Nguyên Lam & Nguyễn-Xuân Nghĩa, RFA Ngày 160217
"Diễn đàn Kinh tế"
Ngân hàng Trung ương Mỹ có nhiều ảnh hưởng kinh tế hơn Tổng thống
Cuộc tranh cử Tổng thống tại Hoa Kỳ năm nay đang đi vào hồi ráo
riết với các ứng cử viên của hai đảng chính là Cộng Hòa và Dân Chủ gay
gắt trao đổi quan điểm về những gì họ sẽ thi hành nếu đắc cử. Đấy là một
sinh hoạt cần thiết cho cử tri chọn người sẽ lên lãnh đạo cường quốc
kinh tế số một của thế giới, nhưng thật ra, nhân vật này không có nhiều
thực quyền như dư luận bên ngoài có thể nghĩ.
Sự tuyệt vời của nền dân chủ
Nguyên Lam: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông, cuộc tranh
cử Tổng thống tại Hoa Kỳ đang vào hồi náo nhiệt với viễn ảnh là hai tuần
tới có Ngày Thứ Ba Đặc Biệt, là mùng một Tháng Ba này, khi 13 tiểu bang
bỏ phiếu vòng sơ bộ để chọn các đại biểu sẽ đề cử ứng viên của hai đảng
chính là Dân Chủ và Cộng Hòa. Khi theo dõi cuộc tranh luận của chuyện
bầu cử, ông nghĩ sao về hồ sơ kinh tế của nước Mỹ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Câu hỏi này thú vị vì cho thấy vài sự thật
đáng chú ý về nền dân chủ Hoa Kỳ. Nói về hồ sơ kinh tế của nước Mỹ,
chúng ta được biết tình trạng bất trắc chung là khi các thị trường cổ
phiếu tăng và sụt giá đột ngột căn cứ trên giá dầu thô hay lãi suất quá
thấp tại nhiều quốc gia trên thế giới. Trong khung cảnh bất trắc ấy,
người ta tự hỏi là kinh tế có lại bị suy trầm nữa chăng, liệu ngân hàng
trung ương Mỹ có thể tăng hay hạ lãi suất, hoặc Hoa Kỳ xử trí ra sao với
gánh nợ mấp mé 19 ngàn tỷ đô la, trong khi lợi tức của giới trung lưu
vẫn chưa đạt được mức cũ? Khi nhìn lại thì người ta thấy các ứng cử viên
của hai đảng chính chẳng đề cập gì tới chuyện quốc kế dân sinh mà ráo
riết mạt sát nhau trước sự bất mãn và giận dữ của dư luận và cử tri. Tôi
nghĩ rằng đây là sự tuyệt vời của nền dân chủ!
Khi nhìn lại thì người ta thấy các ứng cử viên của hai đảng chính chẳng đề cập gì tới chuyện quốc kế dân sinh mà ráo riết mạt sát nhau trước sự bất mãn và giận dữ của dư luận và cử tri. Tôi nghĩ đây là sự tuyệt vời của nền dân chủ! Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyên Lam: Ông vừa nêu ra một nghịch lý là khi thị trường
có vẻ hoang mang về tình hình kinh tế thì các ứng cử viên lại tranh luận
về chuyện khác trên chính trường và ông gọi đó là sự tuyệt vời của nền
dân chủ Hoa Kỳ! Ông giải thích thế nào về mâu thuẫn này?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Không riêng gì Hoa Kỳ, lãnh đạo các quốc
gia lớn trên thế giới, từ Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc tới Tổng
thống Vladimir Putin của Liên bang Nga, Thủ tướng Angela Merkel của Đức,
Tổng thống François Hollande của Pháp, Tổng thống Dilma Roussef của
Brazil, v.v…. đều đang gặp khủng hoảng. Tình trạng ấy thật ra khởi đầu
từ năm 2008 mà nay vẫn chưa dứt và thế giới còn rất ít lãnh tụ mà uy tín
không bị sứt mẻ vì những bất cập của chính sách kinh tế. Cách đây bốn
năm, chương trình của chúng ta đã đề cập tới cái mà tôi gọi là “cuộc
khủng hoảng niềm tin” của nhiều quốc gia trên thế giới.
- Bây giờ, nhờ cuộc tranh cử Tổng thống tại Hoa Kỳ, chúng ta đang thấy
dân Mỹ công khai diễn tả sự bất mãn của họ về các chính khách chuyên
nghiệp và còn tỏ vẻ ủng hộ một nhân vật cực tả bên đảng Dân Chủ là Nghị
sĩ Bernie Sanders hoặc một nhân vật vừa tả vừa hữu mà chẳng giống ai là
tỷ phú Donald Trump bên đảng Cộng Hòa. Ông Trump còn có lối phát biểu
sống sượng về mọi đối thủ chính trị mà vẫn được nhiều người biểu đồng
tình.
- Thế giới có thể nghĩ là nước Mỹ đang phát rồ vì phơi bày các khía
cạnh bất cập của tầng lớp chính trị đang có tham vọng lãnh đạo quốc gia,
nhưng đấy mới là ưu điểm của nền dân chủ Hoa Kỳ vì mặc nhiên lật đổ mọi
thần tượng và ồn ào tìm người lên thay. Hãy tưởng tượng xem, chuyện như
vậy khó xảy ra trong các nước dân chủ Âu Châu hay độc tài bên Nga, bên
Tầu!
Nguyên Lam: Thính giả của chúng ta đã quen với lối phát
biểu đầy nghịch lý của ông mà nghĩ lại thì cũng có gì đó hợp lý! Nhưng,
thưa ông, như ông vừa nêu ra về khoảng cách giữa thực tế kinh tế với chủ
trương của các ứng viên, nếu họ không nêu ra chương trình hành động thì
làm sao người dân có cơ sở chọn người đại biểu lên cầm đầu Hành pháp
trong bốn năm tới?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Đấy lại là một nghịch lý tuyệt vời khác về nền dân chủ Hoa Kỳ!
- Chúng ta vừa thấy ra vài ba chuyện then chốt về kinh tế, như giá dầu
hay lãi suất đang làm các thị trường thương phẩm hay tài chính của thế
giới biến động mạnh. Nhưng các yếu tố ấy lại không thuộc thẩm quyền
quyết định của Tổng thống Mỹ. Giá dầu là do thị trường, hay do các nước
sản xuất và xuất khẩu như Saudi Arabia, Liên bang Nga hay Iran quyết
định như ta đang thấy tuần này. Lãi suất ngân hàng tại Hoa Kỳ là do một
định chế độc lập chi phối, là hệ thống Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ, hay
phân lời của trái phiếu có lên hay xuống thì cũng do thị trường có cả
triệu người quyết định. Khoản công trái hay nợ công của nước Mỹ có tăng
hay giảm thì lại chủ yếu là phần vụ của Hạ viện trong Quốc hội Mỹ.
Nghịch lý ở đây là ngay từ thời lập quốc, Hiến pháp Hoa Kỳ đã cho Tổng
thống Mỹ rất ít quyền hạn.
Nguyên Lam: Nguyên Lam xin ông giải thích nghịch lý này cho quý thính giả của chúng ta.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Sau khi giành lại độc lập từ năm 1776, bậc tổ phụ của Hoa Kỳ đã soạn ra một bản Hiến pháp ban hành năm 1789 với chủ đích giới hạn quyền lực của Nhà nước.
- Thứ nhất là theo nguyên tắc “Tam quyền Phân lập”, lãnh đạo Hành pháp
là Tổng thống Mỹ phải dung hòa quan điểm với Lập pháp là Lưỡng viện Quốc
hội. Được bầu lại hai năm một lần, Hạ viện có thẩm quyền rất lớn về
ngân sách quốc gia. Được bầu lại một phần ba sau nhiệm kỳ sáu năm,
Thượng viện có thẩm quyền về cả luật pháp lẫn nhân sự do Tổng thống bổ
nhiệm. Hai viện này có thế lực rất mạnh qua thủ tục nhiêu khê rắc rối mà
Tổng thống chỉ vượt nổi - mà không dễ - bằng quyền phủ quyết. Nhiều
khi, Tổng thống thuộc về một đảng lại phải sống chung với Quốc hội nằm
trong tay một đảng đối lập, như hiện nay. Một thí dụ là Tổng thống Obama
có hai chủ đích lớn là kế hoạch cải tổ chế độ bảo dưỡng y tế và chương
trình phát huy năng lượng sạch, nhưng luật lệ ban hành lại có nhiều thay
đổi vì sức ép của Quốc hội.
- Thứ hai, Tổng thống còn gặp sức cản của quyền thứ ba là Tư pháp, với
biểu hiện nổi bật và cao nhất là Tối cao Pháp viện gồm chín Thẩm phán.
Việc Thẩm phán Antonin Scalia vừa tạ thế cho thấy vai trò quan trọng của
Tối cao Pháp viện, với Thẩm phán do Tổng thống đề cử, nhưng không có
giới hạn nhiệm kỳ và phải được Thượng viện phê chuẩn. Tuần qua, Tối cao
Pháp viện bác bỏ việc áp dụng kế hoạch hạn chế khí thải do Tổng thống
Obama ban hành, tức là gạt qua một bên một chủ điểm của chính sách cải
tạo mà ông theo đuổi từ lâu!
- Đã vậy về kinh tế, chính sách của Tổng thống chỉ có tác dụng sau khi
được Quốc hội đồng ý mà chẳng thể chi phối thẩm quyền về tiền tệ và tín
dụng của hệ thống Ngân hàng Trung ương. Đấy là định chế độc lập, với
giới chức lãnh đạo nằm ngoài ảnh hưởng của Hành pháp và chỉ có nhiệm vụ
tường trình cho Lập pháp chứ cũng không phải xin phép ai khi tăng hay hạ
lãi suất.
- Sau cùng, Tổng thống còn phải chú ý đến quan điểm và hành động của
Thống đốc Tiểu bang chứ không phải muốn làm gì cũng được, thí dụ là việc
mấy chục tiểu bang đã phản đối đạo luật ObamaCare về chế độ bảo dưỡng y
tế. Những chi tiết rắc rối ấy cho thấy đặc tính của nền dân chủ Hoa Kỳ,
là giàng bộ máy công quyền vào những mâu thuẫn chằng chịt khiến Nhà
nước không thể thu hẹp không gian tự do của người dân và của các tiểu
bang. Tôi ngờ rằng các nhà lập quốc của Mỹ muốn Chính quyền bị tê liệt
để khỏi chi phối người dân và các doanh nghiệp!
Quyền hạn Tổng thống
Nguyên Lam: Quả thật là nhiều khi ta thắc mắc về tình trạng
tê liệt của bộ máy chính quyền nhưng trong khi ấy, hoàn cảnh tự do của
xã hội vẫn giúp dân Mỹ tìm ra các giải pháp kinh tế và khoa học kỹ thuật
chứ không làm Hoa Kỳ bị tê liệt hay lụn bại như nhiều người vẫn dự báo.
Tuy nhiên, thưa ông Nghĩa, còn về đối sách ngoại giao hay an ninh thì
sao? Hình như Tổng thống Hoa Kỳ vẫn còn nhiều quyền hạn trong lĩnh vực
này, có phải không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - So sánh với nội chính thì Tổng thống Mỹ quả
là có nhiều quyền hạn hơn về ngoại giao, nhưng vẫn phải vượt qua rào
cản ngân sách của Hạ viện. Quan trọng nhất, Tổng thống được Hiến pháp
trao cho cái quyền làm Tổng tư lệnh Quân đội và trong phạm vi ấy thì có
quyền tham chiến sau khi được Quốc hội đồng ý. Về thực tế thì sự thể lại
khác. Thứ nhất, Tổng thống Mỹ phải đối phó với các cường quốc khác chứ
không thể một mình lãnh đạo thế giới như người ta vẫn lầm tưởng, kể cả
cách chính trị gia khi họ đi tranh cử. Thứ hai, nếu đắc cử, Tổng thống
còn gặp nhiều vấn đề bất ngờ do các vị tiềm nhiệm để lại mà nhiều khi họ
không hề biết khi đi tranh cử. Thí dụ nóng hổi là Hiệp ước Đối tác
Xuyên Thái Bình Dương TPP mà Chính quyền Obama đã mất bảy năm thương
thuyết và sau khi hoàn tất vào ngày năm Tháng 10 năm ngoái thì vẫn chưa
có hy vọng phê chuẩn trong năm nay. Người lên kế nhiệm có thể sẽ phải
cân nhắc và xin Quốc hội điều chỉnh lại thì mới hy vọng áp dụng.
Từ vài chục năm nay, Hoa Kỳ tham chiến ở nhiều nơi mà không có đạo luật cho phép của Quốc hội. Đấy là khía cạnh nổi bật của Hiến pháp, là cho Tổng thống nhiều quyền hạn về đối ngoại, nhưng nguy cơ hủy diệt vì chiến tranh hạch tâm cũng chi phối chính sách ngoại giao của Tổng thống Hoa Kỳ. Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Thứ ba, từ hậu bán thế kỷ 20, thế giới còn có loại võ khí hủy diệt tuyệt đối là hạch tâm, hay nuclear nên
Tổng tư lệnh Quân đội phải vô cùng thận trọng khi nhậm thức và tiếp
nhận hệ thống mật mã sử dụng loại võ khí ghê rợn này. Không thể nào có
chuyện Tổng thống khơi khơi đòi xóa bỏ một quốc gia nào đó trên mặt địa
cầu như ta thường nghe thấy từ nhiều lãnh tụ của xứ khác! Cũng chính vì
vậy mà từ vài chục năm nay, Hoa Kỳ tham chiến ở nhiều nơi mà không có
đạo luật cho phép của Quốc hội. Đấy là khía cạnh nổi bật của Hiến pháp,
là cho Tổng thống nhiều quyền hạn về đối ngoại, nhưng nguy cơ hủy diệt
vì chiến tranh hạch tâm cũng chi phối chính sách ngoại giao của Tổng
thống Hoa Kỳ.
Nguyên Lam: Trở lại cuộc tranh cử Tổng thống khá ồn ào
huyên náo hiện nay tại Hoa Kỳ, người ta thấy các ứng cử viên tranh luận
về mọi đề tài nhưng dường như là chưa nêu ra một chương trình hành động
cụ thể nào. Thí dụ như có người đòi thực hiện mọi kế hoạch hấp dẫn về
kinh tế hay xã hội mà không cho biết là lấy tiền ở đâu ra, trừ nguyên
tắc chung chung là sẽ đánh thuế người giàu. Thuần về kinh tế thì ông
nghĩ sao về những luận cứ ấy?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thuần về kinh tế thì người giàu là người có
tài sản đầu tư và sẽ tạo ra việc làm cho người khác. Thành phần này có
biệt tài là biết về biệt tài của các chính khách là ưa hứa cuội nên họ
không sợ, có khi còn phát biểu theo tinh thần tiến bộ là thương dân
nghèo!
- Thực tế thì theo định nghĩa, các chương trình hành động đều chỉ là
nội dung lý thuyết nhằm đắc cử chứ rất khó áp dụng khi nhậm chức. Lý do
là thực tế lại khác hẳn nhận thức bên lề của người đi tranh cử. Khi
tranh cử năm 2000, Thống đốc George W. Bush chống việc can thiệp vào xứ
khác như Chính quyền Bill Clinton đã làm và ông chuẩn bị chương trình
cải cách xã hội và kinh tế nhưng sau khi nhậm chức thì vụ khủng bố 9-11
khiến ông đưa nước Mỹ vào một cuộc chiến lâu dài nhất lịch sử Hoa Kỳ.
Khi tranh cử năm 2008, Nghị sĩ Obama đòi rút quân khỏi hai chiến trường
Iraq và Afghanistan và tiến hành cải tạo xã hội. Kết cuộc thì chiến sự
chưa dứt, còn lan rộng trong khi nhiều kế hoạch cải tạo của ông lại bị
chặn và không thành.
- Nói chung thì ai cũng có thể hứa nhưng biết chắc là sẽ khó thực hiện
và mong cử tri bỏ phiếu cho mình vì tiêu chuẩn khác, như cá tánh, nhân
cách hay kinh nghiệm và sự quả cảm nếu cần lấy loại quyết định bất ngờ
mà cần thiết. Trong khi ấy, cử tri được tự do vặn hỏi và phơi bày sự
thật khác về từng ứng cử viên, và họ cũng ý thức được rằng Tổng thống
không có nhiều quyền hành và khả năng áp dụng điều hứa hẹn. Nền dân chủ
Hoa Kỳ lý thú ở chỗ đó!
Nguyên Lam: Ban Việt ngữ Đài Á châu Tự do xin cảm tạ ông Nghĩa về bài phân tích ly kỳ này.
Thưa bác Nghĩa !
Trả lờiXóaNhững điều bác phân tích ở trên về quyền lực của Tổng thống Mỹ cháu hoàn toàn đồng ý nhưng qua những gì cháu biết về chính trị Mỹ thì cháu thấy chính trị Mỹ có cái gì đó nó kiểu như không bình thường hay có thể gọi là chính trị Mỹ rất đặc biệt
Cháu đơn cử trường hợp của Tổng thống Reagan thì thấy trong 8 năm nhiệm kỳ Tổng thống của mình thì trong cả 8 năm đấy Dân chủ kiểm soát Hạ viện Mỹ, Thượng viện thì nằm trong tay Cộng hòa...và cả định chế độc lập của FED nữa
Nhưng qua những gì trong 8 năm mà ông Reagan làm được cho nước Mỹ qua kế hoạch kích thích kinh tế mang tên ông với chủ trương giảm thuế để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kiểm soát nguồn tiền để giảm lạm phát, bãi bỏ kiểm soát kinh tế, và giảm chi tiêu của chính phủ. Điều đó cho thấy Tổng thống Mỹ tuy không có nhiều thực quyền về đối nội nhưng với trường hợp VD như ông Reagan thì Tổng thống Mỹ đã làm được những điều rất phi thường
Xin xem chương trình mới nhất cùa Bên Kia Màn Khói, phát hình ngày 160220:
Xóahttps://www.youtube.com/watch?v=apMDQflqygg