Nghiệp Báo Tài Chánh

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt 131001

"Kinh Tế Cũng Là Chính Trị"

Những Món Nợ Sẽ Phải Trả - Bao Giờ? Ai Trả Ai?  

* Quốc hội Hoa Kỳ họp đến nửa khuya ngày 30 mà không xong *

Trận đấu về ngân sách Hoa Kỳ là biến cố xủi bọt, với cao điểm là một phần bộ máy công quyền liên bang có thể bị đóng vì hết tiền mà chưa được vay thêm. Chìm sâu ở bên dưới là nhiều khoản nợ chưa biết làm sao thanh toán, chuyện nghiệp báo tài chánh của nước Mỹ....

Tài khóa ngân sách liên bang Hoa Kỳ khởi sự từ Tháng 10 năm này đến hết Tháng Chín năm tới. Từ mấy chục năm nay, ngân sách thường chi nhiều hơn thu, khi thiếu hụt thì phải đi vay để tài trợ số bội chi. Khoản công trái tích lũy đó nay lên tới gần 17 ngàn tỷ đô la, hơn Tổng sản lượng là cỡ 16 ngàn 700 tỷ, trong số này có 12 ngàn tỷ là nợ tư nhân. Về phần chi, có nhiều khoản gọi là "bắt buộc" (entitlements) do các đạo luật về nghĩa vụ của nhà nước được ban hành từ trước và nhiều khoản "nhiệm ý" theo lối liệu cơm gắp mắm (discretionary). Thật ra, nhiều khoản gọi là nhiệm ý mà vẫn là bắt buộc, như để tài trợ bộ máy công lý, trật tự công cộng và quốc phòng.

Từ năm 1976, Quốc hội tự đặt ra kỷ luật là biểu quyết từng đạo luật cho phép vay tiền thanh toán phần khiếm hụt, nhưng lại chẳng tôn trọng kỷ luật đó nên thường xuyên trễ hạn. Từ năm 1981, ngân sách liên bang Mỹ bị 10 lần cạn tiền mà Quốc hội trẽ hạn cho phép vay thêm. Chín lần đã xảy ra mà ít gây chấn động vì rơi vào mấy ngày cuối tuần khi bộ máy công quyền đóng cửa. Lần nghiêm trọng nhất kéo dài 26 ngày từ 1995 qua 1996 sau khi đảng Cộng Hoà đắc cử đa số tại Hạ viện năm 1994 và đòi quân bình ngân sách.

Nhờ đó tình hình chi thu được quân bình trong bốn năm liền, nhưng cũng vì đó mà đảng Cộng Hoà bị mang tiếng là quá khích vì kép xập chính quyền.

Một vụ nổi loạn tương tự xảy ra khi Cộng Hoà chiếm lại đa số ở Hạ viện sau cuộc bầu cử năm 2010, và dẫn tới trận đấu ngân sách vào mùa Hè năm 2011 khiến trái phiếu Mỹ bị đánh sụt giá trị vào ngày năm Tháng Tám, kéo dài thành "vực thẳm ngân sách" (fiscal cliff) năm ngoái và hiện tượng "cầm cố ngân sách" (sequestration) đầu năm nay. Tuần này, trận đấu tái diễn, lại bị lồng vào việc thi hành đạo luật cải tổ chế độ bảo dưỡng chính trị gọi là "Obamacare", với việc thay đổi quy chế mua bảo hiểm "Obamacare Exchange" kể từ mùng một Tháng 10.

Đấy là phần bối cảnh của những lý luận lẫn đòn phép chính trị giữa Hành pháp và Thượng viện do đảng Dân Chủ kiểm soát và Hạ viện trong tay đảng Cộng Hoà.

Một chi tiết đáng nhớ khác là nhiệm kỳ của các dân biểu tại Hạ viện chỉ có hai năm, của Tổng thống là bốn năm và Nghị sĩ tại Thượng viện là sáu năm. Khi bước vào trận, họ nghĩ tới cử tri và lần xin phiếu sắp tới. Nhưng đa số cử tri không biết - chính giới không nói - về tình hình chi thu thật sự của công quyền. Ngoài khoản nợ tích lũy vì bội chi ngân sách, có nhiều cam kết khác mà chính quyền phải thanh toán. Chuyện này nghiêm trọng hơn việc chính quyền bị đóng cửa mấy ngày, vì có thể làm kinh tế sụp đổ trong vài chục năm nữa.

Khốn nỗi vài chục năm nữa là chân trời xa lạ cho các chính khách.

***

Người đầu tiên báo động chuyện đó là Tổng thống Bill Clinton trong bài diễn văn về Tình hình Liên bang vào đầu năm 1999 khi ngân sách quốc gia đã quân bình, và ông vừa nhắc lại vào Tháng Năm vừa qua. Ông ta có thẩm quyền vì là người sinh vào thời "hậu chiến", từ 1946 đến 1964, là thế hệ "Babyboomer" đang theo nhau về hưu để sống nhờ tiền hưu liễm và bảo hiểm đã đóng góp từ mấy chục năm qua vào các quỹ An sinh Xã hội Social Security, Bảo hiểm Y tế Medicare và Trợ cấp Y tế Medicaid. Họ là những chủ nợ sẽ bị quịt!

Hôm 17 vừa qua, cơ quan nghiên cứu độc lập của Quốc hội về tình hình tài chánh quốc gia (Congressional Budget Office hay CBO) vừa công bố một phúc trình được đa số các chính trị gia kê vào bàn tọa mà không nhắc tới. Họ chỉ nói đến cái "được" trong ngắn hạn là bội chi ngân sách năm nay, tính đến ngày 30 Tháng Chín, sẽ ở khoảng 642 tỷ, mức thấp nhất kể từ năm 2008 khi có khủng hoảng tài chánh và suy trầm kinh tế. Vin vào thành quả ngắn hạn đó trong trận đấu năm nay về ngân sách, họ bỏ qua những dự báo u ám khác của CBO.

Cơ quan này cho biết là nếu không cải tổ chế độ hiện hành thì từ khoảng 73% hiện nay, gánh công trái của chính quyền liên bang với tư nhân sẽ chiếm 100% Tổng sản lượng quốc gia vào năm 2038. Tức là trong 25 năm tới, cả năm nước Mỹ chi sản xuất đủ tiền cho gánh nợ.

Nhưng sự thật còn tệ hơn dự báo này.

Theo kỹ thuật thông thường, CBO vạch ra kịch bản chính, gọi là "baseline scenario" để dự phóng số chi thu vào tương lai dài hạn và đưa ra lời cảnh báo đó. Song song, họ có kịch bản chi thu khác, có thể thực tế hơn, để dự đoán là năm 2038, gánh công trái sẽ lên tới 190% Tổng sản lượng. Lý do chính là tình trạng lão hóa của thành phần Babyboomer.

Từ gần 50 triệu hiện nay, thành phần trên tuổi 65 sẽ lên tới 79 triệu vào năm 2038. Trong 25 năm đó, thành phần ở tuổi lao động từ 18 đến 64 tuổi có tăng, mà chậm hơn, từ 198 lên tới gần 215 triệu. Tỷ số "lệ thuộc" giữa người cao niên và thành phần sung sức sẽ tăng. Hiện nay, một người cao niên có 4,4 người sung sức chung sức đóng góp, đến năm 2038, họ chỉ có thể trông cậy vào 2,7 người thôi. Theo định nghĩa, giới cao niên đã sản xuất ít hơn, sốn thọ hơn mà lại cần được trợ giúp nhiều hơn về sức khoẻ sau một đời đóng góp cho sự giàu mạnh của quốc gia.

Nhưng khi ấy, quốc gia lại hết tiền.

Xưa nay, cơ quan CBO thường dự toán với chân trời 10 năm và giúp các chính trị gia đẩy vấn đề vào tương lai, bên ngoài hạn kỳ tranh cử của họ. Với dự báo về tình hình 25 năm tới, phúc trình CBO cho thấy một sự cải thiện trong ngắn hạn - bội chi đang giảm – nhưng sau 10 năm tới là sự bùng phát của gánh nợ. Hàng năm, Hoa Kỳ sẽ vay nhiều hơn đà gia tăng của sản lượng kinh tế và nếu chưa trả vốn thì cũng trả tiền lời, khoản tiền lời đó là một mục chi bắt buộc và sẽ tăng vọt nếu lãi suất trái phiếu bung khỏi cái mức quá thấp của mấy năm qua.

Người ta cứ tưởng là đồng nội tệ của Mỹ là ngoại tệ phổ biến của toàn cầu và nước Mỹ có toàn quyền in bạc để trả nợ, hoặc quịt nợ thiên hạ mà khỏi xin phép cơ chế quốc tế nào. Nhưng in bạc trả nợ thì cũng như rót dầu vào lửa, hoặc uống nước biển cho đỡ khát vì khiến tiền lời sẽ tăng. Khi các chủ nợ hết tin vào trị giá đồng bạc mà tìm cách bán tháo thì phân lời trái phiếu cũng vọt lên trời. Kịch bản thực tế của CBO nói đến chuyện tất yếu này.

Lúc đó, chính quyền sẽ lại bội ước với loại "chủ nợ không lối thoát", là giới cao niên: đẩy lui tuổi được lãnh tiền hưu sẽ bị giảm của quỹ An sinh Xã hội, hoặc đổi giá biểu hay thành phần dược phẩm được quỹ Medicare thanh toán. Nếu không, phải tăng thuế để tăng thu với rủi ro đánh sụt sản lượng kinh tế.... Hoa Kỳ chỉ còn 10 năm để giải quyết bài toán này.  

Năm 1999, ông Clinton kêu gọi Quốc hội lãnh trách nhiệm với thế kỷ 21 để cải tổ hệ thống ngân sách. Quốc hội không nhúc nhích mà cù cưa chuyện được mất hàng năm vì nhiều người chỉ nghĩ đến lịch bầu cử. Mười năm sẽ đến rất nhanh và sau đó là nghiệp báo tài chánh khi các chính khách phóng tay đi vay để ai đó sẽ trả sau này. Khi bỏ phiếu, ai không nhớ đến chuyện đó thì mặc nhiên lãnh số phận của con cừu sẽ bị gọt lông.