Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 131014
"Kinh Tế Cũng Là
Chính Trị"
Dầu và Khí – Chuyện Mỹ và Hoa
* Bơm dầu cho con rồng đỏ *
Khi lãnh đạo ba đầu hai đảng của Hoa Kỳ còn quần thảo trong trận đấu mù
trời về ngân sách, lãnh đạo Trung Quốc không lỡ dịp nói và làm. Nhưng sự vận hành
âm thầm của thị trường lại bày ra một luật chơi khác cho cả hai....
Hôm Chủ Nhật 13, Tân Hoa Xã của Bắc
Kinh đã có một bài xã luận dài với nội dung đả kích lãnh đạo Hoa Kỳ và kêu gọi
các nước xây dựng trật tự mới cho một thế giới "phi-Mỹ hóa". Cụ thể là
truất phế vị trí của đồng Mỹ kim như ngoại tệ dự trữ số một của thế giới.
Các nhà bình luận đều cho là tiếng
nói của Bắc Kinh đáng chú ý vì là một chủ nợ lớn của Mỹ: với gần một tỷ ba trăm
triệu tài sản Mỹ đang nắm trong tay, trong số công trái 16 ngàn 700 trăm tỷ sắp
đụng trần và là một trong nhiều nguyên nhân của trận đấu hiện nay tại
Washington, Trung Quốc không thể yên tâm vì những rủi ro có thể ảnh hưởng đến tài
sản đầu tư đã phó thác cho thị trường Hoa Kỳ.
Thật ra, Bắc Kinh nên chú ý đến một
chuyện khác. Chúng ta cũng vậy.
Hôm mùng chín tuần qua, cơ quan
thông tin về năng lượng Energy Information Agency (EIA) thông báo Trung Quốc vừa
vượt Hoa Kỳ thành quốc gia nhập cảng nhiều dầu thô nhất thế giới. Trước đó vài
tuần, EIA cũng cho biết Mỹ đã thành quốc gia sản xuất nhiều dầu thô nhất thế giới.
Đồng thời, nếu theo dõi tin tức về năng lượng từ EIA, ta còn biết thêm rằng
Houston của Texas đã vượt New York thành hải cảng số một của Mỹ.
Loại tin tức đó không hấp dẫn bằng
những tuyên bố nảy lửa của chính trường, nhưng là kết quả của sự vận hành lặng
lẽ của thị trường từ nhiều năn nay và sẽ ảnh hưởng đến quyết định của lãnh đạo
các nước trong nhiều năm tới. Kinh tế cũng là chính trị!
***
Từ nhiều năm nay, sự ồn ào của chính
trương Mỹ về sự suy bại của kinh tế tư bản và vị trí siêu cường của Hoa Kỳ đã át
tiếng thị trường.
Cho nên, người ta ít ngờ là Hoa Kỳ
lặng lẽ chiếm vị trí số một về sản lượng dầu thô sau khi nâng sản lượng đến 40%
trong ba năm qua, đã cải tiến thuật lý (technology) khai thác năng lượng, trở
thành đại gia về khí đốt ngang ngửa Liên bang Nga với khả năng tồn trữ và vận
chuyền tiện lợi hơn gấp bội. Lại còn thừa than đá xuất cảng ra ngoài.
Ngẫm lại thì trong nhiều thập niên,
người ta nuốt chửng cái chân lý ảo một thế giới có hạn về tài nguyên - từ phúc
trình bi quan của Club of Rome năm 1972 về "Giới hạn của Tăng trưởng"
đến lời báo động mươi năm trước rằng sản lượng dầu đã lên tới đỉnh "Peak
Oil" và phải giảm. Vì vậy nhiều người mới dễ chấp nhận một lý luận hấp dẫn
là Hoa Kỳ khuynh đảo thế giới để tìm dầu nuôi một bộ máy công nghiệp hoang phí.
Sự thật lại chẳng đơn giản như vậy.
Khi hiệp hội của những người lo
trời xập là "Club of Rome" báo động thế giới qua phúc trình "The
Limit of Growth" vào năm 1972 thì các nước Trung Đông cũng dùng năng lượng
làm võ khí bắt bí Tây phương. Vụ khủng hoảng dầu thô làm giá dầu tăng vọt và đảo
lộn bài toán kinh doanh khiến Hoa Kỳ tìm cách khác, tìm dầu ở những nơi ít ngờ
vì khó khăn và đắt đỏ, như tại Alaska băng giá hay dưới đáy Vịnh Mễ Tây Cơ. Âu
Châu cũng thế, đã khai thác dầu khí ngoài khơi Bắc Hải.
Ngày nay, chúng ta cũng lại đang
chứng kiến một sự chuyển động âm thầm của các thị trường trên thế giới.
Nhu cầu năng lượng của nhân loại
hiển nhiên là còn tăng cùng đà công nghiệp hóa toàn cầu. Nhưng tăng nhiều nhất,
đến 85% của tổng số trong vòng ba thập niên từ 2010 đến 2040, là tại các nước đang
phát triển, nằm ngoài nhóm 34 nước của tổ chức OECD. Trong khi ấy, số tiêu thụ
của các nước đã phát triển lại giảm dần nhờ hiệu năng cao hơn – đạt cùng kết quả
mà xài ít hơn với tiêu chuẩn khắt khe hơn về bảo vệ môi sinh.
Trong khối công nghiệp hóa, Hoa Kỳ
dẫn đầu về những cải tiến thuật lý để sản xuất nhiều hơn, tiêu thụ ít hơn và đỡ
lệ thuộc vào loại năng lượng gốc khoáng sản và tìm ra năng lượng điền thế có khả
năng tái tạo. Ngay trong lãnh thổ Hoa Kỳ, nhiều tiểu bang mặc nhiên truất phế vị
trí của các thành viên OPEC với các giếng dầu có trữ lượng bất ngờ vì trước đây
bàn tay người chưa thể vươn tới. Canada, Âu Châu hay Nhật Bản cũng có nỗ lực tương
tự và nguồn năng lượng chung của Hoa Kỳ và Canada khiến cả khu vực Bắc Mỹ giảm
dần sự lệ thuộc vào dầu khí Trung Đông. Điều ấy cũng giải thích vì sao Hoa Kỳ vẫn
quan tâm đến Trung Đông, nhưng trên một tư thế khác.
Trong các nước đang lên, Trung Quốc
là xứ đói ăn khát dầu số một.
Đà tiêu thụ của các đấng con trời
sẽ còn tăng, nhất là khi cả triệu người đã xu hào rủng rỉnh thích ngồi khí xa. Mà
xe hơi hay các nhà máy của họ không có loại tiêu chuẩn ngặt nghèo về môi sinh và
sẽ gây nhiều vấn đề khác.
Từ nhiều năm qua, Bắc Kinh ráo riết
tìm nguồn cung cấp từ bên ngoài. Dụng võ thì qua cái lưỡi bò và thái độ gây hấn
tại Đông Bắc Á và Đông Nam Á. Dụng văn thì có các tập đoàn năng lượng nhà nước
như Sinopec, CNOOC hay PetroChina. Nhưng có nguồn cung cấp rồi lại còn phải bảo
vệ với một hải đội chưa thể vượt sức cản của Hoa Kỳ tại các vùng eo biển Đông
Nam Á.
Điều ấy mới giải thích việc Trung
Quốc tân trang lại Con Đường Tơ Lụa chạy qua Trung Á như Chủ tịch Tập Cận Bình đã
hứa hẹn tháng trước khi thăm viếng các nước họ "stan" - ở sân sau của
Liên bang Nga....
Bên cạnh Trung Quốc, một nước đang
phát triển khác là Ấn Độ cũng có nhu cầu tương tự về năng lượng. Theo dự báo của
cơ quan EIA, đà tiêu thụ của hai xứ này sẽ tăng gấp đôi trong 30 năm tới và chiếm
một phần ba của số tiêu thụ năng lượng toàn cầu vào năm 2040. Khi hai nước láng
giềng đông dân nhất Châu Á đều có cùng một nhu cầu thì ta hình dung ra cái thế
cạnh tranh sẽ kéo dài từ Nam Á qua Trung Á đến Đông Nam Á, từ Biển Á Rập qua Ấn
Độ dương đến Thái bình dương....
Trong khung cảnh đó, Hoa Kỳ vẫn
ung dung cầm chịch.
***
Trong một giai đoạn quá lâu, trước
và sau cơn khủng hoảng chính trị hiện nay về công chi thu, người ta dự báo thời
suy thoái của Hoa Kỳ. Hình như các cuộc cách mạng về cơ khí, điện năng, xe hơi,
hay máy điện toán và hệ thống tin học, v.v... đã đi hết sự vận hành và Hoa Kỳ
chỉ là đệ nhất siêu cường trong một giai đoạn ngắn, thu hẹp vào 12 năm, từ khi
bức tường Bá Linh bị đập năm 1989 đến lúc tòa tháp đôi sụp đổ tại New York năm
2001!
Nhưng sự thật là trong khi lãnh đạo
Mỹ ôm đầu than thở và đổ lỗi cho nhau, trước sự cổ võ của truyền thông và sự hồ
hởi của các đối thủ, xã hội Mỹ vẫn thường trực thay đổi, với nhiều phát minh bổ
túc cho nhau để giải quyết những vấn đề cụ thể trước mắt.
Khi Bắc Kinh nói đến một trật tự
mới và nhu cầu truất phế Mỹ kim, ta nên chịu khó trừ bì mà nhìn lại toàn cảnh.
Với sức mạnh năng lượng và những đổi thay trong khu vực chế biến lẫn y khoa và
sức khỏe – cho dù có gặp hiệu ứng của Obamacare – đồng đô la sẽ còn lên giá
trong thập niên tới. Đấy là lúc Trung Quốc khốn khổ với việc thả nổi đồng Nguyên
để ngoi vào vị trí của một ngoại tệ dự trữ....
Khi ấy, ta sẽ còn trở lại chuyện
khí công Mỹ Hoa, của hai hình thái kinh tế chính trị khác biệt.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét