Thứ Năm, tháng 1 22, 2015

Kinh Tế Trung Lưu và Chính Trị Hạ Lưu


Nguyễn-Xuân Nghĩa - Việt Báo Ngày 150122

Tình hình lang bang trong diễn văn liên bang của Tổng thống Obama


* Nước Mỹ của Obama, đẹp như Disneyland *


Một ngày trước khi Tổng thống Barack Obama đọc bài diễn văn về Tình hình Liên bang (State of the Union, SOTU), trên một cột báo bạn, người viết đã báo trước nhiều khoảng trống về tình hình đối ngoại của Hoa Kỳ ("Diễn Văn Về Tình Hình Thế Giới - Những lỗ hổng trong diễn văn của Tổng thống Mỹ về Tình hình Liên bang", Người Việt Ngày 150120).

Lo thay, những dự đoán ấy lại không sai!

Sở dĩ đoán vậy vì biết Obama sẽ nhân một số thành quả kinh tế biểu kiến để tự ký giấy ban khen. Và bất chấp thực tế chính trị là đảng Cộng Hoà đối lập đã kiểm soát lưỡng viện Quốc hội, ông tiếp tục cải tạo xã hội Mỹ - với ý nghĩa của người Hà Nội về chữ "cải tạo" - và bốn lần đòi phất quyền phủ quyết.

Danh bất hư truyền, Obama vẽ ra một nước Mỹ siêu thực và còn tung ra ý lạ là "kinh tế học trung lưu", middle class economics. Bài này sẽ tập trung vào chuyện đó.

Nhưng trước hết, để bảo vệ sự khách quan trong cách nhận định của chúng ta, xin giới thiệu phần đánh giá của tổ chức độc lập Factcheck.org, thuộc Trung tâm Annenberg về Chánh sách Công quyền của Đại học Pennsylvania được viết ngay hôm sau 21. Tìm lên đó, độc giả có sự đối chiếu thực hư và những phóng đại trong bài diễn văn hôm 20 vừa qua. Nhiều lắm, kể ra thì hết cột báo!

Các chính khách - ở cả hai đảng tại Hoa Kỳ hay tại nhiều xứ khác - thường có trong tay hai vật bất ly thân. Cái ống đu đủ để thổi phồng thành tích và cái chổi chà để quét xuống thảm những thất bại của mình. Thảm nhất là khi người dân ít biết mà cứ nghe truyền thông không hiểu biết hoặc có gian ý làm máy khuếch tán sự dối trá.

Trở lại với lý luận của Tổng thống Mỹ về thành phần trung lưu, chúng ta nên đi vào thực tế.


***


Về bối cảnh, những ai soạn diễn văn cho Obama đều rất giống chủ, họ lao vào chính trị mà chưa từng sinh hoạt trong đời thường, là phải kiếm ăn, có khi mất việc hoặc vỡ nợ. Khi được dân trao cho cái ấn, họ có chung một nét là trừu tượng hóa các vấn đề phức tạp thành khái niệm đơn giản, rồi xào nấu các khái niệm ấy thành một chuỗi lý luận có vẻ hợp lý.

Họ đi theo con đường của hai trí thức Thế kỷ 19 là Karl Marx và Friedrich Engels để vẽ ra dự án cách mạng. Khác với hai nhân vật trên đây, vốn tung khẩu hiệu đấu tranh cho giai cấp vô sản, Obama nói đến giai cấp cao hơn, là thành phần trung lưu, vì vô sản đã... tiêu vong trong xã hội tư bản. Hoặc đã thành hữu sản và là thành phần trung lưu. Nhân đây, hãy so cách sống của "dân nghèo" tại Hoa Kỳ với giới "trung lưu" của thiên hạ thì mình thấy. Họ sống rất khá!

Vì không đi vào thực tế, Obama và ban tham mưu ưa vẽ voi bên cạnh mới cóc biết vài sự thật sau đây. Thảng hoặc như có biết thì lại biết hươi chổi mà quét ngay vào bóng tối nên chẳng hiện ra trong bài diễn SOTU.

Số là cơ quan khảo sát Hoa Kỳ (US Census Bureau) cho biết nước Mỹ có chừng sáu triệu doanh nghiệp, là những tác nhân kinh tế tạo ra việc làm và trả lương cho nhân viên, cho dân Mỹ. Một cách phân bố tình trạng lớn nhỏ theo khía cạnh kinh tế và xã hội là số nhân viên tuyển dụng.

Trong sáu triệu cơ sở kinh doanh, có 3,8 triệu là loại cò con, xí nghiệp cá thể với người chủ cũng là nhân viên, thường khai thuế là "self employed" vì chỉ có tối đa là bốn nhân viên, có khi kể cả vợ và con. "Giàu" hơn một chút là một triệu tiểu doanh thương có từ năm đến chín nhân viên. Vẫn là cò con, nhưng người chủ có thể vươn mình vào thành phần trung lưu. Vị chi là gần bốn triệu trong sáu triệu cơ sở.

Cao hơn thế, có chừng 600 ngàn xí nghiệp nuôi sống được từ 10 đến 19 nhân viên, hay mươi gia đình. Ông bà chủ của 60 vạn cơ sở đó là thành phần khá giả trong khu phố. Đến loại xí nghiệp cấp trung thì có nửa triệu cơ sở đang thu dụng từ 20 đến 99 nhân viên. Chủ nhân của loại doanh nghiệp này thì lên tới tầng cao của lớp trung lưu - là đại gia trong cộng đồng địa phương!

Nhân đây, người viết xin thành thật khai báo rằng dù mang tiếng là cuư ca tụng tư bản chủ nghĩa, mình chỉ thuộc diện "self-employed", dù là giao du với các "đại gia" là tiểu thương trong khu phố và trí thức Mỹ trắng (đa số bỏ phiếu Dân Chủ!)

Lên đến cấp đại gia thật thì trong sáu triệu doanh nghiệp của toàn quốc, có 90 vạn cơ sở (là gần một triệu) đang làm giấy phát lương cho số nhân viên đông đảo từ 100 đến 499 người; rồi có 18 ngàn công ty nuôi trên 500 nhân viên - trong số này chỉ có một ngàn siêu đại gia tuyển dụng từ một vạn nhân viên trở lên.

Hàng ngày, khi theo dõi tin tức kinh doanh – nơi mà quần thần của Obama lâu lâu mới liếc - thì dư luận cứ để ý đến chỉ số cổ phiếu Dow Jones của 30 tổ hợp siêu hạng mà ít quan tâm đến chỉ số S&P 500 của 500 doanh nghiệp. Tiêu biểu hơn số liệu về 500 "siêu đại gia" ấy thì còn có chỉ số Russel 2000 hay Russel 3000 của các doanh nghiệp bị gọi là "small cap" - vì ít vốn.

Nhưng ngần ấy cơ sở trong DJIA, S&P hay Russel đều thuộc loại thiểu số ăn chốc ngồi trên của 18 ngàn doanh nghiệp có trên 500 nhân viên.

Mấy thống kê rắc rối trong hơn 300 chữ vừa rồi cho thấy một sự thật: nước Mỹ thâm sâu của đại đa số người dân thật ra sinh sống nhờ các tiểu doanh thương hay xí nghiệp cò con.

Sau tấm ảnh về chuyện thấp cao, chuyện thứ hai là mẩu phim sinh diệt:

Xưa nay, theo quy luật thông thường, hàng năm vẫn có vài trăm ngàn xí nghiệp Mỹ đóng cửa, và lại có mấy trăm ngàn xí nghiệp mới ra đời. Trong dòng sinh diệt luân lưu đó, thực tế kinh tế cũng cho biết các tân xí nghiệp mới là nơi tuyển dụng nhiều nhất theo đà phát triển từ nhỏ tới lớn. Siêu đại gia như Apple hay Microsoft xuất hiện từ nhà xe với sáng kiến từ vài người là chủ nhân và nhân viên đầu tiên.... Một cơ sở làm tương ớt nổi tiếng của người Việt tại Hoa Kỳ cũng khởi sự như vậy, từ một gia đình tỵ nạn. Mạng lưới gọi xe của Uber, một hiện tượng mới lạ, cũng khởi sự từ vài người đầy sáng tạo như Travis Kalanick (bỏ học từ UCLA) và Garret Camp, di dân từ Canada.

Chi tiết thứ ba của thực tế ngoài đời là hơn phân nửa dân số Mỹ sống nhờ tiểu doanh nghiệp, loại cơ sở sản xuất chẳng có khả năng thuê luật sư và chuyên gia kế toán để dạy cách trốn thuế cho an toàn, lách luật cho hợp pháp. Người chủ lam lũ của mấy cửa hàng đó cũng chưa thể bốc điện thoại phàn nàn với giới dân cử địa phương về nhiều khó khăn trong kinh doanh từ khi Tổng thống Obama lên lãnh đạo với hàng loạt luật lệ cải tạo xã hội, từ bảo hiểm sức khỏe cho nhân viên đến bảo vệ môi sinh hay phép sát sinh gia súc cho phải đạo khi kinh doanh về thực phẩm.

Nếu khó quá thì họ đành dẹp tiệm – và tụt khỏi giai cấp trung lưu thành người giật gấu vá vai và cố chinh phục lại Giấc mơ Hoa Kỳ vừa tuột khỏi tầm tay. Lý luận của Obama về "kinh tế học trung lưu" đã ngồi xổm lên những thực tế lầm than đó.

Thế rồi, thống kê của Census Bureau vừa cho biết là năm qua Hoa Kỳ có 470 ngàn doanh nghiệp âm thầm đóng cửa mà chỉ có 400 ngàn tưng bừng khai trương. Lần đầu tiên từ 35 năm qua mà số diệt lại cao hơn số sinh! Chi tiết ấy bị giấu nhẹm trong bài diễn văn được vỗ tay 86 lần!

Nếu đào sâu hơn - và không quên cái chân lý kinh tế là các tân xí nghiệp mới có sức tạo ra nhiều việc làm nhất – ta còn thấy ra hình ảnh tàn tạ của tư bản Hoa Kỳ theo định hướng Obama:

Hoa Kỳ đứng hạng 12 trong các nước tạo thêm doanh nghiệp mới. Đã đành là thua Thụy Điển, Phần Lan hay Đan Mạch ở Bắc Âu hoặc Tân Tây Lan ở Úc Châu. Mà còn thua xứ Israel khói lửa, hay Hungary và Ý là hai nước hoạn nạn trong Âu Châu bị khủng hoảng! Hoảng chưa?

Lý do của tình trạng vắng bóng giai nhân này là:

Thứ nhất khó vay tiền kinh doanh vì nhiều quy định quá chặt chẽ của Đạo luật Cải cách Tài chánh Dodd-Frank, hai dân biểu nghị sĩ Dân Chủ được các đại gia đấm mõm nhiều nhất. Hai nhân vật về hưu này có thể viết sách về tham nhũng qua những bổng lộc từ hai doanh nghiệp bán công đã sụp đổ và góp phần thổi lên vụ khủng hoảng tài chánh 2008, là Fannie May và Freddy Mac!

Lý do thứ hai là các doanh nghiệp loại tiểu trung bị ngộp dưới cái núi luật lệ chằng chịt mới được ban hành từ sáu năm nay, nhất là Đạo luật ObamaCare và nạn chi phí y tế tăng vọt. Truyền thông ngô nghê về kinh tế thì chỉ biết tường thuật cái "được" mà chẳng đếm ra cái "mất" của kinh tế xuất phát từ hệ thống kiểm soát bao biện của nhà nước.

Thứ ba là sự hoài nghi thậm chí ngao ngán về tương lai kinh tế.

Sau vụ khủng bố tại Pháp và Âu châu, báo chí Mỹ cứ nói đến sự kiện là lần đầu tiên dân Mỹ quan tâm đến an ninh nhiều hơn hay bằng với nỗi ưu lo về kinh tế. Khỏi cần so sánh thì ta cũng thấy đại đa số dân Mỹ ngày nay chưa mấy tin tưởng vào sự phục hồi kinh tế và mối lo hàng đầu của họ vẫn là tiền bạc, từ đồng lương không tăng đến chồng hóa đơn hãi hùng về đủ loại chi phí.

Hãy gõ vào Gallup hay Pew để theo dõi dân ý từ các cuộc khảo sát vừa qua thì sẽ thấy tâm lý người dân


***

Nếu nhìn vào thực tế u ám đó và đối chiếu với chuyện "kinh tế trung lưu", ta phải giật mình về hiện tượng chính trị hạ lưu!

Nếu lại tò mò tìm hiểu thêm về cuộc bầu cử 2016 sắp tới thì ta còn thấy Barack Obama đang cùng Nghị sĩ Elizabeth Warren, tiêu biểu cho đại trí thức cực tả, ra sức triệt tiêu hy vọng của cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton. Chuyện ấy, sang năm nói vẫn chưa muộn.

Chứ nói về những chuyện sát sườn trước mặt của cộng đồng, thí dụ như bỏ phiếu cho các đại biểu dân cử tại địa phương, chúng ta nên nhìn lại cho kỹ.

Có nên bầu cho loại chính khách chuyên nghiệp chưa hề lỡ dịp xoa đầu con trẻ và múa lân với cộng đồng mà chẳng làm gì thiết thực? Việc làm thiết thực nhất của họ là xúi người ra tranh cử để chia phiếu của đối phương!

Hay là nên bầu cho người có kinh nghiệm ngoài đời trước khi vào chính trường tranh đấu cho môi trường kinh doanh được thông thoáng dễ dàng hơn? Loại người thứ nhì này mới giúp tiểu doanh thương phát triển trong quản hạt nhỏ bé của chúng ta.

Đấy mới là kinh tế học của trung lưu!

9 nhận xét:

  1. Thầy Nghiã kính mến, xin cho em được hỏi:

    Có một người dân Mỹ nào suốt đời chỉ và chỉ bỏ phiếu cho một đảng hay không?

    Có một đảng viên cuả một đảng nào hoàn toàn đồng ý và ủng hộ tuyệt đối cương lĩnh, chính sách hay biện pháp thực hiện chính sách cuả đảng mình không? Hay trong mười điều - ví dụ vậy - họ phải vì 7 điều mình đồng ý để chấp nhận 3 điều không như ý còn lại? Và cũng tương tự như vậy, một người dân khi thì bầu cho đảng này lúc lại bầu cho đảng kia tuỳ theo cách họ xem trọng vấn đề nào hơn đối với riêng họ vào thời điểm đó?




    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Có thể có người Mỹ như vậy chứ, đấy là sinh vật hiếm quý có thể để vào viện bảo tàng... của Hà Nội.

      Trong hơn trăm năm, cả hai đảng lớn của Mỹ đều có thay đổi, gần như trái chiều, và không thiếu người chẳng những bỏ phiếu khác mà còn bỏ đảng qua bên kia. Đa số từ cánh tả của đảng Dân Chủ lại theo đảng Cộng Hoà, hầu hết trở thành bảo thủ và chê DC là ngây thơ hoặc đạo đức giả.

      Trường hợp ngược lại, từ CH qua DC thì ít hơn, điển hình thì có James Webb.

      Còn cái xứ lạc hậu và độc đảng kia thì khỏi nói làm chi!

      Xóa
  2. Nặc danh23/1/15 4:59 SA

    Vì Thầy là người mang cái nhìn vĩ mô, chiến lược trong vấn đề bầu cử nên chọn đảng trong bầu cử? Em không có quyền bầu cử ở Mỹ, chỉ theo quan sát cá nhân, thì kết quả bầu cử còn do việc so sánh giữa các ứng cử viên nưã. Ví dụ, giưá Obama với các ông bà khác thì họ thích Obama hơn. Chứ nếu giữa Obama với Wahington thì đã khác rồi. Vậy đó, quần chúng đơn giản lắm, khi kinh tế chính trị thì phức tạp, tri thức cao, làm sao mà biết cho hết được. Nên lá phiếu phần lớn lại phần nhiều bị lung lạc bởi kỹ thuật thiết kế và nghệ thuật thuyết trình. Cho nên chương trình giải ảo cuả Thầy hữu ích lắm. Xin cảm ơn Thầy nhé.
    Biết đâu được, nếu có quyền bầu cử, em cũng là một trong những kẻ ngây thơ, nhưng không bao giở đạo đức giả đâu.

    Trả lờiXóa
  3. Một độc giả đọc bài này trên Việt Báo có nêu một câu hỏi rất hay, xin ghi lại ở đây:

    nguyen van that: "vậy theo ý tác giả, nước mỷ toàn một lủ ngu dốt bị obama lừa gạt ??"

    Câu trả lời là:

    "Không, nước Mỹ không là toàn một lũ ngu dốt bị Obama lừa gạt. Chỉ những người đã bỏ phiếu cho ông ta - và đa số truyền thông bên cánh tả cứ mù quáng ca tụng đảng Dân Chủ mà chẳng biết đếm! Trong cuộc bầu cử vừa qua, họ là thiểu số!"

    Trả lờiXóa
  4. Em lại phải nhấn mạnh một lần nưã, rằng "Thầy là người mang cái nhìn vĩ mô, chiến lược" nên khó - và có lẽ lả không nên - sa vào những vấn đề nhỏ. "Your legacy" là khai sáng, giáo dục thế hệ mai sau, dẫn dắt tâm thức cộng đồng mà, phải không Thầy?

    Vị dụ, nếu có một người đạt được tiêu chuẩn mà Thầy mong đợi như có kinh nghiệm kinh doanh và học vấn cao mà lại đứng về đảng Dân Chủ, trong khi đồng thời một đối phương Cộng Hoà thua xa về khả năng trên, thì Thầy biết sẽ ứng xử ra làm sao chứ? Cộng Hoà hay Dân Chủ là một chuyện, người dân phải bầu người tài giỏi cho đất nước nưã chứ. Đây là một điểm cần được Thầy nghiên cứu để tìm kiếm một giải pháp, phải không?

    Ngay đến cả một Tổng Thống mà khi bị áp lực cuả chính trường, cuả những mối quan hệ chồng chéo còn chẳng thể giữ lời hưá, giữ tình đồng minh. Có khi một chính khách thậm chí để giữ ghế còn phải bỏ luôn lợi ích cuả riêng mình, cộng đồng cuả mình, thì chúng ta chẳng có ảo tưởng gì về các vị ấy phải không ạ?

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Poorshope ơi,

      Tôi ở vào... thế kẹt vì sống ở Hoa Kỳ mà lại muốn giúp người Việt ở Việt Nam nên cùng một chuyện - sản phẩm hay bài viết - mà hướng vào hai thị trường hay thành phần độc giả khác nhau, đa số là người ở trong nước theo cách đếm của giới chuyên môn.

      Ở ngoài này, độc giả bị nhiễm độc vì lý luận Dân Chủ, kể cả các đồng nghiệp tưởng là có học của tôi - không dốt mà ngu. Nhưng họ hiểu sai thì chẳng chết ai cả. Lâu lâu vi thương tình thì tôi đành nhắc nhở.

      Nhân đây phải nói, đại đa số bằng hữu Mỹ trắng của tôi đều theo đảng Dân Chủ và trong các cuộc gặp gỡ nháng lửa tôi cảnh tỉnh nhiều người, trong khi tôi chẳng có một người bạn Mỹ trắng nào bên đảng Cộng Hoà ở cấp liên bang.

      Với tôi, đám ưu tú Cộng Hoà là ngu vì cực đoan dù có lòng, còn đám ưu tú Dân Chủ là gian manh mà có trí tuệ. Chuyện đó, dân Việt Nam không hiểu.

      Trong khi đó, tôi không viết cho ngoài này - nơi có thừa sản phẩm thật giả - mà muốn chia sẻ một số hiểu biết cấp trung bình của tôi với anh em ở trong kia. Vì vậy, độc giả bên trong có khi phân vân không hiểu nên tôi cố giải ảo bên trong. Chứ bên ngoài thì đã an phận và dù gì thì vẫn có tự do.

      Sự thật cũng như mặt trăng, vẫn còn nơi đó, dù có khi tròn khuyết đầy vơi tùy nơi nhìn.

      Với tôi, Dân Chủ hay Cộng Hoà tại Mỹ là chuyện ngoài da và nước Mỹ thừa sức giải quyết lấy. Còn Việt Nam thì khác....

      Khổ thật!

      Xóa
    2. Nặc danh25/1/15 6:13 SA

      Theo lời Thầy thì:
      Cộng Hoà: ngu, cực đoan, có lòng
      Dân Chủ: gian manh, trí tuệ.
      Hừm, khó chọn theo ai quá nhỉ, làm sao trách các bạn trong nước cuả Thầy đã liều mạng chọn theo kẻ gian manh nhưng có trí tuệ. Giá chót thì họ cũng tranh thủ thời gian trong khi chờ đợi Cộng Hoà bớt hoặc thôi "ngu" và "cực đoan" đi đề lòng tốt được thành tựu, phải không ạ?
      Sẵn đây, chúng ta nên kêu gọi những người "trí tuệ" bớt "gian manh" bằng lời cuả Kafka "Chúng ta đầy tội lỗi không đơn thuần bởi vì chúng ta đã ăn Cây Tri Thức, mà còn bởi vì chúng ta đã chưa từng ăn Cây Đời Sống".

      Nói vậy thôi chứ sau 4 năm lại thay tổng thống, có khi sang qua đảng khác, dẫu sao thì vẫn có sự kế thưà hồ sơ. Và như Thầy đã viết trong một bài trước, bất luận Tổng thống như thế nào, Nước Mỹ vẫn có cách giải quyết vấn đề mà, phải không ạ?

      Quê hương cuả chúng ta thật là đáng thương và khốn khổ. Cầu mong mọi người, mọi phía có thể giảm thiểu đi nộ khí, hận thù, ân oán để có thể ngồi xuống với nhau.

      Xóa
    3. Nặc danh25/1/15 4:11 CH

      Sẵn đây chúng ta cũng nên phê bình luôn
      - những ông bà luôn chỉ trích Cộng Hoà (có lẽ vì thù dai, vì đã "chống Mỹ kíu nước", sợ mất "thành quả cách mạng"),
      - những kẻ tỏ ra cao nhân độc đáo "ta đâu thể là một người thất bại, không muốn làm vui lòng tất cả mọi người đâu",
      - hoặc các bản photocopy cuả Bắc Kinh luôn miệng gọi đàn anh bằng Má, chấp nhận cổ súy việc bóc lột nhân dân, tham nhũng tài sản quốc gia để trở thành "giai cấp qúi tộc đỏ".
      Họ tưởng họ là ai, đi cầu viện người ta mà còn làm phách.

      Xóa
  5. Em xin được nói vui, chứ American Idol hay So You think You can dance không có đảng đại diện nào cả nhưng cuối cùng quần chúng cũng bầu được ngôi sao cuả mình :-)
    Thầy có nghĩ, trong tương lai, khỏi cần có đảng này đảng nọ luôn cho nó khoẻ nhẹ, vưà tiết kiệm tiền bạc, vưà thoát khỏi những éo le. Em tin vào những cá nhân đơn lẻ, và... "những người khóc lẻ loi một mình"

    Trả lờiXóa