Hùng Tâm - Hồ
Sơ Người-Việt Ngày 141211
Trong
vụ dầu thô giảm giá, đại gia Saudi mưu tính những gì?
* Saudi lái xe goòng OPEC muốn đẩy dầu Mỹ xuống hố *
Từ
ngày mùng 10 Tháng Sáu, trong sáu tháng qua giá dầu thô trên thế giới đã giảm mạnh,
như trên thị trường NYMEX tại New York, từ hơn 102 Mỹ kim một thùng nay mấp mé
60, sụt 40%.
Về
lý do thì kể ra rất nhiều, nhưng tóm tắt cho dễ nhớ thì chỉ vì số cung tăng mà số
cầu lại giảm. Cách nay hai tháng, trên cột báo này, "Hồ Sơ Người-Việt"
đã có bài giải thích chuyện đó ("Khi Dầu Thô Sụt Giá - Ngã giá chiến lược
bằng dầu thô", ngày 15 Tháng 10).
Hôm
Thứ Tư mùng 10 Tháng 12, giá dầu cho kỳ hạn Tháng Giêng năm tới trên thị trường
NYMEX còn tuột thêm 4% và gây chấn động với chi số Dow Jones mất gần 270 điểm vì
1) cơ quan thông tin năng lượng Mỹ (US Energy Information Agency hay EIA, khác
International Energy Agency IEA của tổ chức OECD) cho biết tồn kho của Mỹ (dự
trữ có sẵn) lại cao hơn dự đoán và 2) khi Tổ chức OPEC của 12 quốc gia xuất cảng
dầu thô dự báo là số cầu của thế giới cho năm tới sẽ còn giảm.
Chúng
ta đều có thể suy đoán rằng giá dầu mà giảm thì các nước hay các nhà sản xuất đều
thiệt. Và ngược lại, quốc gia hay giới tiêu thụ lại có lợi. Nhưng ta nên tìm hiểu
thêm rằng vào hoàn cảnh đó, các nhà cung cấp mưu tính những gì? Vì dầu thô là sản
phẩm có tính chất chiến lược – thiếu là không được – từng được sử dụng như một
võ khí vào các năm 1972, 1979, 2008 - sự tính toán ấy cũng trở thành chiến lược:
nó bao hàm các yếu tố kinh tế (cung cầu), kinh doanh (lời lỗ) và chính trị (được
thua trong quan hệ quốc tế).
Trong
trận chiến dầu thô hiện nay, một đại gia xuất cảng là Liên bang Nga bị tê liệt
và chịu trận, có khi lâm vào khủng hoảng kinh tế rồi chính trị. Một đại gia khác
là Vương quốc Saudi Arabia thì trường vốn hơn nên lại có mưu khác. Trong cách tính
đó cũng có ý đồ là làm nản chí đại gia mới nổi là Hoa Kỳ.
Hoàng
gia Saudi nhắm vào các doanh nghiệp dầu khí Mỹ đang dùng kỹ thuật
"fracking" để nâng số cung. Giá mà quá hạ thì các doanh nghiệp này hết
lời nên bỏ cuộc chơi và trả lại vị trí thống trị cho Saudi...
Câu
chuyện lý thú ấy thể hiện ra sao và có hậu quả thế nào?
Bối Cảnh Chung Của Chiến Trường
Thị
trường năng lượng có nhiều sản phẩm khác nhau như dầu thô, khí đốt, than đá,
nguyên tử, quang năng, phong năng, thủy điện, v.v... Có ảnh hưởng nhất vì được
sử dụng nhiều nhất hiện nay vẫn là dầu và khí. Trong lãnh vực dầu khí thì dầu
thô có tính chất dẫn đạo vì giá cả khí đốt được tính từ giá dầu thô.
Trên
thị trường dầu thô, người ta đếm thực lực của nhà sản xuất là sức cung cấp mỗi
ngày, sản lượng một ngày, hay nhật lượng. Nhật lượng ấy được tính bằng một đơn
vị phổ biến – không duy nhất - đã tiêu chuẩn hóa cho các thị trường. Đó là ngàn
thùng dầu, mỗi thùng có dung tích là 42 gallons của Mỹ, cho dễ nhớ thì tương đương
với khoảng 160 lít. Báo chí chuyên đề thường dùng ký hiệu "bpd" –
barrels per day.
Nói
về cách điểm quân tính số xong thì ta bước vào bàn cờ.
Tính
đến cuối năm ngoái, thế giới có năm khu vực sản xuất lớn nhất. Do tổ hợp BP tính
ra theo thứ tự từ cao đến thấp thì đấy là 1) Trung Đông gồm Saudi, Kuweit,
Iran, Iraq, v.v... (nhật lượng hơn 18 ngàn thùng): 2) đại lục Âu Á, từ Bắc Âu
qua Liên bang Nga đến Trung Á (hơn 17 ngàn); 3) Bắc Mỹ gồm Canada, Hoa Kỳ và
Mexico (gần 17 ngàn); 4) Phi Châu, từ Algérie qua Libya, Ai Cập tới các nước miền
Nam (gần chín ngàn); 5) Á châu Thái bình dương, từ Tầu, Úc tới các nước Đông
Nam Á kể cả Việt Nam (hơn tám ngàn); và sau cùng, 5) là Nam Mỹ (hơn bảy ngàn).
Trên
đại thể thì vậy, thực tế thì ba đại gia tại ba lục địa đang dẫn đầu thế giới về
sản lượng là 1) Saudi Arabia (nhật lượng 11 ngàn 525 ngàn, 11.525 ngàn thùng),
2) Liên bang Nga (nhật lượng là 10.788 ngàn thùng) và 3) Hoa Kỳ (10 ngàn thùng).
Đó là tình hình của 2013. Chứ bây giờ, nhờ kỹ thuật gạn cát ra dầu, Mỹ vừa qua
mặt Nga và đang đuổi kịp Saudi.
Và
tình hình đó thay đổi hàng tháng khi ta đếm thùng dầu hàng ngày.
Thực Lực Cũng Là Phép Tính Trừ
Đấy
là về sản lượng.
Về
sức tác động thì người ta phải tính đến số xuất cảng, tức là sai biệt giữa sản
xuất và tiêu thụ. Như về khía cạnh đó, dù có nhật lượng là hơn bốn ngàn thùng,
Trung Quốc sản xuất không đủ cho nhu cầu nên chẳng xuất cảng một giọt mà còn
qua mặt Hoa Kỳ thành quốc gia nhập cảng nhiều nhất thế giới. Trong khi đó, Mỹ
thường xuyên cải tiến hiệu năng tiêu thụ từ mấy chục năm qua nên mới thành đại
gia có ảnh hưởng đến giá cả toàn cầu. Chỉ cần bơm thêm dầu - và nhập cảng ít hơn
- kinh tế Hoa Kỳ cũng mặc nhiên nâng số cung trên thế giới và ảnh hưởng đến giá
cả.
Ngoài
khả năng xuất cảng, có một cách nhìn khác về thực lực trên chiến trường dầu hỏa
là nền kinh tế nội địa của từng quốc gia sản xuất lệ thuộc đến mức nào vào nguồn
tài nguyên này? Đấy là chuyện "trời cho", đi cùng phép "nhân tạo".
Nhờ
trời cho, dầu thô của Saudi Arabia có đặc tính hóa chất là "ngọt" và
"nhẹ" hơn dầu thô của Nga nên tốn chưa bằng một phần ba phí tổn của
Nga là có được một thùng dầu. Nhờ yếu tố nhân tạo là hợp tác với Tây phương tại
một trung tâm địa dư về dầu khí, Hoàng gia Saudi cũng cải tiến kỹ thuật và có
hiệu năng sản xuất cao hơn.
Một
cách tính về khả năng đó là "điểm hòa vốn", bán dầu cỡ giá nào trở lên
thì bắt đầu có lời? Hoặc dầu sụt giá tới đâu thì bắt đầu lỗ? Điểm hòa vốn của
Nga là 102 đô la một thùng, của Saudi là 95 đồng. Bi thảm nhất là Venezuela hay
Libya với "tử điểm" là 140 hay 148 đồng.
Nhưng
tính như vậy vẫn chưa đủ tinh.
Vẫn
biết rằng cả Saudi Arabia và Nga đều sống nhờ dầu khí - nguồn thu đáng kể cho
ngân sách - nhưng hai xứ này có dự trữ ngoại tệ cao thấp khác nhau khả dĩ cầm hơi
cho đến ngày dầu lại lên giá quá trăm bạc. Dự trữ của Saudi là 740 tỷ đô la, của
Nga thì chỉ có vỏn vẹn 444 tỷ.
Vì
vậy, trong ba đại gia Mỹ, Nga và Saudi, nước Nga coi như khó thở. Ngân sách
2014 của Tổng thống Vladimir Putin trù tính là giá dầu sẽ ở mức 117 đồng, nếu sụt
tới 90 đồng là xứ này sẽ tá hỏa như đã bị đúng năm năm về trước. Hôm nay, giá dầu
chập chờn ở sáu chục bạc, cho nên Putin đang ôm đầu rầu rĩ. Còn lại là Hoa Kỳ.
Nhưng
Saudi không đứng một mình. Đấy là trưởng tràng của Hiệp hội OPEC quy tụ 12 quốc
gia xuất cảng dầu.
OPEC Nhập Trận
Trước
hội nghị thường niên của OPEC vào ngày 27 tháng trước tại Vienna, Saudi từ chối
lời dụ của Nga là cùng giảm sản lượng để vì thăng bằng cung cầu mà làm dầu lên
giá. Nhờ trường vốn hơn, Saudi cũng bác bỏ đề nghị đó của nhiều thành viên OPEC
khác mà lại còn... đổ thêm dầu vào lửa. Họ xác nhận là sẽ bán dầu cho Mỹ rồi các
nước Á Châu với giá rẻ hơn.
Vì
sao họ tính ngược như vậy?
Lý
luận sách vở của OPEC, một liên minh làm giá, là điều tiết sản lượng để ổn định
giá dầu... trên đỉnh cao. Khi dầu lên giá quá cao thì tăng số cung để hạ giá, nếu
không, kinh tế của các xứ mua dầu sẽ khốn đốn và họ nhập ít hơn thì OPEC cũng
khốn khó. Đó là phép khôn ngoan của kẻ không muốn giết con gà đẻ trứng vàng.
Ngược lại, khi dầu thô sụt giá thì ta phải hãm vòi bơm để nâng giá. Các thành
viên khốn đốn của OPEC như Venezuela hay Nigeria đều đề nghị như vậy mà bị
Saudi bác khước.
Trước
đây, nhiều nước thành viên đã khôn ngoan xé rào khi OPEC giảm số cung bằng cách
bơm lén và bán lậu. Saudi Arabia biết chuyện đó từ xưa mà nay lại còn tính xa hơn.
OPEC
chỉ kiểm soát được gần một phần ba của số cung toàn cầu mà thôi. Nếu dầu OPEC
cao giá quá thì các nước tiêu thụ sẽ tìm nguồn cung cấp khác. Như khi bị OPEC bắt
bí vào thập niên 70 của thế kỷ trước, Hoa Kỳ đã từng tìm như vậy khi lên đào dầu
tận Alaska buốt giá hay xuống tới đáy biển của Vịnh Mễ Tây Cơ. Ngày nay, Mỹ còn
tìm dầu như vậy ở ngay... trong nhà.
Chiến
lược của Saudi với chiến xa OPEC là vẫn cố bán dầu cho rẻ để khỏi mất khách và
duy trì được thị phần, phần thị trường, của OPEC và nhất là của mình. Nhờ có sẵn dầu và tiền, Hoàng gia Saudi
có thể nín thở qua sông, và mặc cho các thành viên yếu đuối của OPEC bị chết chìm.
Họ mà chết rồi, Saudi sẽ lại mở rộng thị phần và thế lực của mình.
Nhưng
trong trận đánh này, Saudi còn ma mãnh hơn vậy vì nhắm vào Hoa Kỳ. Vào các
doanh nghiệp đã tốn kém rất nhiều để gạn cả tấn đá phiến mới ra một thùng dầu.
Hoàng
gia Saudi và các chuyên gia dầu khí của họ đều dầy dạn kinh nghiệm Tây phương về
phép kinh doanh. Khi giá dầu cứ ngất ngưởng trên đỉnh trăm mốt (110 đồng một thùng)
trong nhiều năm liền thì các doanh nghiệp Mỹ bèn khai triển kỹ thuật "fracking"
mà họ đã biết từ lâu. Họ bơm rất mạnh một dung dịch có nước cùng hoá chất và
nhiều thứ quái quỷ khác thật sâu xuống lòng đất vào các tầng đá phiến để giải phóng
các phân tử nhiên liệu như dầu thô và khí đốt. Dù có tốn thì cũng đáng giá khi
dầu đắt giá.
Bây
giờ, trong cái đầu của các đại gia dầu khí Saudi, nếu dầu thô sụt giá quá thấp
và quá lâu thì chuyện gạn cát ra dầu theo kiểu Mỹ sẽ hết phần hấp dẫn. Nhưng dù
tính vậy, họ vẫn đánh giá sai đối thủ.....
OK Corral Bên Giếng Dầu
Lý
do đầu tiên là các doanh nghiệp dầu khí của Mỹ đều thuộc bài địa chất học. Họ
biết rõ mỗi giai tầng đá phiến ở từng nơi trong lãnh thổ và ngoài khơi của nước
Mỹ. Ngoài hai trung tâm nổi danh tại North Dakota và Texas, họ còn biết về rất nhiều
nơi khác.
Song
song, vừa làm vừa học và cải tiến, các doanh nghiệp dầu khí của Mỹ đã triệt để
làm giảm giá thành, tức là hạ thấp cái điểm hòa vốn sinh tử trong kinh doanh.
Như năm ngoái, phí tổn trung bình để có một thùng dầu bằng kỹ thuật mới còn ở mức
bảy chục bạc, năm nay thì chỉ còn 57 đồng. Và sẽ còn hạ nữa!
Vẫn biết rằng nhiều
quốc gia khác đều có thể biết kỹ thuật gạn dầu như vậy (Âu Châu, Canada hay cả
Trung Quốc), nhưng chẳng xứ nào lại có nhiều giai tầng đá phiến và kỹ thuật tiên
tiến như nước Mỹ. Mà kỹ thuật đó đang được họ thường xuyên cải tiến.
Huống
hồ, đây mới là chi tiết giết người: phí tổn đầu tư kiểu này thật ra lại rất thấp.
Các đại gia cổ điển đều phải tính từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đô để đào ra dầu
sau dăm ba năm đầu tư và xây dựng hạ tầng cho một giếng dầu bát ngát. Kỹ thuật
mới là tìm ra một túi dầu trong núi đá con con "ở sau nhà", mất chừng
một hai triệu để cắm xuống một dàn khoan là... tuần sau có kết quả!
Nói
cho thiết thực thì với đà này, nếu dầu thô sụt tới mức ba bốn chục đồng một thùng,
nhiều doanh nghiệp đào dầu theo kiểu "mỳ ăn liền" vẫn còn lãi chán. Dĩ
nhiên là trong khi đó cũng có cơ sở phá sản vì cải tiến không kịp, làm các nhà báo
lại than trời.
Nhìn
cách khác, các doanh nghiệp Mỹ đang cạnh tranh với nhau, chứ không chỉ cạnh
tranh với Saudi, để tìm dầu thật nhanh và thật rẻ. Trường cạnh tranh đó cũng là
một đấu trường khốc liệt.
Và
chúng ta đụng tới một quy luật khác của trận đấu toàn cầu về dầu khí.
Từ
nay, mỗi khi dầu thô lên giá trên thế giới thì nước Mỹ lại bật cái lò xo để xả
sức ép về giá cả. Bằng cách bơm thêm dầu ở những nơi tạm bị tắt đèn bít lỗ vì
chưa có lời. Và Mỹ sẽ nâng sản lượng trong vài tuần. Đấy mới là yếu tố thật sự ổn
định giá cả cho thiên hạ!
_______________________________
Kết luận ở đây là gì?
Từ bốn chục năm nay, dầu thô đã là võ
khí chiến lược của nhiều quốc gia.
Việt Nam Cộng Hoà gián tiếp là nạn nhân
của trận đánh kinh hoàng về dầu khí trong các năm 1972-73, mà nhiều khi dân ta không
hay và chỉ biết oán chính quyền tại Saigon.
Trong trận đấu lần này, một đồng minh
chiến lược của Mỹ là Saudi Arabia lại dàn trận với doanh nghiệp Mỹ trước sự im
lặng của Chính quyền Mỹ. Mà có thể bị thị trường Mỹ đánh bại.
Nói cho tháng sau, sau khi đảng Cộng Hòa
chiếm đa số tại lưỡng viện Quốc hội, dự án Keystone XL lập ống dẫn dầu từ
Canada qua Mỹ tới Vịnh Mễ Tây Cơ sẽ được Quốc hội khóa tới thông qua. Số cung
từ Bắc Mỹ sẽ tăng vọt và giá dầu còn rớt thê thảm. Hãy xem Hoàng gia Saudi tính
sao....
Theo cháu dc đọc cách đây ít ngày trên bloomberg thì 1 thùng dầu fracking hiện nay giá tối thiểu để lời là 40-42 usd bác Nghĩa à
Trả lờiXóa"Dĩ nhiên là trong khi đó cũng có cơ sở phá sản vì cải tiến không kịp, làm các nhà báo lại than trời.Dĩ nhiên là trong khi đó cũng có cơ sở phá sản vì cải tiến không kịp, làm các nhà báo lại than trời."- Ngưng trích
XóaKết luận ở đây là gì,
Trả lờiXóaNguồn lực thì hữu hạn nhưng sức sáng tạo thì vô hạn. Ở đâu có cạnh tranh, ở đó có sáng tạo.
Chào Thầy Lý,
Trả lờiXóaEm hóng blog Thầy Lý đã lâu, xin cảm ơn nhiều bài viết và comment cuả Thầy nhé.
Xin cho hỏi: Ở Việt Nam hiện nay nếu không có sự cạnh tranh, vì toàn đảng đã độc quyền rồi. Nhưng tối thiểu, thì làm sao người dân có thể
- bảo vệ người tiêu dùng
- bảo vệ tài sản quốc gia
- bảo vệ quyền công dân
Cảm ơn câu hỏi của Poorshope,
Trả lờiXóaEm hàm ý nói "Ở VN, dưới chế độ toàn trị cộng sản không có cạnh tranh" là không chính xác. Xã hội VN hiện nay là xã hội của "đấu tranh giai cấp" giữa giai cấp cầm quyền chiếm khoảng 6% dân số và phần còn lại của dân số VN. Mọi nguồn lực của xã hội là để ưu tiên cho giai cấp thiểu số đó. Tại VN, chỉ "không có cạnh tranh" (hay bất đối xứng) giữa:
- Nhân dân với chính quyền
- Quốc doanh với Tư doanh thực thụ (*)
Nhưng lại có cạnh tranh khốc liệt giữa những người cùng đẳng cấp với nhau:
- Giữa các uỷ viên trung ương với nhau
- Giữa các doanh nghiệp tư doanh thực thụ
- Giữa những hộ kinh doanh cá thể như giữa các gánh hàng rong; giữa các tay xe ôm etc.
Còn câu hỏi của em trong 3 gạch đầu dòng hàm ý làm thế nào để sống tốt,
- Hãy chú tâm vào công việc của mình nhằm tăng năng suất
- Chuyên cần để tránh lãng phí thời gian
- Cần phải học môn kế toán @ thầy NXN để hạn chế những phí tổn trong nguồn lực ít ỏi của mình.
Chúc em may mắn và "sống tốt".
(*) Tư doanh thực thụ nghĩa là doanh nghiệp không phải là "sân sau" của một nhóm quan chức nào đó.
Cám ơn cụ Lý. Nếu 10% dân ta cũng nắm vững quy luật như độc giả này thì mình cóc sợ một tỷ anh Tầu. Khốn nỗi...
XóaThân chúc bình an, cụ Lý ơi.
Thưa Bác Nghĩa, Cụ Lý, như vậy thì có thể dự đoán ngắn và trung hạn giá vàng và dầu sẽ giảm, còn đồng bạc xanh sẽ tăng phải không ạ? Có khả năng nào NHNN sẽ phải ra tay điều chỉnh tỷ giá của đồng bạc xanh hay không?
Trả lờiXóaĐồng xanh còn lên và dầu thô còn xuống, và đấy mới là nguyên nhân của nhiều sự khốn đốn khác. Tôi sẽ có dìp trình bày chuyện này, tại sao và hậu quả thế nào....
XóaCụ Lý nghĩ sao?
Thưa Bác Nghĩa, với mức giảm giá dầu hiện nay, dự trữ ngoại tệ của VN chỉ chịu được trong vài tháng, liệu đây có phải 1 nguyên nhân để sáng nay NHNN phải ra chính sách chấm dứt cho vay ngoại tệ?
XóaKhi nguồn thu sút giảm vì giá dầu hạ mà nhà nước sẽ lại phải đi vay ngoại tệ, bằng đô la đang lên giá, thì quả là khốn đốn ở hai đầu.
XóaKinh tế định hướng XHCN có đặc điểm là: Mục tiêu tối thượng là thu ngân sách chứ không phải là phát triển kinh tế chung chung.
XóaTheo tổng kết thu ngân sách 11 tháng đã vượt kế hoạch cả năm và dự tính tháng Chạp còn lại sẽ thu thêm được 5% so với kế hoạch. Nói chung, ngân sách năm nay đạt hơn cả mong đợi mặc dù giá dầu giảm. Nhưng năm tới sẽ khác.
Trong Dự toán ngân sách của VN, thu từ dầu thô chiếm 10% và từ xăng dầu chạy máy chiếm 15% nguồn thu. Thất thu từ dầu thô chắc chắn sẽ phải tăng thu từ xăng dầu nhiên liệu.
Giữ giá xăng dầu bằng cách tăng thuế sẽ bảo đảm thu ngân sách. Tuy không làm tăng giá thành nhưng hàng hóa sản xuất từ VN sẽ kém cạnh tranh hơn những xứ nào giảm giá xăng theo giá thế giới.
Có một cách nhất cử lưỡng tiện mà chắc chắn nhà nước VN sẽ áp dụng trong thời gian tới đó là: phá giá tiền Hồ. Biện pháp này đồng thời đạt được 2 mục đích:
- Tăng thu từ dầu thô xuất khẩu
- Tăng giá xăng dầu nhập khẩu mà không cần phải tăng thuế
VN sẽ phá giá, dự kiến khoảng 9%, nhưng vào thời điểm nào thì không biết được, phụ thuộc vào "nhóm lợi ích". Ai cũng muốn sáng mai thức giấc, phần tài sản bằng ngoại tệ của ta bỗng nhiên tăng thêm 9%.