Nguyễn-Xuân Nghĩa Ngày 131004
Hoa Kỳ Chuyển Trục Rồi Long Đinh Với Châu Á
* Một người đàn ông đang ngắm mấy cái quần gần cái áo có hình Tổng thống Mỹ
trong một tiệm bán đồ cũ tại Kuala Lumpur, ngày hai Tháng 10 2013 - Ảnh của AFP *
Dù thiếu thời đã từng sống tại Châu Á và Hawaii, Tổng thống Barack Obama không có duyên với Á Châu. Việc ông muốn "chuyển trục" về khu vực Đông Á có thể là chuyện hão.
Hoa Kỳ đang bị thêm một vụ khủng
hoảng chính trị nữa, khi một phần của bộ máy công quyền liên bang bị tạm đóng cửa
vì những mâu thuẫn không hàn gắn nổi giữa Hạ viện Cộng Hoà với Thượng viện và Hành
pháp Dân Chủ. Chuyện chính quyền đóng cửa có thể kéo dài thêm vài tuần cho tới
khi mâu thuẫn về ngân sách và chế độ bảo dưỡng y tế (ObamaCare) sẽ lồng vào một
trận đấu nữa về "định mức công trái", mức vay mượn tối đa được Quốc hội
cho phép.
Hậu quả bất ngờ của trò đùa nhức
tim này là Hoa Kỳ tính chuyển trục về Châu Á mà cái trục bị long!
***
Về bối cảnh, Hiến pháp Hoa Kỳ
trao cho Hạ viện quyền chuẩn chi mọi khoản chi của ngân sách liên bang, sau đó
chính quyền liên bang mới được quyền thanh toán. Cũng về bối cảnh, trong mấy ngày
sôi nổi, Hạ viện do đảng Cộng Hoà đã liên tiếp bỏ phiếu để chuẩn chi mọi khoản
công chi của ngân sách, trừ những hoạt động liên hệ đến ObamaCare. Những ai muốn
biết sự thật thay vì mắc lừa thủ thuật chính trị hoặc nghe lời vu cáo, có khi
xuất phát từ báo chí mắc chứng Obamê, thì có thể tìm đọc trong Congressional
Record (www.gpo.gov).
Thượng viện và Hành pháp trong
tay đảng Dân Chủ thì coi rằng việc cải tạo y tế đã thành luật từ ba năm nay và một
phần quan trọng bắt đầu đi vào áp dụng, khá lụp chụp, từ hôm mùng một nên đã phản
bác mọi kết quả biểu quyết tại Hạ viện. Họ nhất quyết không nhượng bộ, mà đảng
Cộng Hoà theo truyền thống ngây ngô cố chấp lại không giải thích được cho rõ. Rồi
đôi bên đổ lỗi cho nhau là đã đóng cửa bộ máy công quyền liên bang. Thật ra, chỉ
một số hoạt động không được coi là quan yếu mới bị tạm ngưng mà thôi.
Đây là một chương nối dài của
trận đánh về ngân sách đã khởi sự từ năm 2011 với vụ trái phiếu Mỹ bị hạ điểm tín
nhiệm vào Tháng Tám, kéo qua hai đòn giảm chi gọi là "vực thẳm ngân sách"
fiscal cliff vào năm 2012 và "cầm cố công chi" sequestration vào đầu
năm nay.
Trở lại nguồn gốc của trận đánh
thì từ quá lâu rồi, chính quyền liên bang Hoa Kỳ bị bội chi ngân sách liên tục
nên cứ đi vay, nhưng chỉ có thể vay trong giới hạn của Quốc hội. Vì khoảng hai
tuần nữa (ngày 17 này, theo một cách tính của Bộ Ngân khố) thì Mỹ sẽ đụng vào
giới hạn đó nên phải được lưỡng viện Quốc hội cho nâng thêm trần nợ. Nếu không,
chính quyền chẳng thể tôn trọng những cam kết với các chủ nợ là giới đầu tư trái
phiếu trên toàn cầu.
Trường hợp đó được gọi là
"default", hay "vi ước", một bước trước khi rơi vào tình trạng
vỡ nợ (insolvency) rồi phá sản (bankcruptcy). Nước Mỹ giàu có không thể vỡ nợ,
nhưng khi vi phạm cam kết thì mức tín nhiệm về tài chánh sụt giảm sẽ khiến phân
lời trái phiếu gia tăng, và lãi suất tăng thì gây bất lợi lớn cho kinh tế. Trong
hai ngày liền, Bộ Ngân khố (hay Tài chánh) Mỹ đã kín đáo rồi công khai cho biết
là nếu không sớm khai thông những ách tắc chính trị hiện nay, Hoa Kỳ sẽ bị một
vụ khủng hoảng tài chánh còn nghiêm trọng hơn vụ 2008.
Nghe thấy vậy thì ai cũng sợ!
Bây giờ ta mới nhìn ra bên ngoài....
***
Hôm Thứ Tư mùng hai, Phủ Tổng
thống cho biết là vì lý do vận trù hay "hậu cần" – logistic, khi thiếu
nhân viên bảo vệ tổng thống do bộ máy công quyền bị đóng cửa – Tổng thống Obama
sẽ không thể thăm viếng Malaysia và Philippines trong hai ngày 11-12 tới đây như
đã dự trù. Đại diện cho ông
sẽ là Ngoại trưởng John Kerry, Tổng trưởng Thương mại Penny Pritzker và Đặc sứ
Thương mại Hoa Kỳ là Michael Froman. Chiều Thứ Năm, tòa Bạch Cung tăng phần kịch tính mà thông báo là Tổng
thống sẽ hủy luôn cả chuyến Á du để ở nhà khai thông ách tắc. Nhưng dù chẳng dời thủ đô phó hội với các nước như đã hẹn, Tổng thống Mỹ cũng chẳng dời đổi lập trường là nhất quyết không nhượng bộ đối lập.
Được trù tính từ lâu, chuyến Á
du của Tổng thống Mỹ từ mùng bảy đến 12 có nghị trình là ông Obama dự Thượng đỉnh APEC của Diễn
đàn Hợp tác Kinh tế Á châu Thái bình dương tại Bali của Indonesia, Thượng đỉnh
ASEAN của Hiệp hội 10 Quốc gia Đông Nam Á và Thượng đỉnh Đông Á tại tiểu vương
quốc Brunei, rồi chính thức thăm viếng Mã Lai Á và Phi Luật Tân. Một ngày sau khi loan báo bỏ rơi
chuyến Phi-Mã, Hoa Kỳ cũng khỏi dự các thượng đỉnh APEC và ASEAN....
Với giới lãnh đạo Á Châu thì đây
là điều đáng tiếc sau nhiều vụ lỡ hẹn khác. Lại một chuyện... vi ước về ngoại
giao.
Tháng Ba năm 2010, Tổng thống Mỹ
đã dời lại rồi hủy luôn việc thăm viếng Indonesia và Úc vì phải ở nhà vận động
cho đạo luật cải tạo y tế. Ông hẹn qua Tháng Sáu, nhưng đến hẹn lại xuống! Hai
chuyến thăm viếng chính thức này cũng lại bị hủy vào Tháng Sáu vì tai nạn dầu
khí của tổ hợp BP trong Vịnh Mễ Tây Cơ.
Từ mấy chục năm nay, tình trạng
bội chi lưu cữu và mâu thuẫn quan điểm về ngân sách từng xảy ra nhiều lần khiến
một phần không quan trọng của chính quyền liên bang bị tạm thời đóng cửa. Người
ta thường nói đến 26 ngày đình đọng cuối năm 1995 và đầu năm 1996 khi có đụng độ
về ngân sách giữa Hành pháp Dân Chủ (Tổng thống Bill Clinton) và Hạ viện Cộng
Hoà (Dân biểu Newt Gringrich). Thật ra, trước đó đã từng có nhiều lần tương tự
dù ngắn hơn, giữa Hành pháp Cộng Hoà thời Ronald Reagan và Quốc hội Dân Chủ (Dân
biểu "Tip" O'Neill), vào các năm 1981, 1982, 1984, 1986 và 1987.
Nhưng chưa khi nào mà một Tổng
thống Mỹ lại nhiều lần lỗi hẹn với các nguyên thủ quốc gia như Obama trong khi
Hoa Kỳ đang lúng túng giải quyết hồ sơ Trung Đông, chuyện Syria và Iran, trước sự
thất vọng của các đồng minh như Israel, Saudi Arabia, Egypt và Turkey. Lần trước
vào năm 1995, Tổng thống Bill Clinton cũng đã phải bỏ Thượng đỉnh APEC vì một vụ
shutdown ở nhà, nhưng ông kịp hàn gắn vụ này khi thăm viếng Nhật Bản và Nam Hàn
năm sau.
Với Á Châu, tình hình còn tệ hơn
vậy. Từ gần bốn năm nay, Chính quyền Obama rầm rộ thông báo việc chuyển trục về
Đông Á sau khi Mỹ trủ tính rút chân khỏi vũng lầy Trung Đông (Iraq) và Trung Á
(Afghanistan). Chuyện triệt thoái chưa xong thì bây giờ bên trong lại có loạn vì
phản ứng của đảng Cộng Hoà, được nhiều người trong phe Dân Chủ gọi là khủng bố
Hồi giáo Jihadsist.
Đấy là lúc Tổng thống Iran cho
tiết lộ rằng phía Hoa Kỳ đã năm lần bắn tiếng muốn đàm phán mà đều bị
Tehran từ chối... Người ta còn biết thêm rằng nhân khóa họp của Đại hội đồng Liên
Hiệp Quốc vừa qua ở New York, Chính quyền Obama đề nghị Tổng thống Hoa Kỳ và Iran
gặp nhau mà chuyện không thành vì Tổng thống Hassan Rouhani bận gặp báo chí,
nên sau cùng Tổng thống Obama đành phải gọi điện thoại nói chuyện vài câu khi
Rouhani trở về Tehran.
Đâm ra Tổng thống Mỹ có thể nằn
nì nói chuyện với đối thủ Iran mà nhất quyết không nhượng bộ đối lập Cộng Hoà ở
nhà!
***
Trong vụ này, nước Mỹ hụt mất
những gì tại Châu Á?
Theo nghị trình, Tổng thống Mỹ
phải tới Manilla thảo luận về hợp tác quân sự với lãnh đạo Philippines trước sự
theo dõi tìm hiểu của các nước trong Hiệp hội ASEAN vì liên hệ đến an ninh Đông
Nam Á trước sức ép của Trung Quốc. Tại Malaysia, Tổng thống Mỹ cũng có cơ hội đẩy
mạnh việc đàm phán để sớm hoàn thành Hiệp ước Đối tác Xuyên Thái bình dương TPP
bị ách tắc vì sự chống đối của các tập đoàn quốc doanh Mã Lai Á. Với Kuala
Lumpur, Tổng thống Mỹ còn có nhu cầu xây dựng một quan điểm thống nhất với cả
khối ASEAN về Quy tắc Hành xử tại vùng biển Đông Nam Á để gây áp lực với Bắc
Kinh.
Nhưng Obama lại vắng mặt và
nhường sân chơi Malaysia cho Chủ tịch Tập Cận Bình của Bắc Kinh. Lãnh đạo Trung
Quốc có ba ngày viếng thăm chính thức Malaysia, từ mùng ba đến mùng năm, sau
khi đã tới Indosenia. Ông đem theo nhiều dự án hấp dẫn và lập trường kiên định
của mình về Đông hải, để bẻ từng chiếc trong bó đũa ASEAN.
Sau khi hủy chuyến công du
Phi-Mã, Tổng thống Mỹ còn quay lưng với Đông Á khi bỏ luôn các thượng đỉnh, là
nơi mà Tập Cận Bình và Tổng thống Vladimir Putin bình thản gặp gỡ và tranh thủ
các nước Đông Á trước sự tường thuật của truyền thông quốc tế.
Thật ra, tình trạng lỡ hẹn đáng
tiếc này còn cho thấy một sự thật khác về mức ưu tiên trong tư duy và đối sách
của Barack Obama.
Với tài hùng biện, ông có thể ăn
nói nước đôi, đỏ đen trái phải gì thì mình cũng đúng. Nhưng căn bản thì ban
tham mưu về an ninh và đối ngoại của ông thiếu người am hiểu về Châu Á, mà lại còn
tập trung vào các hồ sơ khác. Và trong bài diễn văn Tổng thống Mỹ đọc trước Đại
hội đồng Liên hiệp Quốc, Á Châu lẫy lừng vắng mặt. Không đáng kể trong mối quan
tâm của Obama.
Trước sự bành trướng kiên trì
của Trung Quốc, các nước Đông Nam Á đành trông vào hai cường quốc trong khu vực
là Nhật và Úc. Và chờ một Tổng thống khác của Hoa Kỳ.
Nhìn lại như vậy thì chuyện một
phụ nữ nổi điên tông xe vào Phủ Đầu Rồng rồi phóng bạt mạng qua Quốc hội làm náo
loạn thủ đô Mỹ để bị bắn hạ vào chiều Thứ Năm vửa qua chưa phải là chuyện điên
nhất của nước Mỹ. Thảm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét