Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 160201
"Hoa Kỳ Nhìn
Từ Bên Ngoài"
Nhân vòng tranh
cử sơ bộ mở màn tại Iowa
* Nghị sĩ Ted Cruz vượt Donald Trump tại Iowa - nhưng Marco Ruibo mới là thắng lớn *
Hôm
Thứ Hai mùng một Tháng Hai, cuộc tranh cử Tổng thống Hoa Kỳ chính thức mở màn tại
Iowa, một tiểu bang nhỏ, dân số hơn ba triệu với khoảng hai triệu cử tri. Mục
tiêu chính là để tiếng nói của cử tri khỏi bị các tiểu bang đông dân lấn át.
Iowa
cũng là nơi mà thể thức bầu cử làm nhiều ngưới điên đầu không hiểu vì cử tri của
1681 đơn vị bầu cử không trực tiếp bỏ phiếu cho các ứng cử viên mà, tùy đảng, tập
trung vào các “đảng đoàn” hay “đoàn đại biểu” (caucuses) để bầu người đại diện sẽ dự Đại hội đảng vào mùa Thu và đề
cử ứng viên chính thức của mình. Khoảng hai ngàn địa điểm của các đảng đoàn là
nơi diễn ra hình thái dân chủ trực tiếp nhất khi các ứng cử viên gặp thẳng cử
tri để xin phiếu. Năm nay, Iowa cũng lần đầu tiên áp dụng phương pháp đếm phiếu
tân kỳ của Microsoft.
Nhưng
bài này sẽ nói về chuyện khác, về Tổng Thống Chế của nước Mỹ.
Mọi
cuộc tranh cử Tổng thống Hoa Kỳ đều khởi sự khỏang bốn năm trước ngày bầu cử,
hay khi Tổng thống tân cử vừa tuyên thệ nhậm chức - vào ngày 20 Tháng Giêng năm
sau bầu cử. Nhìn từ bên ngoài, nền dân chủ Hoa Kỳ là nơi mà cử tri bầu ra các đại
diện dân cử và vị đại diện cao cấp nhất là Tổng thống, duy nhất được mọi cử tri
cùng bầu lên theo một thể thức vừa trực tiếp vừa gián tiếp, nhưng số phiếu gián
tiếp của cử tri đoàn mới có giá trị chung quyết.
Một
cuộc tranh cử kéo dài bốn năm qua nhiều thể thức rắc rối và dị biệt là một cơ hội
bằng vàng cho truyền thông báo chí. Và cho ngành quảng cáo chính trị.
Nhưng
việc tranh cử kéo dài, quá dài nếu nhìn từ Âu Châu hay các nước dân chủ khác, lại
có sự hợp lý rất Mỹ.
Dân
chủ là tiến trình thường trực và cử tri thường xuyên có tiếng nói sau khi cuộc
bầu cử vừa kết thúc cho nhiệm kỳ trước. Cũng vì vậy mà vào một đêm giá lạnh tại
một tiểu bang heo hút như Iowa, có khi vận mệnh quốc gia lại được quyết định
qua sự tuyển chọn của các đảng đoàn. Các ứng cử viên lẫn tổ chức đảng phải mất
nhiều năm tháng chuẩn bị cho những cuộc gặp gỡ ở nơi hẻo lánh ấy. Hình như bậc
tổ phụ thời lập quốc, trước hết là James Madison, “Cha đẻ bản Hiến Pháp” đã
tính như vậy. Để Chính phủ phải lắng nghe ý dân, bị tê liệt trong các quyết định,
và… bớt phần cai trị cho dân nhờ!
Nền
dân chủ này tuyệt vời vì nó hạn chế vai trò của Chính quyền, của Nhà nước, dù
là một nhà nước do dân bầu lên: vừa được bầu lên, các đại diện dân cử đã lật đật
nghĩ tới việc xin phiếu cho kỳ sau!
Nền
dân chủ này còn báo hiệu hiện tượng thông tin tức thời ngày nay.
Khi
phải tranh cử gần như thường trực và kéo dài liên tục như từng chuỗi tin chạy
trên màn ảnh truyền hình, các chính trị gia phải tin rằng cử tri đang theo dõi
từng hành động và lời nói của mình. Không có chuyện cử tri đã tạm quên để mình
tự tung tự tác cho tới kỳ sau. Khi lại chọn ngày Thứ Ba (sau ngày Thứ Hai đầu
tiên của Tháng 11) làm ngày bầu cử, người ta cố tình lôi kéo thành phần cử tri
tích cực, đi bầu trong ngày làm việc chứ không phải một ngày Chủ Nhật cuối tuần
ai cũng được nghỉ thì mới “lo việc nước”!
Người
viết này tránh nói về chuyện bầu cử Tổng thống, cho đến tháng đầu của năm tranh
cử.
Trước
đó, chuyện bầu cử là cả chục dàn thanh la não bạt đầy nhiễu âm đinh tai nhức óc
như một doanh nghiệp cỏn con thành hình trong nhà xe và lùng tùng xòe đi ra như
một đội lân trong xóm. Rồi từ Tháng Giêng trở đi thì các dàn nhạc xuất sắc nhất
mới vượt qua âm thanh bát nháo mà tấu lên giai điệu có giá trị cho thành phần cử
tri gọi là “thẩm âm”. Thành phần này biết nghe nhạc, biết so sánh các chương
trình hành động và cũng là thành phần chịu khó theo đuổi cuộc chơi cho tới phòng
phiếu vào ngày tám Tháng 11.
Nhưng
chẳng vì vậy mà những thử nghiệm om xòm vào buổi ban đầu lại là vô ích. Đấy là khi
các chuẩn ứng cử viên chứng tỏ khả năng xuất chúng và vượt qua tầng đãi lọc đầu
tiên để thành ứng cử viên, và cũng là lúc các ứng viên gạo cội ca bài lá rụng về
cội. Bị loại bỏ không tiếng vang!
Bây
giờ đến chuyện năm nay, của cuộc bầu cử kỳ này.
Lần
này, chúng ta chứng kiến sự hốt hoảng của một thiểu số. Đó là những người ưu lo
cho tiền đồ của nền Cộng hòa gọi là Hiệp chủng quốc. Họ xuất hiện với lời báo động
về ngày tàn của nước Mỹ, và ra quân rất sớm để cứu lấy tổ quốc lâm nguy. Bên cạnh
là những người cũng sớm ra tay để nhờ cuộc tranh cử mà cải thiện cuộc sống.
Tranh cử là cần tiền và tạo ra cơ hội làm ăn mà là làm ăn trong khu vực tiếp cận
với chính trị.
Đa
số người Mỹ thì khác, họ không lý tới “đỉnh chung” là quyền lợi và bổng lộc
chính trị, họ đi làm, họ kinh doanh và cải thiện cuộc sống qua ngả khác. Rất
nhiều người trong số này có vẻ thờ ơ với những phát ngôn nảy lửa của các chuẩn ứng
cử viên đã xuất hiện quá sớm. Vì vậy, trong năm qua, sân khấu chính trị Hoa Kỳ
mới là nơi trình diễn của các chính khách bi quan với lời báo động nảy lửa và
những thậm từ ném vào mặt các đối phương.
Về
chuyện lăng mạ đối thủ thì họ chẳng phát minh điều gì mới lạ: khi tranh cử thì bậc
quốc phụ năm xưa, từ Jefferson trở đi, đã từng có nhiều kiệt tác làm các chính
khách Âu Châu phải ngạc nhiên và xấu hổ! Nhưng lời báo động, rằng nếu mà ta không
lãnh đạo thì nước nhà sẽ tan nát vì di dân hay vì bất công xã hội, là điều gì đó
rất khôi hài. Người yếu bóng vía có thể bủn rủn vì những lập luận ấy.
Nhưng
biết đâu, đấy lại là một ưu thế khác của nền dân chủ Hoa Kỳ?
Nó
cho phép những kẻ có tham vọng lên tiếng một cách cuồng nhiệt trong một trò vui
rồi bươi móc để loại bỏ nhau trước sự chứng kiến và cổ võ của khán giả. Nhớ đến
Đại hội đảng vừa qua ở Hà Nội thì ta thấy trò chơi dân chủ của Mỹ có “tính giải
trí” rất cao, khác hẳn trò hề quanh khu Ba Đình! Vòng sơ bộ có vẻ nhiễu loạn ấy
còn khiến Chính quyền Obama có vẻ như bị tê liệt, vì làm gì cũng sợ ảnh hưởng bất
lợi cho phe ta. Nhờ vậy mà chúng ta ít bị sáng kiến rợn người của một Tổng thống
khỏi cần tranh cử!
Chung
cuộc thì Tổng thống Hoa Kỳ có rất nhiều quyền hạn mà không toàn quyền.
Lãnh
đạo Hành pháp phải thỏa hiệp với hai viện trên dưới của Lập pháp, mỗi viện lại
có cơ cấu chính trị và thủ tục vận hành nhiêu khê và khác biệt. Rồi tới Tối cao
Pháp viện là cơ chế độc lập, cũng phân cực tùy hồ sơ phải thụ lý. Có khi quyết
định về lẽ đúng sai của Hành pháp chỉ với một lá phiếu của một vị chánh án cao
niên được bổ nhiệm từ xưa với sự phê chuẩn của một Thượng viện đối lập! Chung
quanh Tổng thống còn có 50 Thống đốc Tiểu bang chỉ có trách nhiệm với cử tri của
họ, chứ không tuyệt đối tuân thủ chính quyền liên bang về mọi chuyện. Sau cùng,
Tổng thống cũng chẳng thể bốc điện thoại ra chỉ thị cho Thống đốc Ngân hàng về các
biện pháp kinh tế có lợi cho Chính quyền.
Tổng
thống Mỹ chỉ có quyền hạn mở rộng về đối ngoại, nếu được hai điều kiện: 1/ Người
khác, kể cả chế độ hung đồ hay tổ chức khủng bố, chấp thuận và chấp hành, chao
ôi là khó. Và 2/ nhất là nếu quần chúng ở nhà đồng ý. Nhưng ai là người nắm bắt
được ý kiến hay tinh thần của quần chúng ở nhà? Đấy là các dân biểu của Hạ viện,
họ gần dân và “thân dân” vì hai năm lại xin phiếu cử tri một lần và cũng ở vào
tình trạng tái tranh cử thường trực! Họ đồng ý với Tổng thống hay không là do
những tính toán cho cuộc tranh cử sắp tới của họ. Việc Tổng thống có mời họ đi
đánh golf hay du ngoạn miễn phí trên Air Force One chỉ là màn phụ diễn - cho
vui.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét