Vũ Hoàng & Nguyễn-Xuân Nghĩa, RFA Ngày 140604
Diễn đàn Kinh tế
Diễn đàn Kinh tế
Càng tăng trưởng ảo là càng tiến tới điểm lật - và rơi xuống vực
Như đã hẹn, Diễn đàn Kinh tế lại nhắc tới hiện trạng kinh tế của
Trung Quốc, lồng trong biến cố xảy ra 25 năm trước mà đa số giới trẻ tại
xứ này, và nhiều xứ khác, có thể lãng quên hoặc không biết. Đó là vụ
khủng hoảng tại quảng trường Thiên An Môn vào Tháng Sáu năm 1989 khiến
cả ngàn sinh viên bị quân đội tàn sát. Xin quý vị theo dõi cuộc trao đổi
của Vũ Hoàng với chuyên gia Nguyễn-Xuân Nghĩa, tư vấn kinh tế của đài Á
Châu Tự Do.
Một quốc gia không bình thường
Vũ Hoàng: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông, mùng bốn Tháng
Sáu năm 1989, đúng 25 năm trước, quân đội Trung Quốc tiến vào Bắc Kinh
đẹp cuộc biểu tình của sinh viên và mở ra cuộc tàn sát khiến cả ngàn
người thiệt mạng. Nhà nước Bắc Kinh ém nhẹm biến cố này, và âm thầm tiến
hành việc kiểm soát an ninh vì sợ người dân tổ chức sinh hoạt tưởng
niệm. Truyền thông quốc tế có theo dõi chuyện ấy và nói đến sự thờ ơ hay
lãng quên của giới trẻ tại Trung Quốc vì nhiều người không hề được biết
gì về vụ thảm sát. Trong khi đó, hôm Thứ Hai vừa qua, các thị trường
tài chính Á châu đã lên giá, một phần là do một chỉ số thống kê về đơn
đặt hàng chế biến tại Trung Quốc trong Tháng Năm, khiến người ta dự đoán
tình hình kinh tế khả quan hơn. Như đã hẹn, chương trình kỳ này xin đề
nghị là ông phân tích lại về kinh tế Trung Quốc, đặt trong một bối cảnh
dài là vụ khủng hoảng Thiên An Môn. Ông nghĩ sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ rằng Trung Quốc vẫn là một
quốc gia không bình thường khi lãnh đạo giấu nhẹm một vụ tàn sát thường
dân và chỉ phô trương thành quả kinh tế như lý do lãnh đạo chính đáng
của đảng Cộng sản.
- Tôi xin lấy một thí dụ, sử sách Trung Quốc viết nhiều về vụ thảm sát
Nam Kinh do quân Nhật gây ra năm 1937 và cứ nhắc chuyện đó để khơi dậy
lòng căm thù trong công chúng mà hoàn toàn không có một chữ về việc lãnh
đạo thời đó là ông Đặng Tiểu Bình ra lệnh cho quân đội vào giết người
dân tại quảng trường Thiên An Môn của thủ đô. Họ không bạch hóa và chịu
trách nhiệm về một quyết định đối với công dân của họ mà chỉ đòi nước
khác phải hối lỗi và xin lỗi về những gì đã thi hành tại Trung Quốc
trong lịch sử.
Vũ Hoàng: Trước hết, xin ông nhắc tại vụ Thiên An Môn của 25 năm trước, rồi chúng ta sẽ trở về chuyện kinh tế ngày nay.
Trung Quốc vẫn là một quốc gia không bình thường khi lãnh đạo giấu nhẹm một vụ tàn sát thường dân và chỉ phô trương thành quả kinh tế. -Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Trung Quốc bắt đầu cải cách kinh tế từ dầu
năm 1979, 10 năm sau thì bị những mâu thuẫn khó giải quyết. Về kinh tế
thì có nguy cơ lạm phát và về chính trị thì có nạn tham nhũng trong bộ
máy công quyền. Ngày 15 Tháng Tư năm 1989, nguyên Tổng bí thư là Hồ Diệu
Bang từ trần. Ông ta là nhân vật cải cách và vì chối từ việc đàn áp trí
thức hai năm trước nên bị Đặng Tiểu Bình và Bộ Chính trị hạ bệ để đưa
Triệu Tử Dương lên làm Tổng bí thư.
- Khi Hồ Diệu Bang tạ thế, người dân xếp hàng mấy cây số để bày tỏ lòng
thương tiếc khiến lãnh đạo phải tổ chức lễ quốc táng tại Nhân dân Đại
sảnh đường ở Bắc Kinh. Nhân đó, mấy vạn công nhân và sinh viên dâng kiến
nghị phản đối nạn vật giá leo thang và thái độ tham ô cửa quyền của
đảng viên để yêu cầu Thủ tướng Lý Bằng cải cách.
- Vì nội bộ lãnh đạo chưa thống nhất ý kiến về cách xử trí và trong cả
tháng trời, số dân biểu tình lên tới 10 vạn và sinh viên bắt đầu tuyệt
thực đòi tự do thông tin và dân chủ. Một tháng sau, giữa Tháng Năm lại
có cuộc thăm viếng của Chủ tịch Liên bang Xô viết Michael Gorbachev.
Truyền thông quốc tế đến tường thuật cuộc gặp gỡ đầu tiên giữa lãnh đạo
hai nước kể từ ba chục năm cho nên lãnh đạo Bắc Kinh càng phân vân. Họ
vừa muốn chứng tỏ với Liên Xô rằng Trung Quốc có tự do hơn vừa sợ là
phong trào đấu tranh lan rộng ra nhiều tỉnh mà nội bộ lãnh đạo lại rạn
nứt vì nhiều người thông cảm với đòi hỏi của quần chúng, kể cả Tổng bí
thư Triệu Tử Dương.
- Sau khi Gorbaehev ra về, lãnh đạo thực tế là Đặng Tiểu Bình cho ban
bố lệnh thiết quân luật và đưa ba chục sư đoàn từ năm quân khu ở xa về
dẹp loạn tại Bắc Kinh. Báo chí bị đuổi ra ngoài và các đơn vị quân đội
tắt đèn nã súng vào dân biểu tình. Số thương vong là bao nhiêu thì không
ai biết rõ, có thể tới vài ngàn chứ không phải vài trăm như Quốc vụ
viện công nhận.
Vũ Hoàng: Thưa ông, kết cuộc sau đó thì sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Khi nhìn lại thì khởi đầu chỉ là phản ứng
của quần chúng về kinh tế, mà lại thành phong trào phản kháng chính trị
của thanh niên sinh viên làm chế độ rung chuyển đến thượng tầng. Kết
cuộc thì Đặng Tiểu Bình có chuyến "Nam tuần" là thăm các tỉnh miền Nam
để nhấn mạnh đến việc tiếp tục cải cách kinh tế, nhưng tăng cường kiểm
soát chính trị, Tổng bí thư Triệu Tử Dương thì bị cách chức, cầm tù rồi
bị quản thúc tại gia cho đến chết, vào năm 2005.
- Đến nay, lãnh đạo Trung Quốc chưa công khai xét lại vụ khủng hoảng và
nhận trách nhiệm, nhưng tin là chế độ kiểm soát tư tương, độc tài chính
trị và cởi mở kinh tế sẽ hướng tuổi trẻ vào việc làm ăn mà không lý gì
đến quyền tự do và dân chủ. Họ có lý phần nào vì đa số thanh niên ngày
nay chỉ để ý đến quyền lợi thiết thực mà xa rời lý tưởng và hết biết gì
về quá khứ. Còn lại, nếu quần chúng có phản ứng về chuyện tiêu cực trong
kinh tế hay xã hội thì lãnh đạo lại dẫn họ vào tinh thần ái quốc và bài
ngoại.
- Dù kinh tế có tăng trưởng trong 20 năm sau đó thì chế độ này thật
không đáng kính. Huống hồ nay kinh tế lại đi hết chu kỳ tăng trưởng mà
vào điểm lật nên bất ổn có thể tái diễn. Đấy cũng là một nguyên nhân
khiến lãnh đạo Bắc Kinh mở ra cái hướng bành trướng và gây hấn để huy
động quần chúng vào chuyện bên ngoài.
“Điểm lật”
Vũ Hoàng: Ông nói kinh tế Trung Quốc hết đà bành trướng và
đi vào "điểm lật", điểm lật ấy là gì? Và ông trả lời sao về chỉ số kinh
tế khả quan mà Bắc Kinh vừa mới công bố hôm Thứ Hai?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin nêu ý kiến chung về thống kê kinh tế của Trung Quốc rồi ta mới đi vào từng điểm.
- Trước hết, thống kê kinh tế của Trung Quốc có hai nhược điểm là thiếu
chính xác về kỹ thuật thu thập, lại thiếu khả tín vì bị xào nấu cải sửa
cho mục tiêu chính trị và tuyên truyền. Đây là loại vấn đề cơ bản ta
không thể quên được khi nói về kinh tế Trung Quốc. Vì chế độ không có tự
do thông tin và lại giỏi gây ra ấn tượng cho thị trường, tức là tuyên
truyền, cho nên chính lãnh đạo cũng chẳng biết được thực hư về kinh tế
và có thể bị bất ngờ.
- Lẽ thứ hai, kinh tế Trung Quốc có lực đẩy là đầu tư rất cao và mắc nợ
rất nhiều nên cứ lao về phía trước và có thể lao vào khủng hoảng.
Trong một xứ đất rộng, người đông mà thông tin không chính xác thì thị
trường và cả giới kinh tế quốc tế có thể lầm nếu chỉ căn cứ vào số liệu
thống kê của một tháng. Thí dụ ông vừa nhắc tới là chỉ số PMI của Trung
Quốc.
Vũ Hoàng: Xin ông giải thích cho chỉ số đó là gì.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa chỉ số này gọi là "purchasing managers' index"
là kết quả khảo sát doanh nghiệp xem là trong tháng họ nhận được bao
nhiêu đơn đặt hàng chế biến, nếu cao hơn số 50 là coi như tương lai sẽ
khả quan. Nhưng nếu chỉ nhúc nhích từ số 50,4 lên 50,8 mà vội mừng thì
đấy là một sự nông nổi của thị trường. Lý do hơi chuyên môn ở đây là chỉ
số này tổng hợp nhiều dữ kiện với các "hệ số gia trọng" để nhấn mạnh
đến yếu tố này hay yếu tốc khác. Loại hệ số gia trọng đó là quyết định
chính trị, về chính sách, chử không phản ảnh thực tế thị trường. Một thí
dụ là ngân hàng Hongkong Shanghai Bank của Anh (HSBC) cũng có hệ thống thu
thập chỉ số PMI của kinh tế Trung Quốc mà cứ điều chỉnh liên tục sau khi
hồ hởi sảng.
- Đã thế, sau Nghị quyết ba của Hội nghị Trung ương đảng vào tháng 11
năm ngoái, cả Chủ tịch Tập Cận Bình lẫn Thủ tướng Lý Khắc Cường đều nói
tới yêu cầu cải cách cơ chế để chú trọng đến phẩm hơn là lượng dù có
giảm đà tăng trưởng. Vậy mà khi đà tăng trưởng giảm tới sát mức 7,5% như
vào Tháng Ba vừa qua là Bắc Kinh lật đật đưa ra biện pháp kích thích
như giảm thuế, gia tăng đầu tư về gia cư, hoả xa hay nhiều dự án khác.
Cho nên ta gặp một nghịch lý bất ngờ là khi thấy kinh tế Trung Quốc có
đà tăng trưởng cao hơn thì chớ vội mừng và lãnh đạo đừng nên xem đó là
thành tích mà nên lo vì kinh tế tiếp tục lao vào điểm lật! Nghĩa là sẽ
rơi xuống vực!
Vũ Hoàng: Bây giờ ta mới nói về cái điểm lật này, thưa ông nó là gì vây?
Vì chế độ không có tự do thông tin và lại giỏi gây ra ấn tượng cho thị trường, tức là tuyên truyền, cho nên chính lãnh đạo cũng chẳng biết được thực hư về kinh tế và có thể bị bất ngờ. Ô. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Về bối cảnh, Hoa Kỳ có một giáo sư kinh tế
và học giả từng nghiên cứu sâu rộng về các vụ khủng hoảnh tài chính, đó
là ông Hyman Minsky, sinh năm 1919 tạ thế năm 96. Năm 1998, một kinh tế
gia kiêm quản trị tài chính của tập đoàn đầu tư và bảo hiểm PIMCO rất
lớn tại miền Nam California này áp dụng lý luận của Minsky mà nghiên cứu
vụ khủng hoảng tài chính tại Liên bang Nga để nói tới thời suy sụp của
một hệ thống tín dụng ảo. Ông ta gọi đó là "thời Minsky", tôi xin tạm
dịch là "điểm lật" cho dễ hiểu.
- Đó là khi lượng tín dụng bơm ra quá nhiều, người ta đi vay quá dễ để
đầu tư thì sẽ tính chuyện đầu cơ vì ham lời rất lớn mà ít thấy rủi ro
rất nặng. Tình trạng đầu cơ đó thổi lên bong bóng ảo và đến một lúc nào
đó thì bóng sẽ bể, như tại Nhật Bản và nhiều xứ khác, kể cả Hoa Kỳ mới
vừa bị vào năm 2007-2008. Người ta có nhiều chỉ dấu tiên báo cái điểm
lật đó mà thị trường hồ hởi lại không nhìn ra và bị thiệt hại bất ngờ.
Trung Quốc có những chỉ dấu đáng ngại cho thấy là họ đang tới điểm lật
này.
Vũ Hoàng: Dù có thể là hơi chuyên môn, xn ông nói thêm về
các chỉ dấu đó để thính giả của chúng ta cùng biết mà suy ngẫm về trường
hợp của Việt Nam.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Kinh tế Trung Quốc lấy sức đẩy chủ yếu từ
đầu tư cố định vào các dự án kém giá trị kinh tế, là tốn kém mà hoang
phí. Họ tài trợ việc đầu tư đó bằng sức tiết kiệm rất cao của người dân
và thổi lên trái bóng tín dụng, tức là vay mượn. Khi nhà nước cứ kích
thích kinh tế bằng tín dụng dễ dãi thì cả khu vực nhà nước lẫn tư nhân
đều phóng tay vay tiền mà bất kể rủi ro. Tính theo Tổng sản lượng GDP
thì tổng số tín dụng công và tư của Trung Quốc từ 320% GDP vào năm 2008
đã lên tới 420% vào năm ngoái. Đó là về lượng, một con số quá cao và
đáng ngại. Về phẩm thì núi nợ khổng lồ này có nhiều khối nợ xấu, không
sinh lời, khó đòi và sẽ mất. Mà xấu đến cỡ nào thì không ai biết vì bên
trong có nhiều khoản nợ chui, chẳng nằm trong sổ sách ngân hàng, kể cả
các khoản nợ để đầu cơ và lường gạt.
- Giới kinh tế gia Hoa Kỳ có biết điều ấy và các tổ hợp đầu tư đứng đắn
của họ đều có thư riêng cho thân chủ để nói tới rủi ro tại Trung Quốc.
Vì là thư riêng trong giới làm ăn, lại có sự hạn chế về bản quyền nên
truyền thông cho đại chúng ít nhắc tới. Bản thân tôi cũng không được
phép trích dẫn những đánh giá riêng tư của các tập đoàn tài chính này,
nhưng nếu có báo động dư luận thì cũng không thừa.
Vũ Hoàng: Câu hỏi cuối thưa ông. Khi nhớ lại vụ Thiên An Môn ngày xưa và rủi ro ngày nay thì ông kết luận như thế nào?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Trong chu kỳ kinh doanh thì ai cũng có thể
bị bất ngờ và lỗ vốn. Xứ nào cũng có thể bị nạn bể bóng và kinh tế sa
sút trong thời gọi là "hậu-Minsky". Mỹ, Nhật, Âu gì cũng thế. Nhưng
Trung Quốc không có tự do thông tin và dân chủ chính trị, khi bị khủng
hoảng tài chính thì bị nặng hơn với hậu quả dội ngược lên hệ thống lãnh
đạo chính trị. Người ta có thể không biết hoặc chẳng nhớ tới vụ Thiên An
Môn ngày xưa nhưng giới có tiền tiết kiệm thì thấy ngay sự phá sản
trước mắt. Họ sẽ có phản ứng còn dữ dội hơn phản ứng của thị trường!
Vũ Hoàng: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi lý thú này.
______________________
Bác Nghĩa !
Trả lờiXóaCháu đồng ý với nhận định của bác về khía cạnh tất cả các thông tin khi đưa ra thị trường đều bị Nhà nước Trung Quốc định hướng.
Nhưng cháu nghĩ trong một nhận định của bác ở phần " Lẽ thứ hai " cháu nghĩ là giới kinh tế thế giới không phải căn cứ vào chỉ số PMI từ Cục thống kê Nhà nước Trung Quốc để làm căn cứ đầu tư ( từ 50,4 lên 50,8 ). Điều cháu nghĩ giới đầu tư quốc tế họ nhìn vào chỉ số PMI của HSBC đưa ra khi chỉ số PMI của Trung Quốc trong tháng 5 đã tăng lên mức 49,4 so với mức 48,1 của tháng 4 ( đây là mức PMI cao nhất trong 4 tháng qua ) .
Cháu nghĩ giới đầu tư quốc tế nhìn thấy tương lai chỉ số PMI của Trung Quốc trong tháng 6 sẽ còn tăng lên, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư.
Thành ơi,
Trả lờiXóaCái lẽ thứ hai này mới quan trọng và quả nhiên là em không nhìn ra. Nhiều người khác cũng thế vì khía cạnh chuyên môn rắc rối của nó.
PMI của Trung Quốc khảo sát khoảng ba nghìn doanh nghiệp (trước đây thì ít hơn) đa số là công ty lớn và nhất là tập đoàn kinh tế nhà nước. PMI của HSBC thực hiện cùng MarkIt khảo sát thông tin từ 400 doanh nghiệp mà thôi, phần lớn là loại nhỏ và trung bình, và chỉ số PMI loại "nhanh gọn" ('flash' PMI) để có ngay thì lấy thông tin của một số doanh nghiệp còn ít hơn (chừng 350 công ty).
Nhưng cả hai đều lấy những số liệu không phản ảnh toàn bộ sinh hoạt kinh tế của Trung Quốc và chỉ số của HSBC còn có điều chỉnh liên tục. Nếu giới đầu tư quốc tế mà tin vào chỉ số của HSBC thì cũng còn có thể lạc quan hồ hởi, cho tới khi có điều chỉnh.
Một thí dụ được giới đầu tư nhắc đến là thông tin của HSBC có trái ngược quá lớn trong nội một tuần. Thành gõ thử hai mạch dẫn sau đây thì rõ:
http://www.cnbc.com/id/101053388
http://www.cnbc.com/id/101071631
Tại sao chỉ số PMI không phản ảnh toàn bộ tình hình kinh tế? Chuyện này rắc rối hơn mà một bài phỏng vấn để phát thanh (chủ yếu cho thính giả RFA nghe) thì không thể giải thích hết. Tôi sẽ tìm cơ hội viết thêm về chuyện này, dù là hơi khô khan và chỉ có một số ít người chú ý.
Điểm chính là thị trường Á Châu đã hồ hởi sảng và lạc quan tếu mà lên giá hôm Thứ Hai mùng hai sau khi có tin tức hôm Chủ Nhật mùng một về chỉ số PMI của Trung Quốc. Ngay cả chỉ số PMI của HSBC cũng không chính xác và sẽ còn sửa!
Một chuyện khác, sẽ phải nói sau, là 1) trong khi giới có tiền đầu tư tại Mỹ đều được thông báo riêng với nhau là nên thận trọng vì kinh tế Trung Quốc đang ráo riết chạy tới thời Minsky và sẽ lật, thì 2) truyền thông cho quần chúng tại Hoa Kỳ lại có tin tức ồ ạt về sức nặng hay sức mạnh của Trung Quốc. Làm sao giải thích nghịch lý này?
Tôi ngờ là loại chuyên đề thì biết và nói thật, nói riêng với nhau. Loại phổ thông thì nông cạn và chỉ muốn đi tin cho nhiều và nhanh mà không kịp suy ngẫm lại! Một lý do ma qủy khác là lãnh đạo Bắc Kinh thích uống nước đường thì Mỹ cung cấp nước đường. Đường dễ bốc thành cồn, có khi làm mình say....
Chúc một ngày vui.
NXN
Trung Quốc có bài của Trung Quốc vì nên kinh tế TQ là nên kinh tế thị trường định hướng XHCN. Mọi lý thuyết của các học giả Âu Mỹ đều chỉ để tham khảo, ngay cả lý thuyết của ông tổ Mác về CS cũng chỉ là tham khảo. Vấn đề ở hầu hết các thông tin mà bác Nghĩa nêu từ kinh tế đến chính trị xã hội cho thấy rằng Mèo trắng hay Mèo đen đều bắt chuột, và Chuột thì cũng có 5-7 loại.
Trả lờiXóa