Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 131021
"Hoa Kỳ Nhìn Từ Bên
Ngoài"
Và Trách Nhiệm Đáng Sợ Của Hoa Kỳ
* Chú Sam lại đá nợ ra biên - Hý họa của Michal Ramirez - báo IBD *
Trận đánh về ngân sách Hoa Kỳ vừa tạm hưu chiến cho đến đầu
năm tới. Thế giới thở phào vài tháng rồi lại thấy nhức tim hay khó chịu về chuyện
bên trong nước Mỹ. Đấy là lúc ta sẽ lại nhìn Hoa Kỳ, từ bên ngoài, theo giác độ
của thiên hạ. May ra thì hiểu vì sao thế giới thấy Hoa Kỳ đáng ghét, đáng sợ,
hoặc cả hai....
Trước hết, khi đệ nhất siêu cường kinh tế toàn cầu đang
tung hứng một trái lựu đạn mà người ta cho là có thể nổ bất cứ lúc nào – bị nguy
cơ "vỡ nợ" – thì nền kinh tế hạng nhì là Trung Quốc đã phản ứng. Ban
đầu, chỉ là quan điểm "bán chính thức" của một bình luận gia trên Tân
Hoa Xã ngày Chủ Nhật 13 về nhu cầu xây dựng một thế giới không còn vị trí thống
trị của nước Mỹ và đồng Mỹ kim (chuyện "Phi Mỹ Hoá" – de-Americanization). Sau đó là lời phát
biểu chính thức hơn của Bộ Thương Mại Trung Quốc vào Thứ Năm 17, ngay trước khi
Quốc hội Mỹ hưu chiến. Rằng việc Hoa Kỳ vi ước – default, không tôn trọng được cam kết tài chánh của mình, chưa hẳn
là vỡ nợ insolvent – có thể gieo họa
cho sự phục hồi của kinh tế toàn cầu.
Như đa số dư luận, quốc gia chủ nợ số một đã đả kích thái độ
khó lường của Mỹ trong giai đoạn bất trắc hiện nay của kinh tế toàn cầu, nhưng Bắc
Kinh chú trọng nhiều hơn đến hậu quả là có thể đánh sụt khả năng xuất cảng của mình.
Đấy là cơ hội cho chúng ta tìm hiểu vì sao những tính toán cục bộ của nước Mỹ -
như chuyện tranh cử 2014 - lại gây họa cho thiên hạ.
Nói cách khác, khi cử tri Mỹ bỏ phiếu, họ có quan tâm đến hậu
quả quốc tế mà đại diện dân cử của họ ở cấp liên bang có thể gây ra hay chăng?
***
Không đợi tới khi Trung Quốc "cải cách và khai phóng",
trước đó cả chục năm, Tổng trưởng Tài chánh Pháp Valérie Giscard d' Estaing
(sau này là Tổng thống) đã than về "lợi thế kinh khủng" (privilège exhorbitant) của Hoa Kỳ với đồng
Mỹ kim là ngoại tệ dự trữ của thế giới. Giscard d'Estaing than vãn như vậy trước
khi Tổng thống Richard Nixon chặt neo và thả nổi đồng đô la từ Tháng Tám năm
1971. Từ đó, Mỹ kim còn tung hoành thô bạo hơn!
Khi tiền Mỹ là phương tiện giao hoán phổ biến, các đệ tam
nhân, giả dụ như Indonesia hay Argentina, mà mua bán với nhau đều phải thanh toán
bằng đô la xanh. Nhà nhập cảng của xứ này phải tìm ngân hàng, trả hoa hồng để
mua đô la bằng đồng nội tệ rồi dùng đô la thanh toán tiền mua hàng của xứ kia.
Và nhà xuất cảng nhận đô la có thể phải đổi ra đồng bạc của mình để giải quyết
nhu cầu sản xuất ở nhà. Từng bước tốn kém đó là loại "ẩn phí" mà họ
phải trả, nhưng chẳng là vấn đề của các doanh nghiệp xuất nhập cảng Hoa Kỳ.
Ngay cả dân Mỹ khi là du khách muôn phương cũng chẳng ý thức được lợi thế của họ,
khi tới Bueno Aires, Paris hay Jakarta cứ hồn nhiên cà thẻ tín dụng và thanh toán
mọi chi tiêu bằng đô la Mỹ.
Chúng ta gặp nghịch lý là 1) tiền Mỹ thì ai cũng thích, 2) mà
dân Mỹ có khi bị ghét. Nhưng đa số người dân xứ này lại không biết, và thật ra
họ còn bị ghét oan vì vị trí ưu đãi của Mỹ kim cũng có bất lợi. Trong một bài
"kinh tế cũng là chính trị", ta sẽ trở lại chuyện chuyên môn phức tạp
này. Ở đây, xin chỉ nói về "Hoa Kỳ nhìn từ bên ngoài", nhưng từ một
giác độ khác.
***
Mâu thuẫn về ngân sách vừa qua tại Hoa Kỳ chỉ là một vụ
xung đột nhỏ trong một trận đánh của cả một cuộc chiến rộng lớn về triết lý chính
trị. Nhìn từ bên ngoài, ta nên thấy ra nhiều cấp khác nhau, từ nhỏ đến lớn và từ
đoản kỳ một năm tới trường kỳ của nhiều năm và nhiều cuộc bầu cử.
Một phe thiểu số trong đảng Cộng Hoà – thuộc phong trào Tea
Party theo xu hướng "libertarian' với chủ trương tự do tuyệt đối và thu hẹp
vai trò của chính quyền đến tối thiểu – đã nhân cuộc tranh luận hàng năm về ngân
sách và mức công trái tối đa mà gài vào những điều kiện nhằm tê liệt hóa hoặc ít
ra giới hạn phạm vi áp dụng của đạo luật y tế Obamacare.
Đạo luật được biểu quyết và ban hành từ gần bốn năm trước –
với nhiều sửa đổi tự tiện và mờ ám của Chính quyền Obama – nhưng đã là luật và
không thể thu hồi hay đảo ngược nếu Cộng Hoà không kiểm soát được cả Hành pháp
lẫn lưỡng viện Quốc hội. Dù sao mặc lòng, phe thiểu số đòi khai chiến và đánh tới
cùng vì lý do thuộc phạm vi ý thức hệ: giảm thiểu vai trò nhà nước.
Một định nghĩa khác của ý thức hệ: dù có gây tổn thất, bị
thất cử hay khủng hoảng chẳng hạn, thì vẫn phải làm! Ta dễ hiểu ra điều ấy khi
nhớ đến ý thức hệ cộng sản....
Ngược lại, phe Dân Chủ cũng là nạn nhân của ý thức hệ từ phía
cực tả khi chủ trương tăng chi, phát huy quyền phá thai và hôn thú đồng tính, bảo
vệ môi sinh bằng mọi giá, hoặc tranh thủ hậu thuẫn của thiểu số da màu, giải toả
chế độ di dân, v.v.... Ít ai chú ý là
phe cực tả về xã hội với chủ trương phóng túng, như phá thai, đồng tính hoặc tự
do trồng cần sa, lại rất gần với xu hướng "libertarian" - và cũng cực
đoan chẳng kém đám Tea Party!
Sau khi thất bại – mà thất bại là tất yếu vì kém phiếu lẫn cách
tuyên truyền – phe Cộng Hoà sẽ lui về cãi nhau và đổ lỗi, với sự phụ họa của
truyền thông, đa số thiên tả. Nhưng trên đà thắng lợi, phe Dân Chủ sẽ lại rơi vào
tranh luận nội bộ về những đề mục sinh tử khác.
Tăng chi và tăng thuế đến mức nào khi gánh nợ thật của nước
Mỹ đang đe dọa các thế hệ về sau? Làm sao giới hạn các mục chi "chính đáng",
entitlements, trong ngân sách để hạn chế sự bùng nổ và vỡ nợ tất yếu của khối công
trái 17 ngàn tỷ và những cam kết chắc chắn là sẽ vi ước của quỹ An sinh Xã hội
hay Y tế?
Chúng ta đang chứng kiến một sự lạ, là hai nhóm thiểu số của
hai đảng đã hướng dẫn cả nước vào loại mâu thuẫn khó hòa giải. Đảng Cộng Hoà không
còn sự hiện hữu của xu hướng ôn hòa thậm chí thiên tả ở vùng Đông Bắc như Jacob
Javits hay Nelson Rockefeller. Bên Dân Chủ cũng chẳng còn các tay "bảo thủ"
về đối ngoại như Henry "Scoop" Jackson, Sam Nunn hay Joe Lieberman,
hoặc ôn hòa về kinh tế như John Kennedy hay Bill Clinton.
Cả hai thiểu số này chỉ nhìn thấy ngọn cây trước mặt mà quên
cánh từng phía sau, và họ dễ tái đắc cử nhờ lá phiếu của loại cử tri tích cực ở
nhà. Khi tái đắc cử, lá phiếu của họ gây chấn động cho toàn cầu qua bộ phận
chuyển lực là thị trường tài chánh, qua lãi suất trái phiếu hay hối suất đồng bạc.
Nhưng cả cử tri lẫn đại biểu của họ đều bất cần!
Kết cục thì Hoa Kỳ không có ý thức đế quốc, ít ra về kinh tế,
nhưng sự yếu kém của đồng Euro, đồng Yen Nhật hay đồng Anh kim, v.v... vì thực
lực kinh tế của các xứ đó, vẫn khiến dân Mỹ có ảnh hưởng quá lớn với thế giới mà
lại không biết và cũng chẳng cần biết.
Vì vậy họ mới ngạc nhiên vì sao thế giới có vẻ chống Mỹ.
______________________
Mùa Halloween là khi dân Mỹ phát huy trí tuệ để gây sợ hãi
cho mọi người. Giải nhất năm nay coí thể về tay Johnnie Mullins của Oklahoma, khi
anh úp mặt một cái xác giả ngay ở cửa nhà xe, đầu bị bánh xe cán nát ngướu, máu
chảy thành dòng ra ngoài. Lối xóm than phiền và có người gọi điện thoại cấp cứu
9-11 vì tưởng rằng nhà này có tai nạn. Cảnh sát đến hiện trường và ra về: vô thẩm
quyền vì đấy là quyền tự do của gia chủ! Hãi thật.
Nuoc My bi ca ban va thu ganh ghet vi nhung uu the cua minh, nhung uu the ma cac nuoc khac muon ma khong duoc. Thi du 1: nen dan chu cua Hoa Ky - khong co ai dung tren luat phap, ke ca tong thong va nguoi lam luat (dan bieu, nghi si) nho che do tam quyen phan lap. Thu 2, nho vi the chien luoc va nguon tai nguyen phong phu va thu 3, chinh sach huan luyen va uu dai nhan tai da thu hut duoc tinh anh cua the gioi.
Trả lờiXóaCac quoc gia khac, vi ao uoc duoc nhu nuoc My, ma khong the lam duoc nen da thu ghet nuoc My, va nguoi My cung rat hanh dien ve dat nuoc minh nen doi luc cung ...coi thuong nguoi khac.