báo này
còn có bài bình luận ngây ngô đếb tàn nhẫn, rằng đây là lúc Chính quyền Ukraine phải chứng tỏ
tính chất khả tín! Vào mấy ngày cuối tuần, nhiều bậc thức giả Mỹ còn đưa ra lý
do giải thích vì sao chúng ta đừng nên hốt hoảng.
Thế rồi, treo ánh sáng mặt trời,
ngày Thứ Hai mùng ba Tháng Ba, các thị trường Á, Âu rồi Mỹ đều sụt giá, dầu thô
và vàng tăng giá vùn vụt, trong khi giới hữu trách của Hoa Kỳ và Âu Châu tấp nập
họp hành.
Tuần trước, trên cột báo này, người viết
ỡm ờ gợi ý là Tổng thống Barack Obama nên lập tức lấy máy bay qua Bruxelles hội
họp với lãnh đạo Liên Âu, Minh ước NATO và bật tín hiệu cứng rắn với Putin trước
khi mọi sự vỡ lở thành chuyện nghiêm trọng hơn.
Bây giờ, mọi sự đã vỡ lở, các nước phải
tính sao?
***
Trước hết, hãy nhìn vào sổ sách Ukraine.
Tổng thống, Thủ tướng và Thống đốc Ngân
hàng Trung ương xứ này vừa tạm thời nhậm chức thì đã thấy công quỹ cạn kiệt, mỗi
ngày lại biết thêm một sự thật bi thảm về kinh tế - ngoài mối nguy về an ninh,
quân sự và chính trị. Bất cứ ai ngồi vào vị trí này cũng phải rùng mình, và nếu
đọc tin tức Tây phương (Âu và Mỹ) thì... lộn ruột.
Khi Yanukovich lên làm Tổng thống năm
2010, dự trữ ngoại tệ của Ukraine có 34,6 tỷ đô la, cuối Tháng Hai thì còn 15 tỷ:
nội Tháng Hai mất hai tỷ tám để vực giá đồng hryvnia (xin đọc là hriunya). Trong bốn năm chấp chánh của
Yanukovich, khoảng 70 tỷ đô la đã không cánh mà bay nhờ tài hóa phép của các tài
phiệt tay chân của ông ta: cả nước sản xuất được 175 tỷ đô la một năm mà nay đã
bốc hơi hết 70 tỷ! Công khố có 37 tỷ cho vay ra đã biến mất, không biết chạy về
đâu, v.v....
Kẻ có thể biết được, dù chỉ một phần, là
Yanukovich, thì đang được Putin bảo vệ tại Moscow.
Nếu có bán đấu giá lầu đài nguy nga của ông
ta tại Kiev, Ukraine cũng chẳng thể tìm ra 35 tỷ cho việc chi dụng năm nay. Mà
Putin càng gióng trống ngoài ngõ thì giới có tiền đầu tư càng bỏ chạy, tiền càng
mất giá, Chính quyền Kiev sẽ vỡ nợ - không đủ tiền thanh toán các khoản nợ đáo
hạn – và tuyên bố phá sản....
Trong khi chờ đợi Liên Âu, Hoa Kỳ và quỹ
Tiền tệ Quốc tế IMF cấp cứu rồi chấn chỉnh chi thu và cải cách kinh tế cho
Ukraine, thì giới bình luận kinh tế và các ngân hàng đầu tư càng nói đến kịch bản
vỡ nợ rồi phá sản của Ukraine, họ càng gia tăng hiệu ứng hăm dọa của Putin. Chúng
ta đang chứng kiến chuyện đau lòng đó....
Nhưng vì kinh tế cũng là chính trị, xin
hãy nhìn xa hơn một chút.
***
Như tên gọi, Ukraine là vùng "biên địa"
giữa Âu Châu và Liên bang Nga.
Thuần về kinh tế, hàng năm, xứ này buôn
bán với mỗi khối Đông và Tây khoảng hơn hai chục tỷ đô la và là nơi đầu tư của
các ngân hàng Âu Châu và Nga. Tại Ukraine, số tín dụng của các ngân hàng Âu Châu
lên tới 23 tỷ, của bốn ngân hàng lớn nhất của Nga thì từ 20 đến 30 tỷ, Putin thì
ước lượng là 28 tỷ. Nếu Ukraine vỡ nợ và kinh tế suy thoái, các chủ nợ và chủ đầu
tư của Nga và Âu Châu đều bị thiệt vì mất nợ và mất thị trường.
Có thể là các ngân hàng Mỹ không bị dính
chấu nên dư luận Mỹ được trấn an là đừng hốt hoảng về Ukraine. Chứ ở gần hố nợ,
các ngân hàng Âu Nga đều phải âu lo.
Khi ấy ta mới chú ý đến một tin quá nhỏ:
Hôm Thứ Hai, Nga tăng lãi suất ngân hàng thêm 150 điểm, từ 5,5% lên 7%, vì đồng
Rúp mất giá quá nặng. Mà kinh tế Nga đang bị suy trầm, 63 trong 83 tỉnh của Nga
bị mắc nợ và có thể vỡ nợ vì ngân sách trung ương không thể cáng đáng nổi.
Lùi một bước, ta biết Tổng sản lượng của
Hoa Kỳ và Liên Âu ở khoảng 17 ngàn tỷ, của Nga là hai ngàn tỷ đô la, bằng nước Ý
quặt quẹo trong khối Euro. Nói đến những tổn thất hay tai vạ trong canh bạc tại
Ukraine, thật ra chính Putin mới dễ cạn láng.
Khi ấy, xin quay trở lại Hoa Kỳ.
***
Chính quyền Obama chủ trương tận dụng
"quyền lực mềm". Có thể hiểu mềm là dụng lễ hơn dụng binh, với điều
kiện là hàm ý không loại bỏ giải pháp cứng rắn. Ăn thua là ở ý chí, sự khả tín
hay đáng sợ của từng lời nói, từng quyết định. Cho đến nay, nhược điểm của
Obama - và là sự cám dỗ cho Putin - chính là lời nói không đáng sợ, từ chuyện
Syria đến Iran và nay là Ukraine.
Nhưng chẳng vì vậy mà Hoa Kỳ lại thúc thủ.
Cùng Liên Âu, Hoa Kỳ vẫn còn nhiều biện pháp khiến Putin phải "trả giá"
cho hành động ngang ngược tại Ukraine.
Vẫn dùng Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc,
Hoa Kỳ có thể tranh thủ dư luận thế giới để lấy chính nghĩa về các nước dân chủ.
Dù có vô hiệu vì lá phiếu phủ quyết của Nga và Trung Quốc – tháng 12 vừa qua, Bắc
Kinh còn ký hiệp định an ninh chiến lược với Ukraine của Yanukovich - diễn đàn này vẫn
có giá trị ngoại giao và tuyên truyền.
Thiết thực hơn, Hoa Kỳ và các nước trong
khối G-7 hủy bỏ Thượng đỉnh của khối G-8 vào Tháng Sáu này tại Sochi và trục xuất
Nga ra khỏi cơ chế G-8. Điều ấy đang xảy ra. Song song, việc tăng cường hợp tác
quân sự với Ba Lan, Hung, Cộng hoà Tiệp và Slovakia cũng là tín hiệu có lợi.
Nói về kinh tế, với hệ thống thông tin và
luật lệ tinh vi, Hoa Kỳ có thể quyết định kiểm tra rồi cùng Liên Âu phong toả
hoạt động của các tài phiệt trong hệ thống quyền lực và kinh doanh của Putin. Họ
có cả trăm tỷ đô la, đang làm giàu ở nhiều nơi bên ngoài nước Nga và sẽ gây áp lực ngược
với điện Kremlin nếu việc làm ăn bị trở ngại.
Thứ ba, Putin có cái vốn dằn lưng là năng
lượng, nhưng chỉ tung hoành được khi dầu cao giá. Phân nửa Ngân sách của Nga lệ
thuộc vào nguồn tài nguyên này và chỉ vừa đủ cho nhu cầu chi dụng nếu dầu thô ở
mức 110 đô la một thùng. Căn bản ước tính của họ là 117 đồng. Nếu Quốc hội Hoa
Kỳ bỏ phiếu cho phép doanh nghiệp Mỹ xuất cảng dầu thì giá sẽ sụt mạnh và Putin
càng mau cạn láng. Còn nhiều cách khác nữa, nhưng cột báo này có hạn và đã quá
dài...
Những khó khăn kinh tế ấy sẽ khiến dân
Nga suy nghĩ lại về khả năng của Putin, sau khi đã thấy sự quả cảm của người dân
Ukraine.
***
Môn kinh tế có "thuyết đấu trí"
– game theory – với quy luật Nash/Harsany theo
đó trong mọi cuộc mặc cả luôn luôn có một phe bị thiệt với tỷ lệ 35/65 thay vì
đôi bên đều nhượng bộ để đạt kết quả 50/50. Lý do của sự thua thiệt là vì sợ rủi
ro. Trong khi phe kia áp dụng quy luật "cùi không sợ lở".... (Xin đọc
lại bài "Cuộc Cờ Mỹ-Hoa - Dám Liều Thì Được, Nhu Nhược Thì Thua -
Nhưng Liều Quá Hoá Dại...." trên cột báo này cách nay đúng hai năm).
Trong trận đánh kinh tế quanh vụ Ukraine, nếu các nước dân chủ biết cân nhắc và
suy diễn yếu tố rủi ro cho rộng rãi và rõ ràng thì cùi cũng biết sợ. Miễn là ta
phải có đởm lược!
Khi ấy ta mới thấm lời than của một Dân
biểu Mỹ: "Putin chơi cờ vua, Obama bắn bi...."
Reading your posts help me to learn many things about politics and economics. Thank you so much. Hope to hear more and read more from you.
Trả lờiXóa"Hoa Kỳ và các nước trong khối G-7 hủy bỏ Thượng đỉnh của khối G-8 vào Tháng Sáu này tại Sochi và trục xuất Nga ra khỏi cơ chế G-8". Mất mặt bầu của của Nga quá nhỉ, Với tiềm lực Quân sự của mình, Nga đè bẹp sức kháng cự của Quân đội Ukraine trong vòng 30s, nhưng sau đó với các đòn trừng phạt kinh tế do Hoa Kỳ chủ xướng thì với nội lực từ "bán máu" của mình, Nga lâm vào khủng hoảng sớm
Trả lờiXóaNhưng không nên đánh giá thấp sự khôn ngoan tới mức ươn hèn của thiên hạ. Đức không muốn đoạn tuyệt với Nga, Pháp vẫn đang bán chiến đấu cơ cho Putin và Anh thì đòi can, đừng đánh tài phiệt Nga làm ăn tại Anh quốc.... Còn nhiều lắm, nên Putin còn tưởng bở. Vài năm nữa mới thấm đòn.
Trả lờiXóaNXN
Thời đại Toàn cầu hóa, các nước phụ thuộc lẫn nhau hay cần nhau, chỉ có những kẻ độc tài mới mị dân minh là ta có thể đứng một mình, các nước trên cần Mỹ và Nga nhưng thật sự cần Mỹ nhiều hkwn Nga, Nếu Mỹ làm mạnh thì các nước trên phải "tạm thời" quay lưng" với Nga, chỉ cần vài tháng là Putin nếm trái đắng ngay.
Trả lờiXóaChú Nghĩa ơi! Cháu nghĩ không ra: "Putin chơi cờ vua, Obama bắn bi...."?
Trả lờiXóaLời châm biếm đó có nghĩa là Putin chơi cờ tướng, hoặc đánh phé, tức là có tính toán. Trong khi Obama thì đánh đáo hay bắn bi. Ám chỉ là một bên già đòn, có mưu lược, bên kia là một đứa con nít!
XóaVâng, cháu cảm ơn chú!
Xóa