Việt Long & Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA - Ngày 141210
"Diễn đàn Kinh tế"
Thế giới nhiều tốc độ - và nhiều nước lao xuống vực
Tiếp tục loạt tổng kết về kinh tế toàn cầu trong năm 2014 đang kết
thúc và cho năm 2015 sắp tới, Diễn đàn Kinh tế nhấn mạnh đến nhiều hoàn
cảnh khác biệt của từng khối kinh tế trên thế giới. Xin quý thính giả
theo dõi cuộc trao đổi với chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa do Việt
Long thực hiện sau đây về đề tài này.
Việt Long: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông, qua
chương trình tuần trước của tiết mục chuyên đề này, ông có nói đến những
chuyển động lớn của kinh tế thế giới trong năm tới và nhấn mạnh tới
việc Mỹ kim lên giá, dầu thô xuống giá và những biến động trái chiều của
các nhóm kinh tế, với viễn ảnh đáng ngại là trận chiến về ngoại hối. Kỳ
này, chúng tôi xin đề nghị ông phân tích thêm về hoàn cảnh của các nhóm
kinh tế đó, dĩ nhiên là bên trong có cả kinh tế của Việt Nam.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Từ đã lâu rồi và cụ thể là suốt năm nay, ai
theo dõi tình hình kinh tế thế giới đều có thể thấy ra một số chuyển
động lớn sau đây. Thứ nhất là nền kinh tế Hoa Kỳ đã hồi phục mạnh nhất
trong nhóm quốc gia đã công nghiệp hóa là Âu-Mỹ-Nhật. Thứ hai là nền
kinh tế hạng nhì thế giới về sản lượng là Trung Quốc đang bước qua giai
đoạn tăng trưởng thấp hơn với khá nhiều bất trắc ở bên trong vì nhu cầu
cải cách để chuyển hướng hầu tránh khỏi khủng hoảng. Thứ ba là kinh tế
Nhật Bản chưa ra khỏi nạn suy trầm và còn gặp nhiều rủi ro hơn khi cần
cải tổ theo chính sách của Thủ tướng Shinzo Abe. Thứ tư là kinh tế Âu
Châu và riêng khối Euro còn bị nguy cơ khủng hoảng nữa sau khi đã lại bị
suy trầm. Và cuối cùng là các nền kinh tế mà chúng ta gọi là "đang lên"
với số phận khác biệt khi là quốc gia bán hay mua nguyên nhiên vật liệu
và giữ vị trí gì trong luồng trao đổi của thế giới. Trong nhóm này, tôi nghĩ rằng cũng có cả Liên bang Nga là quốc gia
cung cấp năng lượng và nay đang bị suy trầm khi dầu thô sụt giá. Đấy là
về đại thể ngày càng rõ nét hơn khi chúng ta bóc những tờ lịch cuối năm.
Việt Long: Nói về đại thể cho rõ nét, thưa ông ngay
từ chiều Thứ Hai mùng tám, giờ miền Đông Hoa Kỳ, người ta đã có một số
thông tin mới từ Trung Quốc khiến thị trường chứng khoán của xứ này sụt
giá mạnh. Qua hôm sau thì thị trường cổ phiếu Mỹ cũng tuột giá khi thông
tin ấy cho thấy kinh tế Trung Quốc có quá nhiều vấn đề và Chính quyền
Bắc Kinh đang cố ngăn chặn và chấp nhận một đà tăng trưởng chậm hơn
trong những năm tới. Ông nghĩ sao về biến động này?
Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF cũng lại xác nhận rằng theo cách tính sản lượng kinh tế bằng tỷ giá sức mua của đồng bạc gọi là PPP thì kinh tế Trung Quốc vừa vượt Hoa Kỳ để đứng đầu thế giới. Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ đấy là vài cái chấm nhỏ
trong đường tuyến biểu hiện nhiều chuyển động lớn lao hơn nên thật sự
không mấy quan tâm đến biến cố này. Một thí dụ là tuần qua, Quỹ Tiền tệ
Quốc tế IMF cũng lại xác nhận rằng theo cách tính sản lượng kinh tế bằng
tỷ giá sức mua của đồng bạc gọi là PPP thì kinh tế Trung Quốc vừa vượt
Hoa Kỳ để đứng đầu thế giới. Chẳng mấy ai để ý đến cái tin vớ vẩn ấy cho
tới khi cơ quan thông tin của Bắc Kinh có bài xã luận rằng việc đà tăng
trưởng của kinh tế Trung Quốc sẽ giảm phải được coi như tự nhiên. Những
biện pháp chấn chỉnh về tài chính mà họ mới công bố hôm Thứ Hai như
cùng lúc với bài xã luận của tờ Nhân Dân đã làm các thị trường chứng
khoán trên thế giới tuột giá, nhưng với tôi thì đấy mới là tin vui vì
Bắc Kinh biết là họ không thể trì hoãn cải cách được nữa!
Việt Long: Trở về hoàn cảnh riêng của các nhóm kinh
tế trong năm tới, ông khởi sự với viễn ảnh sáng sủa hơn của kinh tế Hoa
Kỳ. Vì sao như vậy và hậu quả sẽ là thế nào cho các nước khác?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta không quên rằng nhiều người đã cho
Hoa Kỳ là thủ phạm hay nguyên nhân của khủng hoảng tài chính rồi Tổng
suy trầm trong các năm 2008-2009. Đến năm 2011, nước Mỹ còn bị tai tiếng
vì mâu thuẫn chính trị bên trong về ngân sách, thậm chí còn bị hạ điểm
tín nhiệm của các công ty lượng giá trái phiếu. Điều ít ai ngờ là cũng
từ năm 2011 trở đi, Mỹ kim lặng lẽ lên giá so với các ngoại tệ mạnh khác
và ngày nay các nước mới phải đối phó với hiện tượng này. Nghịch lý ít
ai nhìn ra là thị trường và xã hội Hoa Kỳ có khả năng tự cải tiến linh
động hơn là những lời tường thuật hay nhận định của thiên hạ.
- Ngoài việc Mỹ kim lên giá, chuyện thứ hai đang làm thiên hạ vui hay
sợ là giá dầu đã và sẽ sụt mạnh. Một trong những nguyên nhân của chuyển
động ấy cũng lại xuất phát từ Hoa Kỳ nhờ thị trường đã khai triển công
nghệ mới để gạn đá phiến ra dầu. Nguyên nhân kia là số cầu về dầu khí
của các khối kinh tế lớn như Âu Châu và Trung Quốc đều sút giảm. Mà Mỹ
kim càng lên giá thì dầu thô lại càng hạ vì chủ yếu giao dịch mua bán
cũng bằng đô la Mỹ. Hậu quả chung là các nước bán dầu mua xăng và thanh
toán bằng đô la, như trường hợp Việt Nam, đều sẽ khốn đốn.
- Sau cùng, phải nói thêm rằng trong bảy năm qua, những biến động kinh
tế tài chính đã dẫn tới việc sung dụng tài nguyên rất lệch lạc ngay
trong thị trường Mỹ, với hậu quả là dị biệt về lợi tức bị đào sâu trong
xã hội, cho nên qua mấy năm tới, khi thiên hạ ngợi ca Hoa Kỳ thì cũng là
lúc thị trường Mỹ bị giao động mạnh khi tái phân phối tài nguyên cho
hợp lý hơn. Có chi tiết lý thú mà đáng ngại là khi chỉ số Công nghiệp
Dow Jones chờn vờn với đỉnh cao là 18 ngàn điểm thì cũng là lúc số nợ
của nước Mỹ cũng lên tới đỉnh kỷ lục là 18 ngàn tỷ đô la! Người Mỹ thì
biết rõ về thông tin đáng sợ này, chứ người Tầu lại chẳng rõ là núi nợ
của nhà nước đã lên tới đâu.
Việt Long: Bây giờ, nói về kinh tế Trung Quốc và yêu
cầu cải cách để chuyển hướng, thưa ông liệu rằng lãnh đạo xứ này đã lấy
quyết định cải cách hay chưa sau khi các giới chức kinh tế và tờ Nhân
Dân đều cùng xác nhận rằng đà tăng trưởng của kinh tế sẽ giảm trong thời
gian tới?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa là về kinh tế Trung Quốc thì ta có vài
vấn đề trong bối cảnh mình chẳng nên quên. Thứ nhất, trong cả chục năm,
lãnh đạo xứ này đã quảng bá sự mô tả lạc quan của thế giới về kinh tế
Trung Quốc vì họ muốn quốc dân coi đây là một thành tích của đảng. Thứ
hai là về thực tế thì họ biết rõ những thất quân bình bên trong và muốn
sửa sai mà không nổi vì sự cản trở của các nhóm lợi ích, chủ yếu là các
tập đoàn kinh tế nhà nước. Thứ ba, khi thế hệ thứ năm lên lãnh đạo từ
Đại hội 18 vào cuối năm kia thì họ phải tập trung quyền lực rồi mới có
thể xoay, điển hình là việc thanh trừng một nhân vật đầy thế lực như Chu
Vĩnh Khang hay các tướng lãnh đã từng ngồi trong Bộ Chính trị của khóa
trước.
- Bây giờ, may lắm thì họ có thể bước qua việc cải cách và chuẩn bị
trước dư luận ở bên trong là từ nay đà tăng trưởng sẽ không còn như xưa.
Ta nên chú ý đến việc đó vì mới Tháng Chín vừa qua thôi, Tổng lý Quốc
vụ viện là Thủ tướng Lý Khắc Cường còn tuyên bố tại một hội nghị quốc tề
ở Thiên Tân là cố duy trì chỉ tiêu tăng trưởng đã đề ra là khoảng 7,4
đến 7,5%. Chúng ta thật chưa biết rằng lãnh đạo xứ này đã có đủ thế lực
để chuyển hướng hay không.
Việt Long: Trong giả thuyết là họ muốn và có thực lực xoay chuyển thì kết quả hay hậu quả sẽ ra sao cho các nước khác trong năm nay?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thành thật nghĩ rằng câu hỏi này khó có giải đáp chính xác vì tùy vào nhiều kịch bản hay giả thuyết khác nhau.
... với đà tăng trưởng chậm hơn của kinh tế Trung Quốc đi cùng những nỗ lực cải cách của họ ở bên trong là một cơ hội cho Việt Nam vì giới đầu tư quốc tế sẽ tìm vào thị trường này. Nhưng rủi ro lại to gấp bội vì khả năng quản lý quá thấp khi thế giới có rất nhiều biến động trái chiều. Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Trước hết, nếu cải cách thì họ sẽ phải tái phân phối tài nguyên từ
đầu tư đầy tốn kém và ít hiệu năng qua tiêu thụ, giả dụ như một năm lại
trút 3-4% của Tổng sản lượng cho thị trường nội địa, và phải tái phối
trí cơ cấu kinh tế với luật lệ minh bạch hơn cho khu vực tư nhân có thêm
quyền hạn. Đây là việc khó vì hạ tầng cơ sở nội địa còn lạc hậu và chưa
yểm trợ được việc phân phối hàng hóa ở bên trong. Với bên ngoài thì dễ
gây ra biến động nhưng nếu thành công thì số tiết kiệm rất cao của dân
chúng được chuyển qua tiêu thụ sẽ là yếu tố tích cực cho các nền kinh tế
khác vì có thêm thị trường xuất khẩu vào Hoa lục.
- Nhưng lãnh đạo Bắc Kinh cũng có tham vọng là vừa chuyển hướng kinh tế
vừa trút tài nguyên ra ngoài, là đầu tư các các thị trường khác, để gia
tăng ảnh hưởng của Trung Quốc với các nước. Đấy là kịch bản mà giới
kinh tế gọi là "xuất khẩu tiết kiệm" với kết quả lạc quan là nâng số
cung và sản lượng tại các thị trường khác.
Việt Long: Xin ông giải thích thêm cho thính giả của về hiện tượng xuất khẩu tiết kiệm này qua vài thí dụ cụ thể cho dễ hiểu.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta có thể mường tượng ra tiền lệ như
vậy khi Hoa Kỳ dồn tiền tái thiết Âu Châu sau Thế chiến II, hoặc khi
Nhật Bản tung tiền cho vay và đầu tư tại khắp nơi, nhất là Hoa Kỳ này,
khoảng 30 năm về trước. Trung Quốc ngày nay cũng trút tiền vào bất động
sản tại Mỹ và ráo riết đầu tư vào hạ tầng cơ sở như cầu đường, hải cảng,
hay vào các doanh nghiệp và nông trại của nhiều nước Á Phi để bảo đảm
nguồn cung cấp nguyên vật liệu và để bành trướng thế lực kinh tế lẫn
ngoại giao của họ.
Việt Long: Ông nói như vậy thì thính giả của chúng
ta tất nhiên nghĩ đến các dự án của Trung Quốc tại Việt Nam với ít nhiều
lo ngại. Ông nghĩ sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tất nhiên các nước khác cũng lo ngại như
vậy về ý đồ của Bắc Kinh và nói chung thì lãnh đạo của họ có ý thức và
khả năng đối phó khá hơn những người cầm quyền tại Hà Nội! Tuy nhiên,
trong kịch bản gọi là lạc quan này của Bắc Kinh, người ta còn cần xét
tới khả năng thực tế đã. Dù muốn như vậy, nhưng lãnh đạo Trung Quốc có
làm được hay không?
- Một thí dụ thực tế và cụ thể là để thi hành chiến lược xuất khẩu tiết
kiệm và gia tăng ảnh hưởng thì Bắc Kinh phải sử dụng đồng Nguyên của họ
như một ngoại tệ phổ biến, tức là phải chấp nhận chế độ tự do ngoại
hối, là thả nổi đồng bạc theo tình hình cung cầu. Đây là điều không dễ
và gây rủi ro lớn ngay trong nội địa Trung Quốc khi ta nhớ đến viễn ảnh
trước mắt là những trận chiến về ngoại hối sau khi Mỹ kim lên giá.
- Ta không quên rằng sau khi là chủ nợ và chủ đầu tư của thế giới vào
đầu thập niên 80, Nhật Bản đã phải cải cách và để đồng Yen lên giá theo
quy luật thị trường. Hậu quả là thổi lên bong bóng và khi bóng bể cùng
với sự sụp đổ của Liên Xô vào năm 90 thì Nhật bị khủng hoảng, ngày nay
vẫn chưa ra khỏi hố sâu! Trung Quốc mơ tưởng tung tiền thao túng thiên
hạ, có khi lại trôi vào cái hố của Nhật mà lại còn sâu hơn nữa.
Việt Long: Câu hói cuối của một chương trình hấp dẫn
này là viễn ảnh của Việt Nam. Thưa ông, giữa các chuyển động lớn của
kinh tế thế giới vào năm tới, Việt Nam là một thị trường đang lên thì sẽ
xoay trở ra sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta sẽ tiến dần đến thị trường Việt
Nam trong các chương trình tới. Kỳ này có lẽ mình chỉ có thể nói rằng
với đà tăng trưởng chậm hơn của kinh tế Trung Quốc đi cùng những nỗ lực
cải cách của họ ở bên trong là một cơ hội cho Việt Nam vì giới đầu tư
quốc tế sẽ tìm vào thị trường này. Nhưng rủi ro lại to gấp bội vì khả
năng quản lý quá thấp khi thế giới có rất nhiều biến động trái chiều.
Việt Long: Xin cảm tạ ông Nghĩa về bài tổng kết kỳ này.
Tôi thấy có bài "Nỗi Hận Đằng Đẵng Của Vladimir Putin" ký tên ông trên trang songnews.net. Bài hay quá. Nếu đúng là của ông sao không đưa về trang nhà?
Trả lờiXóaĐúng là của tôi, mới cộng tác với tuần báo Sống từ đầu tháng này và cũng ... chưa đọc. Sẽ đưa về trang nhà. Xin cám ơn.
Xóa