Liên Âu Tan Rã – Hoa Kỳ Bất Lực

Hùng Tâm - Người-Việt Ngày 160427

Hồ Sơ Người-Việt

Cơn Ác Mộng Sắp Tới Của Tổng Thống Mỹ

 * Biểu tình của đảng cực hữu PEGIDA chống di dân vào Đức * 

Tuần qua, khi thăm viếng Anh quốc, Tổng thống Barack Obama đã có lời phát biểu gây phán ứng tại Anh quốc và ở tại Hoa Kỳ.

Khi tiếp xúc với báo chí bên Thủ tướng Anh là David Cameron, Tổng thống Mỹ nhấn mạnh đến tầm quan trọng của Liên hiệp Âu châu, một sáng kiến mang tính chất chiến lược của 70 năm qua, và vì quyền lợi của chính nước Anh ông kêu gọi dân Anh là đừng ra khỏi Liên Âu. Vì ngày 23 tháng tới Anh quốc sẽ trưng cầu dân ý để quyết định xem có còn muốn ở trong Liên Âu hay không, việc một Tổng thống Hoa Kỳ lên tiếng về sự chọn lựa của một nước khác lập tức bị phe chống Âu Châu ở tại Anh đả kích. Lãnh đạo phe chủ trương ra đi, gọi là Brexit, Đô trưởng London là Boris Johnson nặng lời mạt sát ông Obama là có máu Kenya mà đòi xen lấn vào nội bộ nước Anh! Phi phàm!

Ở nhà, nhiều bình luận gia thuộc khuynh hướng bảo thủ cũng chẳng lỡ dịp đả kích Obama là không sờ vào gáy. Năm ngoái, Thủ tướng Israel Benyamin Netanyahu chính thức đọc diễn văn trước Lưỡng viện Quốc hội Hoa Kỳ và kêu gọi dân Mỹ đừng chấp nhận kế hoạch giải tỏa Iran do Obama đề nghị với Quốc hội. Khi ấy, Tổng thống Mỹ từ chối không gặp Thủ tướng Israel, lại còn cho là ông Netanyahu xen lấn vào nội tình Hoa Kỳ, dù rằng Israel mới bị nguy khốn nếu Iran không tôn trọng cam kết mà tiếp tục kế hoạch chế tạo võ khí hạch tâm.

Chuyện lời qua tiếng lại đó lại khỏa lấp nhiều sự thật còn đáng ngại hơn nên Hồ Sơ Người-Việt phải trình bày lại bối cảnh của vấn đề…

Thống Nhất Âu Châu Là Sáng Kiến Hoa Kỳ

Sau hai Thế chiến (1914-1918 rồi 1939-1945), các nước Âu Châu đều thấy ra nhu cầu hợp tác với nhau để xây dựng một nền móng thịnh vượng và hòa bình hầu khỏi tái diễn chiến tranh.

Khi ấy, tư tưởng thống nhất Âu Châu theo từng bước kinh tế, quan thuế và chính trị, được nhiều người đề xướng và tiến hành, như Paul-Henri Spaak của Bỉ, Robert Schuman và Jean Monnet của Pháp. Nhưng thật ra, tung tiền tài trợ việc tái thiết và hội nhập Âu Châu vào một mối lại là nỗ lực của Hoa Kỳ, với kế hoạch viện trợ Marshall, mang tên của một Ngoại trưởng Mỹ là Tướng Georges Marshall. Tính theo hiện giá, kế hoạch tốn mất 13 tỷ đô la vào thời đó ngày nay đáng giá 130 tỷ, mà chỉ là phần tài chánh nhằm tái thiết Âu Châu. Phần chính trị là Mỹ khuyến khích các nước Âu Châu hội nhập cơ chế kinh tế để có nền tảng hợp tác hài hòa hơn.

Như thông lệ, quốc gia gai góc nhất Âu Châu với lãnh tụ ái quốc và cứng đầu nhất là nước Pháp dưới thời Charles de Gaulle thì triệt để chống lại trào lưu đó. Bị nước Đức đánh bại ba lần (1870, 1914 và 1939) chẳng lẽ Pháp lại hợp tác với Đức để xây dựng một Âu Châu thống nhất? Như thông lệ, quốc gia cáo già nhất Âu Châu là nước Anh cũng kín đáo gạt kế hoạch này sang một bên. Anh quốc là đồng minh chí thiết và chiến lược nhất của Hoa Kỳ, nay lại đứng đồng hạng cùng các nước Âu Châu, nhất là nước Pháp (!) thì còn thể thống gì?

Sau cùng, con kỳ đà de Gaulle đã đổi ý, chẳng vì lý do kinh tế mà vì đại thế chính trị.

Khu vực miền Đông của Âu Châu đã bị Liên bang Xô viết chiếm đóng; rất xa từ miền Tây ở bên kia Đại Tây Dương thì Hoa Kỳ tung tiền yểm trợ; ở giữa, Âu Châu thấp cổ bé miệng sẽ chẳng có thế lực gì nếu không có tiếng nói thống nhất. Tiếng nói ấy sẽ do Pháp đảm nhiệm sau khi hòa giải với nước Đức còn bị chia đôi. Vì vậy, việc hợp tác kinh tế với nước Đức thất trận, yếu thế và có tội, là điều có lợi cho thế lực chính trị của Pháp ở giữa hai khối Đông-Tây trong thời Chiến tranh lạnh. Huống chi, một đối thủ già mồm và gian hùng là nước Anh lại nằm ngoài hệ thống hợp tác ấy.

Đấy là cách người hùng de Gaulle phục hồi danh dự và uy thế cho nước Pháp.

Việc Liên Xô uy hiếp Berlin và Hoa Kỳ mở chiến lược be bờ ngăn cộng của Chính quyền Harry Truman và thành lập Minh ước Bắc Đại Tây Dương NATO càng củng cố nỗ lực hội nhập đó. Với Hoa Kỳ, khu vực Tây Âu tự do và trù phú là giải pháp chống cộng tốt đẹp nhất. Trong khu vực đó, nước Đức hung hăng ngày xưa - đã hai lần chạm súng với Hoa Kỳ - thì bị các nước Âu Châu kia kiềm chế. Mà nếu xung đột Đông-Tây bùng nổ thì lãnh thổ Đức, chứ không phải đất Mỹ, sẽ là chiến trường nóng. Hoa Kỳ cần một nước Đức mạnh về kinh tế nhưng bị trói buộc về chính trị cho nên cùng kế hoạch Marshall, việc thống nhất Âu Châu nằm trong toan tính của Hoa Kỳ. Hình như 70 năm sau người ta đã quên chuyện đó.

Mà quên cũng phải vì ngày nay sự thể đã đổi khác. 

Âu Châu Phân Hóa – Hoa Kỳ Bó Tay

Ngày nay, nỗ lực hội nhập Âu Châu vào một khối thống nhất theo những tính toán của Hoa Kỳ đã đi tới tận cùng, và đang bị phân hóa.

Vụ khủng hoảng của khối Euro và viễn ảnh Hy Lạp ra khỏi hệ thống tiền tệ thống nhất (Grexit) chỉ là một mảng của đà tan rã. Bên trong Âu Châu, lý tưởng tự do cư trú và vận chuyển của Hiệp ước Schengen cũng bị thực tế xé nát. Từng quốc gia đang dựng lại trạm canh và cả chiến hào để ngăn làn sóng di dân từ Trung Đông tràn lên, bên trong có nguy cơ khủng bố.

Từ miền Đông, Liên bang Nga đã thâu tóm một phần của Georgia và chiếm đóng bán đảo Crimea để uy hiếp các nước Đông Âu và Trung Âu. Còn Hoa Kỳ thì chưa rút chân khỏi Trung Đông, và không thể khuyên Âu Châu là nên làm thế này hay thế khác. Chính quyền Obama đã mắc lỡm Âu Châu mà can thiệp vào cuộc nội chiến tại Libya, nay chưa thể giải quyết vụ khủng hoảng tại Syria, vẫn còn phải canh chừng lực lượng khủng bố xưng danh Nhà nước Hồi giáo ISIS, còn binh lính Mỹ chưa thể tháo chạy khỏi Iraq và Afghanistan. Trong khi biển Đông réo gọi từ bên kia Thái Bình Dương vì động thái hung đồ của Trung Cộng.

Ở giữa cõi Âu Châu ngơ ngác ấy, cường quốc kinh tế số một là nước Đức đã thống nhất sẽ phải làm gì và muốn làm gì?

Bên cạnh những toan tính của một nước Nga kiệt quệ về kinh tế nhưng vẫn có kho võ khí chiến lược đáng ngại nhất, những tính toán của nước Đức giàu mạnh mà vẫn muốn có quan hệ hữu hảo với Nga vì mục tiêu kinh tế là điều gì đó mà Hoa Kỳ phải quan tâm. Làm sao kiềm chế nước Đức trong một khối Âu Châu có đầy những ràng buộc khó gỡ? Giải pháp lý tưởng nhất – cho Hoa Kỳ - vẫn là một Âu Châu thống nhất.

Vì vậy, Tổng thống Obama không ngại lời đả kích mà nhảy vào cuộc tranh luận của dân chúng Anh quốc.

Nhưng Âu Châu thống nhất là giải pháp lý tưởng mà chưa chắc đã là thực tế. Thực tế thì Hoa Kỳ sẽ bó tay nếu Âu Châu tiếp tục đà phân hóa này. Kiến trúc do Hoa Kỳ xây dựng từ 70 năm trước đang nghiêng đổ mà nước Mỹ không thể chống đỡ nổi. Nối tiếp sẽ là sự rạn nứt của Minh ước NATO.

Minh ước quân sự này được xây dựng trên niềm tin của các nước Âu Châu với nhau - và của Âu Châu với Hoa Kỳ - trong tình liên đới là liên thủ để phòng vệ. Nhưng Âu Châu với 500 triệu dân và sản lượng kinh tế ngang bằng Hoa Kỳ lại thoái thác trách nhiệm quân sự với NATO: đóng góp rất ít mà chỉ trông chờ vào Hoa Kỳ (xin quý độc giả đọc lại Hồ sơ Người-Việt ngày 13 Tháng Tư: NATO – Liên Âu và Hoa Kỳ - Hình Như Là Donald Trump Có Lý!).

Bên trong, các nước Âu Châu cũng hết tình liên đới với nhau vì mối nguy khủng bố và nạn di dân đang gõ cửa ngoài biên giới. Từng nước phải cân nhắc riêng về quyền lợi và tinh thần văn hóa hợp quần hay hội nhập. Các khuynh hướng ly khai hay chống Âu Châu nổi lên và tăng đà tan rã. Khi ấy, Minh ước có còn khả năng hay ý nghĩa gì không?

Nếu tấm khiên NATO cũng bị Âu Châu xé làm bốn mảnh, ai hay cái gì sẽ kiềm chế được nước Đức, hoặc ngăn ngừa một liên minh Nga-Đức ở giữa Âu Châu? Nước Anh hay nước Pháp? Hai cường quốc này có bao giờ tin nhau chưa? Đâm ra trách nhiệm lại rơi vào Hoa Kỳ. Thế giới và nước Mỹ đang gặp kịch bản của một cơn ác mộng.

Với thiện chí cứu vãn tinh thần hội nhập Âu Châu theo lý tưởng bao dung, Thủ tướng Angela Merkel của Đức đã lấy nhiều rủi ro chính trị cho mình và cho liên minh cầm quyền mà kêu gọi đón nhận di dân từ Trung Đông. Nếu bà thất bại thì đấy là thất bại của của cả khối Liên Âu chứ không thể trách cứ nước Đức của bà. Nhưng thất bại ấy là thắng lợi của Liên bang Nga vì Tổng thống Vladimir Putin có cơ hội bẻ đũa từng chiếc, uy hiếp nước này và mua chuộc nước kia.

Trong hoàn cảnh ấy, viễn ảnh hợp tác Nga Đức không là điều huyễn hoặc và đẩy Hoa Kỳ vào những chọn lựa xa xưa. Lại can thiệp vào Âu Châu và ôm lấy gánh nặng NATO do các nước Âu Châu trút lên đôi vai của mình? Hay là ngảnh mặt làm ngơ để rồi cuối cùng vẫn phải nhập cuộc?

---

Kết luận ở đây là gì?

Tổng thống Obama muốn có tiếng nói của mình về tương lai Âu Châu, nhưng tiếng nói ấy không có ảnh hưởng thực tế. Để so sánh, hãy nhớ rằng cử tri Mỹ không để ý tới lời phát biểu của các lãnh tụ Âu Châu về sự chọn lựa của nguồi Mỹ trong cuộc tranh cử Tổng thống hiện nay. Nếu có thì họ coi đó là việc Âu Châu bạc nhược mà đòi dạy khôn nước Mỹ!

Kinh hãi hơn, trật tự kinh tế và chiến lược do Hoa Kỳ xây dựng từ 70 năm xưa đang chậm rãi sụp đổ trước mắt chúng ta. Và sụp lên đôi vai của người sẽ là Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ.