Người-Việt 130204
Hùng
Tâm / Hồ Sơ Người-Việt
Bối Cảnh Kinh Tế Của Trận Đánh Quanh
Ukraine
* Một "kho đạn" chưa xài của Mỹ; giếng dầu khí Bakken tại North Dakota *
Trong trận đánh ngoài vùng biên địa Đông-Tây,
là vụ khủng hoảng tại Ukraine, các quốc gia "lâm chiến", là Liên bang
Nga và khối Liên hiệp Âu châu, đều điểm quân tính sổ, xem sẽ đưa vào trận những
gì, được thua là bao nhiêu. Từ những tính toán về sự lợi hại muôn hình vạn trạng
đó mới có quan điểm lập trường được tráng men chính nghĩa, cho các nhà báo làm
nốt phần vụ còn lại là tuyên truyền. Có ý thức hay vô ý thức là tùy trình độ
nghiệp vụ hay đạo đức của nhà báo.
"Hồ Sơ Người-Việt" xin giúp quý
độc giả một số dữ kiện phán đoán trong một lãnh vực rất nhỏ là năng lượng, bên
trong có dầu thô và khí đốt, là loại võ khí Liên bang Nga đang sử dụng để khống chế khối Âu
Châu, hòng nuốt trửng Ukraine.
Xin đi từ vòng ngoài vào trong....
Võ
Khí Năng Lượng
Liên bang Nga của lãnh tụ Vladimir Putin
là một nước thuộc loại "Đệ tam Thế giới", là lạc hậu và chậm phát triển.
Nhưng là quốc gia có lãnh thổ rộng lớn nhất thế giới, với rất nhiều tài nguyên
thiên nhiên và hệ thống võ trang mạnh nhất, kể cả võ khí hạch tâm chiến lược,
Nga là cường quốc quân sự. Song song, Nga cũng là một đại gia toàn cầu về năng
lượng, và là nguồn cung cấp khí đốt cho Âu Châu qua các ống dẫn khí thiết lập
theo hướng Đông-Tây.
Nga là nước chậm tiến xuất cảng năng lượng,
thu về hơn phân nửa nguồn thu ngân sách, 75% số xuất cảng và cung cấp gần ba phần
tư khí đốt cho thị trường Đức. Vì vậy, khi Putin tấn công Georgia vào Tháng Tám
năm 2008, Thủ tướng Đức là Angela Merkel lập tức bay qua Moscow để dàn xếp, tức
là nhượng bộ trước sự hậm hực của Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy.
Hoa Kỳ khi đó đang ở giữa cuộc bầu cử Tổng
thống và Chính quyền Bush chỉ còn hơn bốn tháng là mãn nhiệm nên đành bó tay
sau những lời phản đối vu vơ. Hoàn cảnh "vịt què" – lame duck – của ông
Tổng thống sắp về vườn và vụ khủng hoảng tài chánh đang nổi lên tại Mỹ khiến Georgia bị
hy sinh. Lúc đó, ngôi sao của nước Mỹ là Nghị sĩ Barack Obama và dàn truyền thông
đã ngả từ phía Nghị sĩ Hillary Clinton về phía ông Obama, vị cứu tinh của nước Mỹ.
Ngay từ thời đó rồi, các chiến lược gia
Tây phương (Âu và Mỹ) đều nói đến thế thượng phong về năng lượng của Putin. Ít
ai chú ý là nguyên Thủ tướng Đức Erhardt Shroeder là người thính mũi nhất. Sau
khi đảng xã hội thiên tả của ông thất cử năm 2005 thì ông mau mắn làm tư vấn
cho tập đoàn khí đốt quốc doanh Gazprom, số một của Nga, và kịch liệt bênh vực quan điểm
của Putin cùng các dự án dẫn khí của Nga có lợi cho túi tiền của ông ta.
Trong chính quyền liên minh tả hữu hiện
nay của Đức, Ngoại trưởng Frank-Walker Steinmeier cũng thuộc đảng Dân chủ Xã hội
này nên kịch liệt phản đối việc Hoa Kỳ và Pháp đòi trục xuất Nga ra khỏi nhóm
G-8. Lãnh đạo đảng Dân chủ Thiên chúa giáo, Thủ tướng Merkel thì cũng chẳng khá hơn.
Bà được dân Đức bầu lên để giải quyết vấn đề của nước Đức, không để cứu dân
Ukraine.
Nếu các nhà báo của chúng ta theo dõi sự
tình từ lâu (!) thì tất nhiên đã phải đoán ra sự thể ấy.
Putin dùng võ khí năng lượng giải giới các
nước Tây phương để nuốt trửng Crimea của Ukraine và từ Ukraine sẽ dần dần đưa
khối Đông Âu và Trung Âu về quỹ đạo Nga. Chuyện ấy, bây giờ thì ai cũng rõ.
Vào kỳ khác, "Hồ Sơ Người-Việt"
sẽ đi vào mạng lưới các ống dẫn khí của Nga tới Âu Châu và qua đó, người ta có
thể hiểu thêm một ngón đòn phản công của Liên Âu, hay vị trí của Cộng hoà
Slovakia, trong trận chiến về năng lượng này. Nhưng, trang báo có hạn và sự tập
trung chú ý của độc giả cũng vậy, nên xin nhảy ngay vào chuyện "trường kỳ
kháng chiến" với dầu khí Hoa Kỳ.
Cách
Mạng Năng Lượng Mỹ
Sau vụ khủng hoảng tài chánh tại Hoa Kỳ
vào trung tuần Tháng Chín 2008, chỉ vài tuần sau đợt tấn công Georgia của
Putin, cả thế giới và truyền thông quốc tế kể cả Mỹ đã nói đến ngày tàn của tư
bản chủ nghĩa kiểu Mỹ. Người ta ít chú ý đến một cuộc cách mạng tự phát của xã
hội (hay thị trường) Hoa Kỳ, nằm bên ngoài chính sách của nhà nước. Đó là cách
mạng về năng lượng.
Sau này, các chính khách Mỹ mà kể công về
thành quả cách mạng ấy là chỉ nói láo, mà nhà báo lại chẳng biết khui!
Từ năm 1970 tới 2008, trong gần 40 năm, sản lượng dầu thô
của Mỹ liên tục sút giảm, từ 9,6 triệu thùng một ngày thì chỉ còn năm (ký hiệu
viết tắt là mbd, million barrels per day). Nhưng kể từ năm 2008 đó, khi Barack
Obama chưa sờ vào cái gì của chính quyền, thì tình hình đã đổi khác và nhật lượng
dầu thô đang bắt kịp con số gần 10 triệu thùng một ngày.
Lý do là trước khi chính quyền Obama có
bất cứ chánh sách gì về năng lượng thì các doanh nghiệp Mỹ đã tìm cách giải quyết
bài toán của họ, được đặt ra từ 1972, 1981, 1991 khi dầu thô được dùng làm võ khí....
Đấy là khi người ta nói đến khái niệm
"tight oil", dầu cứng hay dầu chật. Vì dầu thô có vẻ khan hiếm và lên
giá cho nên những giải pháp coi là tốn kém trước đây lại được chiếu cố. Lên tận
Alaska buốt giá, xuống tới biển sâu và đào mấy cây số trong đá cũng được. Các
doanh nghiệp thúc đẩy kỹ sư địa chất và chuyên viên tài chính tìm xem có cách nào
nâng cao sản lượng hay không.
Các kỹ sư địa chất đào xuống đất, qua đá
cứng và tìm đến lớp trầm tích ở dưới để thấy là nếu đào sâu và đào ngang rồi bơm
vào những dung dịch hóa học và nước thì có thể giải phóng được dầu và khí. Đấy
là kỹ thuật tạm gọi là "fracking" (thật ra gồm có hai hướng, nhưng
xin viết là "gạn cát ra dầu" cho dễ hiểu) để lấy dầu và khí.
Các chuyên gia tài chánh ngồi bên cạnh
thì tính toán xem rằng tốn ngần đó để được ngần này dầu khí, đâu là mối lợi? Họ
quyết định là có lợi chán! Trong cách tính toán này thì vì giá khí đốt (natural
gas), được giàng vào giá dầu thô (crude oil) nên hệ số sử dụng chính là giá dầu
thô.
Thế rồi nhờ kỹ thuật mới mà các bình
nguyên Bakken tại North Dakota hay nhiều vùng khác của Texas lại có giá, trở thành
những giếng dầu và khí đáng kể.
Từ nay xin nói riêng về dầu cho quý độc
giả khỏi nhức đâu.
Chẳng hạn như giếng Bakken có thể cung cấp một triệu mbd và riêng Texas thì
gấp ba. Tức là nhiều tiểu bang của Hoa Kỳ đã có sản lượng dầu còn lớn hơn một
số quốc gia trong hiệp hội OPEC của các nước xuất cảng dầu thô. Nhờ sản lượng nội
địa gia tăng mà Mỹ giảm dần nhập cảng, từ
12,5 triệu thùng một ngày (mbd) vào năm 2005 thì năm ngoái chỉ còn 6,3 mdb, và năm ngoái sản
lượng nội địa đã vượt số dầu nhập cảng.
Nhờ cái thế mạnh về kinh tế là nước Mỹ ít
lệ thuộc hơn vào dầu nhập cảng và các nước xuất cảng, lãnh đạo có cái thế mạnh
hơn về chính trị, thí dụ như với Iran hay Venezuala. Nhưng sử dụng cái thế chính
trị hay không lại là chuyện khác! Bây giờ, vấn đề còn hấp dẫn hơn vậy.
Hoa Kỳ có thể xuất cảng dầu và hóa giải đòn
bắt bí của các chế độ hung đồ ngồi trên dầu và khí mà uy hiếp thiên hạ. Muốn hiểu
chuyện đó, "Hồ Sơ Người-Việt" xin đi vào vài chi tiết kỹ thuật.
Dầu
Thô, Dầu Ngọt và Xăng Nhẹ
Cuộc cách mạng về năng lượng của Hoa Kỳ
tiến quá nhanh nên đụng vào thực tế kỹ thuật lẫn luật lệ. Dầu thô có đào lên
hay gạn ra thì còn phải biến chế, được lọc, mới cung cấp các loại nhiên liệu như
xăng cho xe hơi, máy bay, hay dầu cặn diesel chạy máy, v.v....
Về kỹ thuật, Hoa Kỳ đang gặp hai vấn đề:
1) loại dầu chật cứng mới tìm ra không phù hợp với hệ thống nhà máy lọc dầu đã
có sẵn từ trước, mà 2) lại ở quá xa trung tâm lọc dầu chính của nước Mỹ, tại Vịnh
Mễ Tây Cơ là nơi chế biến phân nửa số xăng dầu tiêu thụ tại Mỹ....
Nói cho đơn giản, một nhà máy lọc dầu là
tốn bạc tỷ, xưa nay được đầu tư và vận hành để chế biến dầu thanh, ngọt và nhẹ,
light sweet crude. Và việc thiết lập này phải vượt hàng rào chính trị và luật lệ:
sợ gây ô nhiễm môi sinh. Vì hàng rào đó mà hệ thống năng lượng Mỹ thiếu nhà
máy lọc dầu, giới tiêu thụ trả tiền xăng đắt hơn, doanh nghiệp ngần ngại lập thêm
nhà máy lọc.
Cái giá của môi sinh thì ít ai tính ra
cho đúng, trừ các chính khách lẻo mép.
Bây giờ, nước Mỹ có loại dầu mới, chật,
nặng, hay cứng hơn, có khi đến từ rất xa các trung tâm chế biến hiện hành và là
loại nguyên liệu tốn kém trước khi có triển vọng trở thành nhiên liệu. Hãy nghĩ
đến cái phễu, hay cái quặng, với nút thắt là dầu nặng chưa dễ dàng gì biến thành
xăng.
Nếu không khai thông chỗ tắc nghẽn đó thì
việc sản xuất ra dầu chật sẽ hết hấp dẫn vì kém lời. Nghĩa là sản lượng dầu nội
địa sẽ giảm, Mỹ sẽ lại lệ thuộc vào dầu nhập.
Vì vậy, giải pháp được nói tới là 1)
khuyến khích việc thành lập nhà máy lọc dầu; 2) cho phép xây dựng mạng lưới các
ống dẫn dầu từ nhiều nơi (kể cả Canada) về Vịnh Mexico, thí dụ đang nổi tiếng là
dự án Keystone XL, bị Obama gác qua một bên vì áp lực bảo vệ môi sinh từ cánh tả;
3) và cho phép xuất cảng dầu thô ra ngoài.
Về bối cảnh của hồ sơ xuất cảng thì từ
trận chiến về dầu khí tại Trung Đông trong những năm 1970 về sau, Hoa Kỳ có luật
lệ không cho xuất cảng dầu thô, nhằm bảo đảm nguồn cung cấp từ nội địa. Bốn chục
năm sau, nước Mỹ vẫn bị kẹt về đạo luật đó. Vì thế, trong chính trường Mỹ mới có
cuộc vận động cho phép doanh nghiệp Mỹ được bán dầu ra ngoài. Ngược lại, cũng có
lập luận chống đối việc này.
Phe chống xuất cảng dầu thô gồm nhiều dân
biểu nghị sĩ Dân Chủ và các doanh nghiệp lọc dầu (khẩu hiệu Dân Chủ đả kích
"Tài phiệt Dầu hỏa" Big Oil chỉ là trò tuyên truyền mị dân) đưa ra các
lý luận sau đây: 1) giá dầu thô nội địa càng rẻ thì càng có lợi cho kinh tế vì
giới tiêu thụ xài xăng rẻ hơn; 2) mà cũng có lợi cho xuất cảng nhờ trị giá gia
tăng từ dầu qua xăng sẽ cao hơn.
Ngược lại, phe vận động bãi bỏ sự cấm đoán
để cho phép xuất cảng cũng có lý do của họ:
Thứ nhất, bề nào, ta cũng đang xuất cảng
xăng: từ mấy năm qua, nước Mỹ đứng đầu thế giới về xuất cảng xăng dầu cho vận tải,
từ diesel tới kerosen cho máy bay phản lực và xăng nhẹ cho xe hơi. Một phần của
số xăng dầu này là chế biến từ dầu nội địa, cho nên luật cấm xuất cảng để bảo đảm
an toàn nội địa là điều không còn đúng.
Thứ hai, việc gạn cát ra dầu là chuyện tốn
kém và nếu dầu đó mà không bán được ra ngoài và thực tế bị ghìm giá trong nội địa
thì các doanh nghiệp hết muốn đầu tư vào kỹ thuật tốn kém này.
Thứ ba, nếu cho phép xuất cảng dầu thô
(cả dầu chật) thì sản lượng của Mỹ sẽ tăng số cung và làm giảm giá dầu trên thế
giới nên cũng có lợi cho kinh tế (và giới tiêu thụ) Hoa Kỳ.
Chính là giữa cuộc tranh luận ấy, việc
Vladimir Putin thôn tính Crimea, tấn công Ukraine và lung lạc các nước Âu Châu
lại thúc đẩy Quốc hội Mỹ xét lại một biện pháp kinh tế có hiệu quả chiến lược
cho Tây phương.
____________________
Kết
luận ở đây là gì?
Mọi quyết định kinh tế đều có những hậu
quả ngắn hạn và dài hạn khác nhau. "Lấy ngắn nuôi dài" không nhất thiết
có nghĩa là kết quả dài hạn sẽ có lợi cho trường kỳ. Ngược lại là đằng khác!
Hoa Kỳ đã đi bước tiên phong về kỹ thuật
"fracking" và tiến hơn Âu Châu rất xa. Kỹ thuật này đang bị kẹt vì dầu
gạn ra mà không được bán ra ngoài. Nếu được khai thông, nước Mỹ có thể gián tiếp
giải giới Putin, giải vây Ukraine và nhất là giải phóng Âu Châu khỏi nỗi lo sợ
sẽ bị Putin bịt ống dẫn khí.
Dear bác Nghĩa !
Trả lờiXóaBác cho cháu hỏi là bác dựa vào nguồn nào để phân chia là Nga hiện tại thuộc " thế giới thứ ba " ạ ?
Như cháu được biết thì theo cách phân chia của ông Lý Quang Diệu ngày trước thì Liên Xô thuộc vào thế giới thứ nhất !
Lý Quang Diệu ngày trước là ngày nào vậy Thành?
XóaTheo cách phân chia thời Chiến tranh lạnh giữa hai khối Tự do và Cộng sản, hay Tây phương và Liên Xô, thì Thế giới thứ ba là các nước chậm tiến, chưa phát triển, nằm lủng lẳng ở giữa.
Ngày nay, ngoài kỹ nghệ võ khí - di sản từ thời Liên Xô - kinh tế Liên bang Nga thuộc loại chậm tiến, chưa phát triển, trong đám quốc gia gọi là "emerging". Hãy so sánh kinh tế xứ này với Nhật Bản, Nam Hàn thì thấy ngay. Nói là Thế giới Thứ ba thì ai cũng hiểu được - trừ những người còn mờ mắt ở Hà Nội. Chuyện Lý Quang Diệu là xưa rồi.
NXN
Dear bác Nghĩa !
Trả lờiXóaCháu nói như vậy vì mấy năm trước cháu có đọc cuốn " Bí quyết hóa rồng " của ông Lý Quang Diệu, trong đó ông ta có phân chia thế giới làm ba phần, Liên Xô và Mỹ là hai nước thuộc thế giới thứ nhất, những nước thuộc thế giới thứ hai là những nước có dân chủ, có nền kinh tế tư bản phát triển như Đức, Anh , Pháp, Nhật, Nam Hàn....Còn lại là những nước thuộc thế giới thứ ba là những nước chậm phát triển, Trung Quốc cũng được ông ta xếp vào nước ở thế giới thứ ba.
Cháu nhớ không nhầm thì mốc thời gian ông Diệu phân chia là vào khoảng những năm 80 của thế kỷ XX !
Khái niệm "Thế giới Thứ ba" xuất phát từ thời Chiến tranh lạnh để phân biệt khối Tư bản, Cộng sản (trong đó cũng có các nước chậm tiến) và những nước nghèo không thuộc về hoặc nằm trong hai khối đó. Yếu tố phân biệt chủ yếu là chính trị, nhưng cũng có đặc tính kinh tế là kém phát triển.
Trả lờiXóaSau này, khi Chiến tranh lạnh kết thúc (1991), chuyện đối lập giữa Thế giới Thứ nhất và Thứ nhì không còn, nhiều nước cả thứ nhì lẫn thứ ba đã chuyển hướng kinh tế và ít nhiều áp dụng quy luật thị trường.
Khi ấy, người ta có thể dùng tiêu chuẩn lợi tức cao, trung bình hay thấp và cực nghèo để phân biệt các nhóm quốc gia, Dainamax đã có nhiều bài nói đến tiêu chuẩn này, hoặc của IMF hoặc của Ngân hàng Thế giới.
Ngày nay, trong số các nước có lợi tức trung bình, có nhiều nền kinh tế thuộc loại "đang lên", emerging.... Trong số này, có Liên bang Nga, nếu kể về lợi tức. Nhưng kể về cách tổ chức sản xuất thì Nga vẫn có đặc tính Thế giới Thứ ba, trong ý nghĩa lạc hậu của thời xưa: 1) Sống nhờ sản xuất và xuất cảng nguyên nhiên vật liệu chứ không phải là hàng chế biến hay dịch vụ. 2) Nhà nước vẫn tập trung quyền lực và chi phối kinh tế. 3) Nhờ đó mà thiểu số tay chân nhà nước thì cực giàu và đa số dân chúng còn lại vẫn cực nghèo. Tôi viết như vậy là hàm ý miệt thị và cảnh báo những người vẫn coi nước Nga là một nước tiên tiến.
Cụ thể là nếu muốn thực hiện một dự án quy mô và hiện đại ngày nay, có bao nhiêu quốc gia sẽ thuê chuyên gia của Nga? Ngoài võ khí, cũng đã lỗi thời, thì các sản phẩm của Nga mà có ảnh hưởng đến thế giới chỉ là nhiên liệu đào từ dưới đất lên, không là thiết bị, máy móc, không là máy vi tính hay điện thoại di động, hay những mặt hàng của Sony, Hitachi, Intel, Cisco, Phillips, Samsung, hay HTC....
Từ khi còn là sĩ quan tình báo của KGB trong những năm 1983 đến 1989, Vladimir Putin đã ý thức được tình trạng tụt hậu đó nên cố gắng cải sửa qua hợp tác với Tây phương, nhưng cuối cùng thì vẫn đi theo bản năng của sự sợ hãi và bành trướng để tự vệ, trong khi cơ chế kinh tế vẫn lạc hậu, bất công và tham nhũng. Vì vậy mới phải áp dụng luật rừng và đàn áp đối lập rồi uy hiếp các lân bang.
Cách phân loại của ông Lý Quang Diệu khi còn hồ hởi với triển vọng của các nước "tân hưng" New Industrial Countries quả là không sai. Và theo tiêu chuẩn đó thì 10 năm sau khi ông ta ngợi ca phép lạ rồng cọp này, Liên bang Nga cũng thuộc loại Thế giới Thứ ba, mà bây giờ còn kém Trung Quốc!
Sẽ phải làm một loạt bài riêng về nước Nga, có khi cũng là bối cảnh hữu ích cho chuyện Ukraine ngày nay và cho các lân bang sau này.
Chúc Thành vui mạnh.
Dear Bác Nghĩa !
Trả lờiXóaCháu không rõ bác nhận định bây giờ thì Nga còn kém cả Trung Quốc dựa trên cở sở nào và về khía cạnh gì ?
Về kinh tế thì nếu tính theo lợi tức đầu người thì ở Nga con số khoảng 15000 usd/người và ở Trung Quốc thì con số khoảng 6000 usd/người. Nếu dựa vào con số này thì cho thấy dân Trung Quốc không giàu bằng dân số Nga và cháu nhớ không nhầm thì ở Nga có số tỷ phú nhiều hơn ở Trung Quốc.
Về khoa học quân sự quốc phòng thì cháu nghĩ Nga đứng trên Trung Quốc một bậc, nếu dựa vào bảng sức mạnh quân sự của các nước trên thế giới của nhiều tạp chí quân sự uy tín thì họ cũng đánh giá như vậy.
Về tiếng nói trên bàn cờ chính trị thế giới thì có thể nhận thấy qua những sự kiện ở Ukraina, syria thì thấy Nga có tiếng nói trọng lượng hơn Trung Quốc nhiều, Nga có thể đưa quân đến những vùng tranh chấp ở thế giới nhưng Trung Quốc thì không.....
Cheers !
Hôm nay coi CNN thấy tin các nhà lập pháp Hoa Kỳ đang thúc đẩy chính sách xuất khẩu dầu ra thế giới.Bái phục tầm nhìn của bác
Trả lờiXóaKhi Putin lên cầm quyền năm 1999, do thế lực an ninh và quân sự quanh Tổng thống Boris Yeltsin, dầu thô chỉ có 17 đô la một thùng, do hiệu ứng khủng hoảng Đông Á 1997-1998. Dầu thô của Nga là loại 'đặc' và 'nặng', phẩm chất kém (so với dầu của Saudi chẳng hạn) nên phí tổn khai thác cao hơn - giá dầu phải hơn 22 đô la một thùng thì mới có lời.
XóaKhi dầu thô lên tới 100 đồng một thùng, so với giá 17 năm xưa thì đấy là quà trời cho Putin. Từ 2012, họ dự phóng ngân sách với kịch bản giá dầu ở mức 117 đồng. Và họ thực tế biết là dưới 90 đồng là sẽ mệt.
TT Obama thiếu viễn kiến, chỉ muốn cải tạo xã hội Mỹ, về đối ngoại thì nhu nhược và phản ứng theo sau nên yếu thế hơn Putin. Nhưng không phải là Hoa Kỳ yếu thế. Sẽ có lúc xứ này xoay chiều và thiên hạ lại chóng mặt
nữa.
Sẽ có bài về chính sách năng lượng của Nga và của Mỹ để ta có thể dự đoán được những xoay vần sau vụ tuột tay tại Ukraine.