Thanh Hà & NguyễnXuân Nghĩa - RFI ngày 140107
Tạp Chí Kinh Tế
Một năm sáng nhiều hơn tối và rủi ro lớn nhất là Trung Quốc
Năm 2014 vừa mở ra với nhiều hứa hẹn tình
hình kinh tế thế giới sáng sủa hơn năm cũ. Theo dự phóng, tình hình của nước
Pháp và khối euro khả quan hơn so với 2013. Nhưng 2014 là một năm đầy thách
thức: thay đổi trong chính sách kinh tế, tiền tệ của Mỹ là một ẩn số. Các nền
kinh tế đang trỗi dậy đi tìm một luồng sinh khí mới. Nhật bắt đầu tỏ dấu hiệu
phục hồi sau hai thập niên đình đốn và giảm phát.
Trước hết về toàn cảnh kinh tế của nước
Pháp, sau một năm 2013 khá tệ hại với tỷ lệ tăng trưởng gần như số không, các
chuyên gia chờ đợi GDP của Pháp năm nay sẽ tăng ở mức từ 1 đến 1,3 %. Dù vậy
thất nghiệp vẫn không thuyên giảm.
Theo dự phóng của Tổ chức Hợp tác và
Phát triển Kinh tế OCDE, số người bị sa thải vẫn tăng, nhưng ở một mức
độ chậm hơn so với hai năm liên tiếp vừa qua. Tình trạng xã hội của nước Pháp
do đó còn tiếp tục căng thẳng.
Một chút hy vọng cho châu Âu
Nhìn rộng ra ngoài phạm vi nước Pháp,
châu Âu bắt đầu hy vọng trở lại sau hơn ba năm đen tối. Khu vực đồng Euro bắt
đầu bước vào vùng đất an toàn hơn. Khác với năm ngoái, GDP không còn giảm sút
mà sẽ tăng lên 1,3 %. Đương nhiên, tỷ lệ đó quá èo uột để hy vọng cải thiện thị
trường lao động. Những thành viên kém cỏi nhất như Hy Lạp hay Tây Ban Nha vẫn
phải đương đầu với một tỷ lệ thất nghiệp cao kỷ lục: trên 25 % dân số trong
tuổi lao động không có việc làm.
Hy vọng lớn nhất của châu Âu đến từ
chính sách kinh tế của nước Đức: sau khi liên minh với đảng Xã hội Dân chủ SDP,
chính sách kinh tế của thủ tướng Merkel có chiều hướng được nới lỏng để kích
thích tiêu thụ nội địa. Chính tiêu thụ và đầu tư công cộng của bản thân nước
Đức sẽ là một động cơ giúp kinh tế của khối euro đi lên. Nhưng tất cả các cơ
quan dự báo đều mới chỉ nói tới một sự phục hồi mới vừa manh nha mà chỉ cần một
đợt cơn sóng mạnh cũng đủ dập tắt.
Nhìn sang sang Hoa Kỳ, 2014 là năm kinh
tế Mỹ sẽ có hai thay đổi quan trọng: một là chính sách tiền tệ của Ngân hàng
trung ương và hai là chính sách chi tiêu công cộng của chính quyền liên bang
Hoa Kỳ. Nhưng trước khi đi sâu thêm về những dự phóng liên quan đến nền kinh tế
số một toàn cầu, chuyên gia Nguyễn-Xuân Nghĩa phác họa ra bức tranh kinh tế của
thế giới trong năm 2014 như sau:
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Từ năm năm nay,
sau nạn tổng suy trầm thời 2008-2009, cứ đến đầu năm dương lịch là người ta lại
chớm hy vọng rồi lại thất vọng vì tình hình kinh tế toàn cầu vẫn chưa mấy khả
quan, nhất là trong khối công nghiệp hóa Âu-Mỹ-Nhật của các nước giàu nhất.
Riêng năm nay thì mọi người đồng ý rằng dù kinh tế thế giới chưa hẳn là phục
hồi sau một năm 2013 có quá nhiều lao đao, tình hình có vẻ sáng sủa hơn, nhất
là trong khối công nghiệp hoá.
- Thứ nhất, ta không quên mọi chuyện
khởi đầu từ năm 2008 khi các nền kinh tế Âu-Mỹ-Nhật bị khủng hoảng tài chính,
chủ yếu là do mắc nợ quá nhiều và đến hồi phải trả nợ. Trong năm năm qua, việc
trả nợ ấy của các nước công nghiệp hóa có gây ra vấn đề dây chuyền và đánh sụt
đà tăng trưởng của kinh tế thế giới. Nhưng qua năm 2014 thì gánh nợ của khu vực
tư nhân, là các hộ gia đình, hệ thống ngân hàng và doanh nghiệp, tương đối đã
giảm, biện pháp kích thích sản xuất cũng có hiệu quả và bội chi ngân sách được
thu hẹp, ngoại trừ tại Nhật. Trong bối cảnh đó khối công nghiệp hoá trở thành
lực đẩy đáng kể cho kinh tế toàn cầu.
- Cùng lúc, các nền kinh tế thuộc loại
gọi là đang lên lại không được khả quan, nhiều nước còn sa sút hơn nữa, kể cả
Trung Quốc, Ấn Độ, Nam Phi và các nước Châu Mỹ La Tinh hướng ra Đại Tây Dương,
như Brazil, Achentina và Venezuela. Kết quả chung là năm nay, kinh tế toàn cầu
hết bị suy trầm, theo định nghĩa của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế là khi chỉ tăng trưởng
có khoảng 2,5%, mà sẽ khá hơn vậy. Tuy nhiên rủi ro vẫn còn và nếu có thì nặng
nhất là từ kinh tế Trung Quốc và nhiều quốc gia thuộc loại đang phát triển sống
nhờ xuất cảng nguyên nhiên vật liệu.
Rủi Ro từ Trung Quốc
Nhiều thách thức đang đặt ra cho Trung
Quốc. Các nhà cầm quyền ở Bắc Kinh đang đứng trước nhiều ẩn số. Vậy vì sao 2014
là một năm có nhiều rủi ro đặt ra cho Trung Quốc cho dù là nước này đã có nhiều
bước cải cách ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta nhớ lại
bài học vẫn nóng hổi của khối Euro và Liên hiệp châu Âu.
- Các nước khó cải cách
khi kinh tế suy trầm vì việc cải tổ đòi hỏi chấn chỉnh chi thu và tiết giảm nợ
nần, là loại biện pháp cần thiết trong lâu dài mà làm sút giảm sản xuất trong
ngắn hạn. Lãnh đạo Trung Quốc muốn cải cách từ những năm 2005 đến 2007 mà lại
đảo ngược quyết định và bơm tiền kích thích kinh tế khi toàn cầu bị tổng suy
trầm năm 2008 với hậu quả là họ mắc nợ đến mức kỷ lục và phải nói đến việc tiết
giảm tín dụng. Khi kinh tế cũng suy trầm và lãnh đạo chuẩn bị Đại hội 18 vào
cuối năm 2012 thì họ lại tiếp tục kích thích kinh tế trong năm 2012 và gây thêm
vấn đề. Đến năm 2014 thì còn trầm trọng hơn trước nên thật ra sẽ khó tiến hành
cải cách như đã thông báo.
- Một cách cụ thể thì kinh tế Trung Quốc
tăng trưởng là nhờ đầu tư quá nhiều, với phương tiện do lãnh đạo trưng thu của
dân và trút vào hệ thống ngân hàng, doanh nghiệp và các công ty đầu tư địa
phương, tất cả đều của nhà nước, trong khi tiêu thụ lại bị ép và chỉ còn chiếm
35% của tổng sản lượng. Chiến lược ấy hết tác dụng. Đà sản xuất bị đánh sụt,
nay chỉ mấp mé 7% trong khi núi nợ đã lên tới mức báo động như Hoa Kỳ trước cơn
khủng hoảng 2008.
- Năm nay, lãnh đạo Bắc Kinh gặp bài
toán lưỡng nan. Một là phải chấp nhận đà tăng trưởng thấp hơn và tiến hành cải
cách từ cơ cấu, trước tiên là giảm mức tín dụng. Điều ấy có ảnh hưởng bất lợi
cho kinh tế các nước vì đánh sụt số cầu của một nền kinh tế đứng hạng nhì thế
giới. Hai là họ vẫn “nghiến răng đạp xe thật mạnh” và lao vào một vụ khủng
hoảng tài chính khi núi nợ của ngân hàng và công ty đầu tư của chính quyền địa
phương sụp đổ. Kịch bản này cũng sẽ gây tai hại cho các nước, nhất là các nền
kinh tế bán nguyên nhiên vật liệu cho kinh tế Trung Quốc. Vì do dự giữa hai
điều cùng nan giải, lãnh đạo xứ này có thể chọn giải pháp thứ ba lại còn rủi ro
hơn nữa, đó là đàn áp ở bên trong và phiêu lưu quân sự ở bên ngoài.
Điểm khởi đầu mới của Nhật Bản
Nhìn sang Nhật Bản, nền kinh tế đứng thứ
ba thế giới: sau hai thập niên bị đình đốn kinh tế và tê liệt vì giảm phát,
phải chăng 2014 là một bước khởi đầu mới đối với Nhật Bản?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thủ tướng Shinzo
Abe chả có giải pháp nào hơn là liều lĩnh bơm tiền với mức cao gấp ba nước Mỹ
để gây mối lo lạm phát khiến dân chúng tung tiền ra xài và tạo sức kéo cho sản
xuất đồng thời đẩy mạnh xuất cảng nhờ đồng yen sụt giá khi tiền bơm ra quá
nhiều. Ngoài ra, ông Abe còn muốn cải cách toàn bộ cơ chế kinh tế, tài chính và
phá vỡ sự cấu kết giữa các thế lực chính trị và kinh tế khi xã hội ù lì với dân
số bị lão hóa quá mạnh. Tôi nghĩ rằng ông Abe có thể lý luận là nếu không táo
bạo như vậy thì nước Nhật lặng lẽ đi vào một tiến trình tự sát chậm rãi.
- Một năm sau khi lên cầm quyền với đảng
Tự do Dân chủ của mình thắng phiếu tại cả Hạ viện và Thượng viện, ông Abe có
thể yên tâm cầm quyền cho đến năm 2016 để thúc đẩy cải cách qua ba mũi tên đã
bắn ra. Năm nay, dấu hiệu thành công đã rõ rệt hơn nên chính quyền Abe có cái trớn
khá mạnh để đẩy tiếp cải cách.
- Chúng ta sẽ có dịp kiểm nghiệm qua
trận đánh về thuế khóa và nhất là về ngoại thương khi Nhật Bản cố tham gia Hiệp
định Đối tác Xuyên Thái bình dương TPP trước sức cản của các nông gia muốn được
bảo vệ bởi chính sách bảo hộ mậu dịch truyền thống của nước Nhật từ sau Thế
chiến II.
- Chi tiết đáng chú ý nhất là chính
Trung Quốc đã bỏ phiếu cho Thủ tướng Shinzo Abe từ năm 2010 cho đến năm ngoái khi gây tranh chấp nặng với Nhật về chủ quyền trên quần đảo Senkaku/Điếu
Ngư. Lãnh đạo Bắc Kinh có nhu cầu khích động người dân bằng chủ nghĩa dân tộc
và hướng nỗi bất mãn của họ qua xứ khác, nhưng lại khiến dân Nhật đoàn kết sau
lưng lãnh đạo và chấp nhận những bất lợi kinh tế trước mắt.
- Nhờ vậy mà Thủ tướng Abe hy vọng thành
công và Nhật Bản sẽ hồi phục sau hơn hai chục năm lao đao vất vả. Nhưng cũng vì
vậy mà rủi ro xung đột lại gia tăng ngoài Đông hải vì tai nạn dễ xảy ra trong
tình trạng căng thẳng này. Vì ông Abe lại sinh vào năm Giáp Ngọ, tôi nghĩ rằng
năm Giáp Ngọ này sẽ có sự lạ tại Đông Á! Ta không quên một năm Giáp Ngọ kia, là
khi Nhật Bản đại thắng nhà Mãn Thanh vào năm 1894, cách nay 120 năm, hai vòng
hoa giáp!
Việt Nam, vùng bản lề của Đông Nam Á
Rời khỏi khu vực Đông Bắc Á để nhìn đến những
quốc gia trong vùng Đông Nam Á: đâu là những triển vọng và thách đố với khu vực
này?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta
vẫn trở về Trung Quốc với sự lạc quan tếu về nền kinh tế cứ tưởng là rồng cọp
nên mới thổi giá thương phẩm là nguyên nhiên vật liệu, năng lượng, nông sản và
kim loại cho kỹ nghệ. Từ mấy năm nay, khi đà tăng trưởng của kinh tế xứ này sụt
dưới 8%, rồi 7,8% và nay chỉ còn 7,3% thì giá thương phẩm đã giảm mạnh khiến
các nước bán thương phẩm bị tai họa. Nhiều nước khác cũng do yếu kém về quản lý
vĩ mô hoặc bất ổn chính trị nên năm nay sẽ còn khốn đốn.
- Tựu chung, trong các nước Đông Nam Á,
năm nay có Indonesia, Thái Lan, Cam Bốt là gặp bất trắc. Miến Điện và Việt Nam
nằm ở vùng bản lề. Ngược lại, Malaysia và Philippines lại khá hơn cả, dù chưa
thể bằng Hàn Quốc hay Đài Loan thì vẫn có mức tăng trưởng cao. Khác biệt chính
giữa mạnh hay yếu là 1) sống nhờ xuất cảng nguyên liệu hay sản phẩm chế biến và
2) có quân bình vĩ mô và ổn định tài chánh hay không.
Việt Nam vùng bản lề giống như Miến Điện
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Miến Điện bước
vào năm thứ ba của việc chuyển hướng chính trị và cải cách kinh tế với tốc độ
tăng trưởng năm ngoái lên tới 6,5% và năm nay có thể lên tới 7%. Nhưng cơ chế
lạc hậu tồn tại quá lâu dưới chế độ độc tài chưa giúp Miến Điện bung ra như
người ta hy vọng. Dù sao, cục diện chưa sáng sủa cũng sẽ không tụt hậu vào tình
trạng cũ vì vậy Miến Điện ở vào vị trí bản lề, tranh tối tranh sáng. Việt Nam
là một bản lề khác.
- Sau 15 năm đạt mức tăng trưởng trung
bình là trên 7%, Việt Nam bắt đầu gặp khó khăn và phải cải cách mạnh mẽ từ năm
2008 sau khi đã gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới OMC/WTO. Nhưng lãnh đạo xứ
này lại do dự giữa hai yêu cầu trái ngược là tống ga cho mạnh để đạt mức tăng
trưởng cao hay cải tổ cơ chế cho quân bình hơn. Kết cuộc của sự trí hoãn là
chuỗi biến động dài từ năm 2011. Kinh tế có ổn định hơn, lạm phát bị đẩy lui
nhưng đã tăng trưởng hết là 7% mà trong những năm tới chỉ còn hơn 5% là mừng.
Từ hai năm nay, lãnh đạo kinh tế xứ này lại nói đến cải cách mà vẫn chỉ có nói
thôi nên có thể hụt mất cơ hội.
Và những cơ hội bị bỏ lỡ của Việt Nam?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ta biết kinh
tế Trung Quốc hết là công xưởng toàn cầu nhờ lực lượng lao động dồi dào và
tương đối rẻ như trong cả chục năm trước. Nhờ vậy, nhiều quốc gia có thể thu
hút đầu tư và trám vào khoảng trống để thành trung tâm biến chế hàng công
nghiệp nhẹ. Việt Nam có điều kiện giành lấy ưu thế Trung Quốc đã mất, thí dụ
như khi các tập đoàn Intel và Samsung đã đầu tư rất mạnh vào Việt Nam và nâng
mức xuất cảng sản phẩm điện tử từ Việt Nam. Nhưng sau đó còn phải bước lên
trình độ sản xuất cao hơn và muốn vậy thì phải có hạ tầng cơ sở vật chất và
luật lệ hiện đại và có nguồn nhân lực thích hợp.
- So với nhiều xứ khác, Việt Nam quá
chậm trong lĩnh vực này, trong khi cơ chế vĩ mô vẫn thất quân bình, ngân hàng
thì bất ổn và nhiều doanh nghiệp nhà nước là loại xác chết chưa chôn nên cản
trở sức bật của cả nền kinh tế. Vì vậy, dù chỉ tăng trưởng ở khoảng 5%, năm nay
Việt Nam vẫn phải cải cách mạnh như đã nói quá nhiều. Nhưng năm nay cũng là năm
dễ có biến động từ Hoa Kỳ nên Việt Nam càng gặp nhiều rủi ro.
Ẩn số Hoa Kỳ
«Quẻ bói» về tương lai kinh tế thế giới
2014 sẽ thiếu sót nếu như chúng ta khổng đề cặp tới trường hợp của nước Mỹ
:
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Năm năm qua,
Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ có loại biện pháp kích thích vĩ đại nhất sau khi
Chính quyền tăng mức công chi đến kỷ lục mà vô hiệu và chỉ gây tranh luận chính
trị. Trong khi ấy, cuộc cách mạng kỹ thuật về năng lượng và công nghệ sản xuất
đã lặng lẽ thay đổi mọi sự, khiến năm nay kinh tế sẽ tăng trưởng mạnh hơn và
mạnh nhất trong khối kỹ nghệ hoá.
- Qua năm nay, có hai chuyện đáng chú ý.
Thứ nhất Ngân hàng Trung ương Mỹ sẽ giảm dần và thu hồi biện pháp bơm tiền và
còn có thể nâng lãi suất khỏi mức mấp mé zero hiện nay. Thứ hai, nhờ cách mạng
về năng lượng và về sản xuất khiến giá thành sản xuất tại Hoa Kỳ giảm mạnh,
việc đầu tư tại Mỹ lại hấp dẫn còn hơn là đầu tư vào các thị trường chỉ có ưu
thế nhân công rẻ.
- Hậu quả của cả hai chuyện này là Mỹ kim lên giá, tư bản nóng sẽ rút khỏi Á Châu mà trở về Mỹ để kiếm lời cao hơn. Khi đó, các nước khác đều có thể bị chấn động sau năm năm quá quen với việc đô la chảy từ Hoa Kỳ vào thị trường của mình. Việt Nam nên tự chuẩn bị cho kịch bản đó, là khi bóng bể, kinh tế trì trệ, đi cùng biến động về hối đoái.
Thật là thú vị khi giáo sư đề cập dến Tử Vi trong tiết mục này. Em thực sự chú ý đến Nhật Bản sau khi đọc một bài bình luận của giáo sư viết ngay sau khi trận động đất & sóng thần khủng khiếp tàn phá miền bắc Nhật Bản năm 2011. Trong bài viết đó, giáo sư đã tiên đoán sự trổi dậy của Nhật Bản mà kết quả là Abe đã trở lại cùng với lời thề phục hưng đất nước. Em cũng mong sẽ có "sự lạ tại Đông Á" như giáo sư nói vì ngoài Nhật, có lẽ Tàu không ngán ai kể cả Mỹ. Ít nhiều, "sự lạ" này sẽ có lợi cho Việt Nam ta. Kính.
Trả lờiXóa