Vũ Hoàng & Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA Ngày 140611
Diễn đàn Kinh tế
Từ "ngân hàng công cụ" đến nhà nước công cụ và "captive nations"
Hôm Thứ Tư 11 Tháng Sáu, Ngân hàng Thế giới vừa công bố tại thủ đô
Washington một báo cáo cập nhật về tình hình kinh tế thế giới, với
những điều chỉnh bi quan hơn cho các nền kinh tế đang phát triển trong
suốt năm 2014. Đáng chú ý trong tài liệu này là cách lượng định về những
rủi ro hay "gió ngược" xảy ra cho kinh tế toàn cầu. Diễn đàn Kinh tế
tìm hiểu riêng về những rủi ro xuất phát từ nền kinh tế Trung Quốc. Xin
quý thính giả theo dõi phần trao đổi do Vũ Hoàng thực hiện sau đây cùng
chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa.
Vũ Hoàng: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông, sau dự
báo lạc quan về kinh tế thế giới trong năm 2014 được đưa ra hồi Tháng
Giêng năm nay, Ngân hàng Thế giới đã cập nhật lại tình hình. Trong báo
cáo vừa công bố hôm Thứ Tư thì định chế tài chính này hạ thấp hy vọng
tăng trưởng của kinh tế toàn cầu với những dự đoán bi quan hơn cho các
nước đang phát triển. Chúng tôi đề nghị ông nhắc lại sơ qua những dự báo
này và tập trung giải thích cho thính giả của chúng ta về những rủi ro
cho thế giới xuất phát từ Trung Quốc vì ngày càng có nhiều công trình
nghiên cứu phơi bày những nhược điểm kinh tế của Trung Quốc.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ở đời thì chẳng có gì là bất biến cho nên
sau những nghiên cứu và dự báo thì người ta thường xuyên điều chỉnh lại
theo thực tế. Ngân hàng Thế giới đã cập nhật các dữ kiện thu thập, chủ
yếu là tình hình trong quý một của năm nay, với những chi tiết mới nhất
là vào tuần trước, để đưa ra những dự phóng cho toàn năm và cho hai năm
tới.
- Một cách đại lược thì đà tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm nay không
được là 3,2% như dự đoán mà chỉ còn là 2,8%, tức là một sự giảm sút
đáng kể, và bản thân tôi thì cho là đáng ngại. Chúng ta không quên định
chế tài chính quốc tế kia là Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF thì định nghĩa suy
trầm toàn cầu là nếu đà tăng trưởng bình quân của thế giới chỉ được có
2,5% thôi. Cũng theo Ngân hàng Thế giới thì đà tăng trưởng năm nay của
các nền kinh tế đang phát triển chỉ còn là 4,8% tức là vẫn mấp mé dưới
5% trong ba năm liền, qua hai năm tới thì mới khá hơn.
- Con số đó tổng hợp nhiều khác biệt ở từng khu vực địa dư, với các
nước Đông Á Thái Bình Dương vẫn dẫn đầu với tốc độ trên 7% một năm,
trong đó có Việt Nam với hy vọng tăng trưởng từ 5,4% đến 5,8%. Ngân hàng
Thế giới có khuyến cáo rằng đây là cơ hội cho các nền kinh tế đang lên
đẩy mạnh nỗ lực cải cách trong một hai năm tới. Bây giờ ta nói đến
chuyện gió xuôi gió ngược, là những thuận lợi hay rủi ro cho các nước,
rồi mới trở về chuyện rủi ro từ Trung Quốc.
Dù có tăng trưởng bình quân hơn 7%, các nước đang phát triển tại Đông Á vẫn lệ thuộc khá nhiều vào các nước đã phát triển, chủ yếu là Hoa Kỳ, Âu Châu và Nhật Bản. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Vũ Hoàng: Xin đề nghị ông nhắc sơ qua về những rủi ro hay thuận lợi đó.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ta nghiệm thấy là dù có tăng trưởng bình
quân hơn 7%, các nước đang phát triển tại Đông Á vẫn lệ thuộc khá nhiều
vào các nước đã phát triển, chủ yếu là Hoa Kỳ, Âu Châu và Nhật Bản.
Không kể Nhật Bản đang đẩy mạnh việc cải cách sau khi ào ạt kích thích
kinh tế thì hai khối kinh tế Âu-Mỹ đều có triển vọng khả quan hơn. Đấy
là gió xuôi.
- Ra khỏi phúc trình của Ngân hàng Thế giới mà nhìn trên tổng thể thì
tuần qua ta thấy là kinh tế Mỹ vừa tạo thêm việc làm bằng tổng số việc
đã mất kể từ nạn suy trầm năm 2008 và sẽ hy vọng tăng trưởng mạnh hơn
trong mấy năm tới. Cũng tuần qua, Ngân hàng Trung ương Âu châu đã vượt
được sức cản của nước Đức mà áp dụng biện pháp hạ lãi suất tới số không
để kích thích kinh tế. Như vậy, sau các ngân hàng trung ương Hoa Kỳ,
Nhật Bản hay Anh quốc, ngân hàng trung ương Âu châu đã coi nặng ưu tiên
tăng trưởng và tìm mọi cách bơm tiền vào kinh tế. Nhìn cách khác thì
khối công nghiệp hóa Âu-Mỹ-Nhật sẽ là lực đẩy khả quan hơn cho các nước.
- Chuyện thứ hai là vụ khủng hoảng Ukraine có vẻ lắng dịu với cuộc
bầu cử Tổng thống đã hoàn tất, cho xứ này một hệ thống lãnh đạo mới. Nhờ
đó mâu thuẫn giữa Liên bang Nga và các nước Tây phương sẽ không gây
thêm chấn động kinh tế trên cả đại lục Âu-Á. Khi đó ta mới trở về mối
rủi ro của nền kinh tế đứng hạng nhì thế giới là Trung Quốc, trọng tâm
của đề tài kỳ này.
Vũ Hoàng: Thưa ông, Ngân hàng Thế giới đánh giá tình hình Trung Quốc ra sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ là như mọi khi, định chế này vẫn
có vẻ lạc quan về kinh tế của Trung Quốc. Cùng với phúc trình cập nhật
về kinh tế toàn cầu mà mình vừa nhắc tới, Ngân hàng Thế giới cũng có một
báo cáo riêng về Trung Quốc với lượng định là lãnh đạo Bắc Kinh nỗ lực
tái quân bình cơ cấu để chuyển dần từ sách lược đầu tư sang sách lược
lấy tiêu thụ nội địa làm lực đẩy và hy vọng đạt mức tăng trưởng năm nay
là 7,6%, tức là vẫn còn cao hơn chỉ tiêu 7,5%.
- Trong khi đó, và ta bước ra khỏi phúc trình của Ngân hàng Thế giới,
nhiều trung tâm nghiên cứu kinh tế của các tập đoàn đầu tư và ngân hàng
quốc tế lại có những dự báo bi quan hơn. Tuần trước, chúng ta đã đề cập
tới chuyện này khi nói về điểm lật Minsky của kinh tế Trung Quốc. Kỳ
này, ta sẽ tìm hiểu thêm là nếu Trung Quốc không cải cách được như đã dự
tính và trôi vào một vụ khủng hoảng tài chính thì kinh tế thế giới sẽ
gặp những rủi ro nào?
Vũ Hoàng: Xuyên qua những gì ông vừa trình bày thì
dường như kinh tế Trung Quốc vẫn ở trong tình trạng "tranh tối tranh
sáng" mà ở bên ngoài mỗi nơi lại đánh giá một khác? Ông giải thích thêm
về điều ấy được không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin tóm lược như thế này để mình cùng hiểu ra sự tình.
- Kinh tế Trung Quốc lấy lực đẩy từ đầu tư hơn là tiêu thụ mà còn kềm
hãm mức tiêu thụ nội địa và trong năm năm qua cứ tiếp tục bơm tín dụng
để kích thích kinh tế, với tổng số nợ của khu vực công quyền lẫn tư nhân
đã tăng 100% kể từ năm 2008 đến nay. Sau Đại hội 18 vào cuối năm kia và
Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương của kỳ ba vào cuối năm ngoái
thì lãnh đạo xứ này quyết định là phải chuyển hướng để tái quân bình cơ
cấu, và mặc nhiên chấp nhận đà tăng trưởng thấp hơn để chuyển hướng an
toàn.
Bắc Kinh tiếp tục kích thích kinh tế và trì hoãn việc chuyển hướng. Như vậy, càng tăng trưởng cao thì càng lao vào khủng hoảng vì nợ xấu. Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Thực tế lại chẳng như vậy, cuối tháng trước thì họ áp dụng kỹ thuật
gia tăng mức lưu hoạt bằng cách mua trái phiếu và đầu tuần này thì bơm
thêm một lượng tiền bằng 16 tỷ đô la vào kinh tế. Khi thấy kinh tế xứ
này tiếp tục tăng trưởng đến hơn 7,5% thì ta phải kết luận là họ chưa
thể hãm đà để sửa sai. Có thể là vì lực cản chính trị lẫn kinh doanh bên
trong, Bắc Kinh tiếp tục kích thích kinh tế và trì hoãn việc chuyển
hướng. Như vậy, càng tăng trưởng cao thì càng lao vào khủng hoảng vì nợ
xấu.
- Các tập đoàn đầu tư tài chính của quốc tế đều theo dõi chuyện này
và lặng lẽ cảnh báo thân chủ về rủi ro xuất phát từ Trung Quốc. Khác với
các định chế quốc tế, giới đầu tư mà tính nhầm hay dự báo sai thì bị lỗ
và mất khách cho nên ta cần chú ý tới những lượng định của họ. Sau cả
chục năm ngợi ca phép lạ kinh tế Trung Quốc, nếu các tập đoàn đầu tư tài
chính mà cảnh báo về rủi ro từ Trung Quốc thì ta phải quan tâm.
Vũ Hoàng: Thưa ông, vì vậy mà tuần qua chương trình
chuyên đề của chúng ta mới nói đến điểm lật Minsky của Trung Quốc, là
khái niệm đang được giới đầu tư nhắc đến. Bây giờ ta sẽ tìm hiểu xem rủi
ro đó là những gì?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Kinh tế Trung Quốc đứng hạng nhì thế
giới, sau Mỹ và trước Nhật. Nền kinh tế này mua bán rất nhiều với các
nước khác trên thế giới, cho nên nếu họ giảm đà tăng trưởng và mua ít
hơn thì các nước bán hàng cho xứ này đều bị thiệt hại. Thí dụ như trong
năm 2011, Trung Quốc mua tới 28% tổng số xuất khẩu của Úc, 24% của Nam
Hàn, 19% của Nhật, 14% của Malaysia. Nếu kinh tế xứ này hãm đà tăng
trưởng thì các nước bán hàng nói trên đều bị thiệt hại và nguyên nhiên
vật liệu sẽ giảm giá. Ngược lại, nếu kinh tế Trung Quốc vẫn cố duy trì
đà tăng trưởng thì lại dễ lao vào khủng hoảng vì nợ nần. Khi ấy thì các
nước trên thế giới đều bị chấn động nặng.
Vũ Hoàng: Như ông vừa trình bày thì cả hai kịch bản,
là Trung Quốc có cải cách kinh tế hay không, đều tác động đến xứ khác.
Tại sao lại có trường hợp kỳ lạ này?
Theo kịch bản bi quan hơn, là nếu kinh tế Trung Quốc vẫn tăng trưởng khoảng 7% một năm thì trong trung hạn, từ hai tới năm năm, khủng hoảng tài chánh sẽ bùng nổ. Chúng ta nhớ lại cơn chấn động năm 2008... Một vụ khủng hoảng như vậy tại Trung Quốc sẽ có hậu quả dữ dội hơn vì TQ bị thất quân bình còn nặng hơn. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng sau nhiều thập niên lạc
quan về nền kinh tế đông dân nhất địa cầu với đà tăng trưởng là 9% một
năm, thế giới nên tự chuẩn bị cho những thay đổi vài chục năm mới có một
lần.
- Trong kịch bản lý tưởng là Trung Quốc chủ động giảm đà tăng trưởng
để cải tổ cơ chế thì tốc độ tăng trưởng sẽ chỉ còn là 5% hoặc thấp hơn
nữa trong thập niên tới. Khi đó, các nước xuất khẩu vào Trung Quốc phải
tính lại hậu quả ngay từ năm tới. Thứ hai, theo kịch bản bi quan hơn, là
nếu kinh tế Trung Quốc vẫn tăng trưởng khoảng 7% một năm thì trong
trung hạn, từ hai tới năm năm, khủng hoảng tài chánh sẽ bùng nổ. Chúng
ta nhớ lại cơn chấn động năm 2008 từ vụ khủng hoảng tài chính tại Hoa Kỳ
đã gây ra nạn Tổng suy trầm. Một vụ khủng hoảng như vậy tại Trung Quốc
sẽ có hậu quả dữ dội hơn vì Trung Quốc bị thất quân bình còn nặng hơn.
- Tôi xin tóm lược như thế này cho dễ nhớ. Từ năm 2008 đến 2013, khi
thế giới còn lao đao vì khủng hoảng tài chính tại Hoa Kỳ rồi Âu Châu,
thì Trung Quốc đã ào ạt bơm tín dụng kích thích kinh tế. Trong năm năm
đó, tổng số nợ của khu vực nhà nước và tư nhân tại Trung Quốc đã tăng
100% và nay lên tới 420% của Tổng sản lượng GDP, là con số rất cao vì
lên tới 47 ngàn 800 tỷ đô la. Nếu trong khối nợ khổng lồ này, chủ yếu là
của hệ thống ngân hàng, có 25% là nợ xấu, khó đòi và sẽ mất thì họ cũng
mất hơn chín ngàn tỷ đô la, là bằng tổng sản lượng cả năm. Số dự trữ
ngoại tệ gần bốn ngàn tỷ đô la của Trung Quốc vẫn không thấm gì so với
sự mất mát ấy.
Vũ Hoàng: Chúng ta trở lại chuyện Việt Nam. Trong
hoàn cảnh có hai mặt đều bất trắc như vậy thì Việt Nam nên làm gì để
tránh được những tai họa từ Trung Quốc?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ta nên nhìn lại toàn cảnh để thấy ra những rủi ro xuất phát từ nước láng giềng này của Việt Nam.
- Thứ nhất, Việt Nam đang bị Trung Quốc uy hiếp ở ngoài khơi, với mặt
nổi là giàn khoan và tầu bè có võ trang của Trung Quốc. Thứ hai, kinh
tế Việt Nam lại quá lệ thuộc vào Trung Quốc vì chính sách sai lầm của
mình và vì Trung Quốc không chỉ đầu tư vào nhà máy mà đầu tư vào những
người lãnh đạo trong đảng. Thứ ba, khi thế giới thất vọng về kinh tế
Trung Quốc và tìm thị trường khác thì Việt Nam có cơ hội thu hút đầu tư
của các nước. Khốn nỗi, và đây là chuyện thứ tư, trong thời gian qua,
giới ngân hàng quốc tế đã lỡ đầu tư vào hệ thống ngân hàng của Việt Nam
đều thất vọng và đang lặng lẽ triệt thoái. Y như Trung Quốc, Việt Nam
cũng có loại "ngân hàng công cụ" hay "captive banks", là công cụ cho các
đại gia có quan hệ với lãnh đạo ở trên, mỗi phe nhóm lại có một hệ
thống riêng và ỷ vào thế lực đó để kiếm lời bỏ túi mà gác bỏ mọi khuyến
cáo hay đề nghị cải cách của quốc tế.
- Từ những biến động đang xảy ra ngoài Đông hải tới những chấn động
sẽ xảy ra trên thị trường, Việt Nam nên nhìn lại tình hình mà dứt khoát
cải cách về kinh tế và chính trị vì đây là thời cơ khả dĩ thoát ra khỏi
vòng cương tỏa của Trung Quốc mà tìm ra một định mệnh khác cho mình.
Vũ Hoàng: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi này.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét