Khi Gã Khổng Lồ Nằm Xuống

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Việt Báo Ngày 150829

Thế Giới và Cách Mạng Tháng Tám tại Trung Quốc   

* Thiên Triều Giải Đế - Hý họa của Michael Ramirez trên tờ IBD *

Ngày xưa, Napoléon của Pháp nói rằng Trung Quốc là một gã khổng lồ đang ngủ, khi thức dậy thì sẽ quậy thế giới. Giấc ngủ kéo dài trăm năm, hãy rộng lượng mà tính là từ 1850 đến 1949, cho dễ nhớ! Khi thức giấc vào năm 1949 với tên mới là Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, tên khổng lồ mất ba chục năm vật vã tự cào xé rồi mới đứng dậy. Được ba chục năm, từ 1980 đến 2010.

Ngày nay, tên khổng lồ đang nằm xuống, mà thế giới cũng không yên được...

***

Lịch sử có thể ghi rằng tuần này, hay Tháng Tám là mốc thời gian đánh dấu hiện tượng Trung Quốc nằm xuống. Hãy gọi đó là “Cách mạng Tháng Tám”, với màu sắc Trung Hoa!

Thật ra, vốn to xác, cử động khó khăn, tên khổng lồ bắt đầu kềnh từ bảy năm về trước rồi, ta chấm vào Thế vận hội Bắc Kinh 2008 để khỏi quên – lại dễ đếm! Thời ấy, người viết này ăn mắm ăn muối đã ví von gọi là “Thế vận hạn Bắc Kinh” mà chẳng ai tin.

Chúng ta nên đếm lịch như vậy vì nhìn vào lãnh vực kinh tế: năm 2008 là khi Hoa Kỳ lâm nạn tài chánh, hết mở hầu bao tiêu xài rộng rãi làm tên khổng lồ bên kia biển Thái Bình bắt đầu khó thở. Bảy năm sau nó mới xoay trở làm thế giới rúng động, thị trường cổ phiếu của các nước lên xuống như cái yo yo.

Nhìn ra khỏi khung cảnh hạn hẹp của vụ sụt giá cổ phiếu vào ba tuần, từ giữa Tháng Sáu đến đầu Tháng Bảy, hay vụ “phá giá” mà chẳng là phá giá vào Tháng Tám, thì ta sẽ thấy những chuyển động manh nha từ trước. Nhưng tuần này đáng nhớ hơn cả vì tên khổng lồ khởi sự xả vốn: bán ra

Công khố phiếu Mỹ được cất giữ trong kho dự trữ ngoại tệ, để cứu nguy kinh tế.

Bài này sẽ bắt đầu từ chuyện nhỏ, của thời sự kinh tế trước mắt, những bài về sau mới đi tới chuyện xa hơn, của trường kỳ, khi tên khổng lồ nằm xuống….

Đầu tiên, vụ sụt giá cổ phiếu của Trung Quốc vào tám tuần trước không thể là điều ngạc nhiên.

Cổ phiếu tăng vọt từ năm 2014 mà thiếu cơ sở thực tế: kinh tế sa sút, sản lượng suy trầm mà giá cổ phiếu lại tăng đến 150% trong có 12 tháng thì đấy là triệu bất tường. Cái điềm suy sụp của sự xoay trở có thể được thấy không phải trong sách bói toán hoặc sấm ký của nền văn hóa thần bí Trung Hoa. Đó là thực tế của kinh doanh chứng khoán trên toàn cầu, xuất hiện từ khi tên khổng lồ còn ngủ, từ giữa thế kỷ 19.

Vụ thứ hai là cách định giá đồng Nguyên căn cứ trên Mỹ kim. Hơi rắc rối vì lãnh đạo Bắc Kinh có hai mục tiêu trái ngược.

Một là muốn đồng bạc được Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF nhận vào rổ ngoại tệ gồm nhiều đồng bạc mạnh, có khả năng giao hoán tự do để sẽ thành ngoại tệ dự trữ trong hệ thống “Đặc Trích” (Quyền Trích Xuất Đặc Biệt, Special Drawing Right). IMF quy định việc này cho từng hạn kỳ năm năm. Mục tiêu thứ hai là Bắc Kinh cũng muốn can thiệp vào thị trường hối đoái để giảm giá đồng Nguyên và nâng mức xuất cảng.

Thế rồi, khi IMF cho biết Bắc Kinh phải tự do hóa chế độ hối đoái thì mới “trúng tuyển” SDR và dời ngày quyết định từ Tháng 11 năm nay qua Tháng 10 năm tới thì lãnh đạo Trung Quốc biết là đồng Nguyên bị lọt sổ, ít ra đến sang năm. Thua me ta gỡ bài cào, chi bằng trong khoảng thời gian chờ đợi ấy mà giải quyết mục tiêu kia: ngày 11 Tháng Tám, Bắc Kinh đưa ra lối tính hối suất khác, với hậu quả thực tế là làm hạ giá đồng Nguyên. Cũng là một cách xoay trở để tìm nguồn sống trong hầu bao người khác, qua ngả xuất cảng.

Nhưng e chừng vẫn khó nên mới xả bớt tiền đầu tư vào Công khố phiếu Hoa Kỳ để có thanh khoản cấp cứu kinh tế.

Thế giới giật mình vì hai biến cố dồn dập trên trị trường chứng khoán rồi thị trường hối đoái nên bắt đầu nhìn vào nguyên nhân sâu xa hơn: Trung Quốc hết đà tăng trưởng ngoạn mục của ba chục năm qua - từ 1980 đến 2010 cho dễ nhớ. Nền kinh tế này có đặc tính của người ngồi xe đạp, đi chậm là đổ. Khi nó lụp chụp về cổ phiếu rồi lắc lư về ngoại tệ thì người ta hiểu rằng cỗ xe đang chập choạng….

Là một tên khổng lồ to xác mà bị bó chân như đàn bà Tầu thời xưa, Trung Quốc phải mất nhiều năm mới nằm thẳng cẳng, sau đó co giật thế nào là chuyện về sau. 

Trước mắt thì thế giới cứ bị chấn động đã.

***

Thời sự hàng ngày đều nhắc rằng Trung Quốc có sức nặng kinh tế đứng hạng thứ nhì thế giới, sau Hoa Kỳ và trước Nhật Bản. Nhìn cách khác, xứ này có dân số bằng 20% dân số toàn cầu (tính nhẩm cho dễ nhớ là một tỷ tư trên bảy tỷ ba), mà chỉ có sản lượng bằng 15% sản lượng toàn cầu. Qua hai con số 20% và 15%, ta nên thấy rằng sức sản xuất trung bình của người dân Trung Quốc thật ra còn thấp.

Nhưng dù sao, khi một quốc gia có sản lượng bằng 15% của thế giới mà tăng trưởng chậm hơn, thì thế giới bị ảnh hưởng. Sau đó, tên khổng lồ mà hạ cánh nhẹ nhàng hay hạ cánh tan tành lại là chuyện khác, của vài năm tới.

Thuần về lý luận thì Trung Quốc phải thay đổi từ lượng qua phẩm, phải chấp nhận một mức tăng trưởng thấp hơn, với lực đẩy sẽ là tiêu thụ thay cho đầu tư và xuất cảng. Chưa biết rằng lãnh đạo và thị trường xứ này có khả năng chuyển hướng như vậy không thì thế giới vẫn bị hiệu ứng đã.

Hiệu ứng thế nào?

***

Là quốc gia ngốn thương phẩm (nguyên nhiên vật liệu) của thiên hạ trong nhiều năm đạp xe thục mạng, Trung Quốc bỗng tiêu thụ ít dần và với đà tăng trưởng giảm sút thì còn tiêu thụ ít hơn nữa.

Hậu quả đầu tiên là các nước sản xuất nguyên nhiên vật liệu, kim loại và nông sản cho xứ này đều bị ảnh hưởng. Trong các quốc gia cung cấp thương phẩm, Úc và Canada thuộc vào loại “công nghiệp hóa” giàu có. Còn lại là các nước “đang phát triển”, từ Á Châu qua Phi Châu và Nam Mỹ. 

Các nước này đã bị điêu đứng từ lâu khi thương phẩm sụt giá những sẽ còn bị thiệt hại hơn nữa.

Hiệu ứng Trung Quốc sẽ là nạn suy trầm kinh tế trong khối “đang lên” vào năm 2016. Từ mươi năm nay, người ta cứ nói đến sự xuất hiện của năm đại gia là nhóm BRICS trong khối “đang lên” ấy, là Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Bây giờ, cả năm đại gia đều bị đại họa. Cổ phiếu mất, chính phủ đổ hay động loạn bùng nổ là những điều sẽ thấy.

Trong khối công nghiệp hóa Âu-Mỹ-Nhật, Hoa Kỳ có nền kinh tế tạm phục hồi và đồng Kỹ kim lên giá mạnh từ năm ngoái. Sau khi tăng chi mà bất thành, rồi hạ lãi suất tới sàn và bơm tiền kích thích kinh tế qua ba đợt QE, Hoa Kỳ có thể sẽ nâng lãi suất vào cuối năm nay (thay vì vào Tháng Chín như Ngân hàng Trung ương Mỹ dự tính) khiến đồng Mỹ kim càng lên giá. Trung Quốc càng khốn đốn hơn nữa nên phải nới dây neo đang giàng đồng Nguyên vào tiền Mỹ, là sẽ phá giá nữa.

Hiệu ứng Trung Quốc cho Hoa Kỳ là tiền Mỹ càng lên giá thì kinh tế càng khó xuất cảng. Nhưng vì xuất cảng chiếm chưa tới 10% của Tổng sản lượng Hoa Kỳ, nước Mỹ không bị ảnh hưởng nặng bằng Nhật Bản hay nước Đức trong khối Âu Châu. Kinh tế của hai khối Âu Nhật đều đang suy trầm nên bị hiệu ứng nặng hơn, nhất là Nhật Bản vì buôn bán quá nhiều với Trung Quốc.

Sau cùng, ta vẫn phải trở về với anh khổng lồ đang qụy.

***

Người ta lầm tưởng rằng Trung Quốc là công xưởng của thế giới và gã khồng lồ này là thần Atlas nâng cả vũ trụ trên lưng. Giới lãnh đạo Bắc Kinh cũng muốn thế giới nghĩ như vậy.

Nhưng sự thật là gã khổng lồ cần thế giới nuôi ăn qua nhập cảng hàng hóa của Trung Quốc.

Chuyện ấy hết thời dứt từ năm 2008 nên lãnh đạo Bắc Kinh mới bốc thuốc sâm nhung để đạp xe cho mạnh. Kẻ uống sâm, được bơm tín dụng, là hệ thống doanh nghiệp nhà nước và chung quanh là các đại gia có quan hệ tốt với tay chân của chế độ. Nay họ ộc cả sâm nhung, là tẩu tán tài sản ra ngoài. Còn bá tánh đạp xe là “quần chúng nhân dân lao động” thì đã thấm mệt lại bị rách túi vì các thị trường đều bể. Họ mới là mối nguy cho chế độ, với một viễn ảnh “cách mạng khác”.

Chúng ta có nhiều năm theo dõi chuyện anh khổng lồ nằm xuống. Và chờ xem những ai sẽ chồm dậy quậy phá.

Thầm Oán và Đội Ơn

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Sống 150826

"Vùng Oanh Kích Tự Do"

Chuyện Hán Vũ Đế và Mao Trạch Đông cùng con cháu ở phương Nam

* Lần tràng hạt khi cổ phiếu rớt không phanh * 

Mao Trạch Đông là người biết chữ. Điều này thì ai cũng rõ. Ông biết đọc, biết viết và còn biết dạy học khi bày ra kiểu bình dân học vụ với màu sắc Mao Trạch Đông. Mỗi sáng ra đồng, nông dân đọc lớn một chữ đại tự viết to bằng cái nong. Mỗi ngày học một chữ thì có còn hơn không.

Mao Trạch Đông còn là người biết sử. Và chắc chắn là thuộc lòng những giai thoại về Hán Vũ Đế. 

Là bậc hùng tài đại lược ngang tầm Đường Thái Tông và Khang Ky, Hán Vũ Đế có tên thật là Lưu Triệt, sinh năm 156, lên ngôi vào năm 141 ở tuổi 15, cai trị 54 năm cho đến khi qua đời vào năm 87, tất cả là trước Công nguyên. 

Hiển nhiên là Mao Trạch Đông thuộc sử và biết đâu chừng, còn mơ xỏ chân vào đôi ủng của Vũ Đế. 

Viết đến đây, khách có người chạy, vào hớt hơ hớt hải: “Quan bác ơi, ngoài chợ, thiên hạ đang bán tháo!”

Như cụ Cố Hồng chính hiệu của Vũ Trọng Phụng trong truyện Số Đỏ, người viết húng hắng ho -  ra cái điều già lão. Và thở hắt: “Biết rồi, khổ lắm, nói mãi. Đừng mà lị!” 

Chỉ vì ngoài chợ là trên màn truyền hình đỏ lòe, thị trường chứng khoán Hoa Kỳ vừa mở bát là nát bấy. Chỉ số DJIA sụt hơn ngàn điểm, chỉ số Standard and Poor’s 500 mất hơn 5%. Rớt thẳng đứng như cục gạch! Nhưng đấy chỉ là tâm lý thị trường, với màu sắc Hoa Kỳ. Là cứ hốt hoảng!

Thị trường cổ phiếu Mỹ lên quá nhanh quá mạnh, tự nhiên thì có lúc phải điều chỉnh, giảm đôi chút để lấy hơi và bắt trớn. Chính là vào lúc đó thì thị trường cổ phiếu Trung Quốc hụt hơi nằm thẳng cẳng, làm thế giới giật mình rồi cứ đổ dạt. Người ta đạp lên nhau mà chạy, chứ chuyện không có gì mà ầm ĩ! Việc kinh tế Trung Quốc hạ cánh nặng nề thì dần dần mọi người đều hiểu ra sau nhiều năm mê muội tưởng bở. Vì thế, bài này nhất quyết không pháo vào kinh tế cho phí đạn.

Khách tần ngần nhìn lại màn ảnh truyền hình rồi vỗ tay reo hò như đứa trẻ lên tám! “Đúng quá! Hình như thị trường lom khom bật dậy rồi….”

Rất ngao ngán, người viết này trở lại chuyện Mao Vũ Đế. Chuyện chứ không phải là truyện.

Hán Vũ Đế là người phát minh ra một cái tội rất lạ, cổ kim chưa từng thấy cho đến khi có Mao Trạch Đông.

Đấy là tội… Thầm Oán.

Các quan trong triều có thể mất thủ cấp nếu bày tỏ bất cứ phản ứng nhỏ nhoi nào về lời phán của Hoàng đế. Nhếch mép? Tội chết. Lắc đầu? Càng chết sớm. Hay chỉ làm bộ nín thinh thì cũng bị xử trảm!

Nhưng làm sao biết được các quan thầm oán trong lòng? Vị Hoàng đế anh minh này rất sáng dạ. Ngài định ra ba trường hợp rạng ngời, được viết lên tờ chiếu to bằng cái chiếu:

Nói ngược với Hoàng đế là trường hợp dễ thấy nhất. Chém ngay tại chỗ! Nói xuôi theo Hoàng đế cũng thế. Chém luôn! Vì viên quan đó chỉ là kẻ xu nịnh và coi thường trí tuệ của Thiên tử. Có đáng tội chết không nào? Nhưng nín thinh và quỳ không nhúc nhích cũng là một cách thầm oán trong lòng. Bèn cho chém luôn!

Vì vậy, được thăng quan tiến chức mà vào tới bệ rồng là một bước lên đại đầu đoàn. Trật rồi, người viết này quá run nên… ngón tay cũng biết nói lái. Lên đoạn đầu đài! Chẳng vậy mà khi Công Tôn Hạ được tin Vũ Đế cho làm Thừa tướng thì khóc như cha chết.

Vũ Đế này rất mát tay, hay mát dây, nên trước sau ra lệnh chém chết năm người trong số bảy Thừa tướng của ông. Có lẽ hai người kia là những kịch sĩ có tài nên biết gật, biết lắc hay biết che giấu mọi cảm xúc để toàn gia toàn thân!

Thời ấy, Tư Mã Thiên cũng có lúc tâu bày sai ý vì thật lòng bênh vực danh tướng Lý Lăng bị án oan, nên ông mới bị chém đầu. May là Thiên tử có phút sáng mắt sáng lòng mà sai triều đình nghị tội chứ không phất tay cho đao phủ. Nhờ vậy mà Tư Mã Thiên được… chém đầu dưới.

Tức là chỉ bị thiến!

Nỗi đau và nỗi nhục khiến ông trở thành một trong những sử gia lẫy lừng nhất của Trung Hoa. Trong bộ Sử Ký nổi tiếng của ông, Tư Mã Thiên có kể lại một chuyến tuần du của Hán Vũ Đế.

Năm đó, trùng vào Tây lịch là -112, sau khi trừ nội loạn và giết chết Hoài Nam Vương Lưu An chỉ vì bị nghi là có âm mưu thoán đoạt, và sau chiến thắng chống Hung Nô của Đại tướng Hoắc Khứ Bệnh, Thiên tử ngự giá thăm thú dân tình.

Tư Mã Thiên kể lại như sau:

Thiên tử có chuyến tuần du đầu tiên. Trước hết, Ngài vượt sông Hoàng Hà đi về hướng Đông. Viên Tổng trấn nơi đó không được báo trước để kịp thời nghênh đó xa giá. Bèn tự sát. Hoàng đế đi tiếp qua hướng Tây và vượt núi Long Sơn. Viên tướng trấn giữ trại binh Long Tây không kịp bố trí phương tiện cho xa giá và đoàn tùy tòng quá đông. Nên cũng tự sát! Cứ thành truyền thống.

Lên tới hướng Bắc, Vũ Đế tổ chức đi săn cùng mấy vạn kỵ binh và thấy đất đai trống vắng chẳng có đồn binh, bèn ra lệnh giết luôn từ quan Tổng trấn xuống tới ngần ấy binh lính dưới quyền!

«Ngon!» Khách gật gù như vậy.

Rồi khách té ngửa xuống sàn khi biết là năm sau, 111 trước Tây lịch, Hán Vũ Đế cử Lâu thuyền Tướng quân Dương Bộc cùng Lộ Bác Đức thôn tính nước Nam Việt của cháu chắt Triệu Đà. Quan Thái úy Lữ Gia bị giết và nước Nam ta lâm vòng Bắc thuộc cho đến năm 939 mới thoát.

***

Lịch sử đang tái diễn?

Bây giờ thì chúng ta hiểu vì sao qua thế kỷ 20, Mao Trạch Đông cũng có thể loại trừ mọi đồng chí có dị ý hay thầm oán. Danh sách dằng dặc. Con đường cách mạng của ông mới là Đại lộ Kinh Hoàng cho cả bá tánh lẫn các đại công thần. Vậy mà vẫn ông được đảng ta, từ Hồ Chí Minh tới Lê Duẩn và Trường Chinh, khúm núm đội lên đầu.

Nhưng lịch sử cũng ghi rằng đến cuối đời thì cả Hán Vũ Đế đến Mao Trạch Đông đều là tay nhảm nhí. Kẻ thì mê thuật trường sinh mà sai người đi tới cuối bãi đầu ghềnh chân trời góc biển tìm thuốc trường thọ - rồi cũng đứ đừ. Đời sau cho là nước Tầu lụn bại thì chính là do bọn phương sinh khúm núm dưới chân hoàng đế. Đứa kia thì giết hại đồng chí lung tung rồi bị Giang Thanh chụp váy vào mặt cho tới khi mãn kiếp vào năm 1976. Vậy mà lịch sử Trung Hoa cận đại của đảng vẫn tránh nói đến những tội ác của Mao, "cơ bản là tốt thôi"!

Khách ngậm ngùi nhìn lại: Bây giờ thì mới hiểu vì sao quan bác cóc thèm ngó vào thị trường lập lòe màu máu. Thị trường của Trung Quốc bị đổ ư? So what?

«Đổ lại lên đầu lũ bất nhân!» Phan Khôi đã tả như vậy đấy. Enjoy!

Cổ Phiếu và Lãi Suất tại Hoa Kỳ

Hùng Tâm - Hồ Sơ Người-Việt Ngày 150828

Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ có nên tăng lãi suất không?   

* Trời ơi, lên hay xuống đây? *

Trong mươi ngày qua, những dao động mãnh liệt trên thị trường tài chánh Hoa Kỳ khiến mọi người chú ý và đây đó đã nêu câu hỏi rằng trong hoàn cảnh bất trắc này, Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ (Federal Reserve, xin viết tắt là Fed) có nên tăng lãi suất hay không. Hồ Sơ Người-Việt phải đào sâu vào thực tế quá chuyên môn để hiểu ra nguyên nhân và hậu quả của vấn đề lãi suất đó.

Cổ Phiếu Đến Giờ Điều Chỉnh

Thông thường, thị trường cổ phiếu có thể lên hay xuống vì hai loại nguyên nhân.

Nguyên nhân loại “căn bản” thuộc về tình hình kinh tế và kinh doanh của xí nghiệp có thể làm mức doanh lợi tăng hay giảm và trực tiếp ảnh hưởng đến trị giá của cổ phiếu. Tứ hai, loại nguyên nhân “kỹ thuật” là điều gì đó khó hiểu hơn vì thuộc về tâm lý của thị trường hoặc cả những thông tin đồn đãi bên ngoài. Giới giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán (gồm có cổ phiếu và trái phiếu) phải chú ý đến nguyên nhân căn bản để đoán biết vì sao giá cổ phiếu sẽ tăng hay giảm. Nhưng nếu muốn biết là tăng giảm cỡ nào và bao giờ xoay chuyển thì người ta phải để ý tới các nguyên nhân “kỹ thuật”. Hồ Sơ Người-Việt không đi vào lãnh vực quá chuyên môn ấy.

Thông thường thì sau một giai đoạn tăng trưởng kéo dài nhiều năm, thị trường cổ phiếu có thể có lúc tạm ngưng và sút giảm chút đỉnh rồi mới lại tăng. Nếu giảm quá 10% thì đấy là một sự “điều chỉnh”. Khi mức sút giảm lại cao hơn, vượt quá 10% và lên tới 20% hoặc gần 40% thì đấy là sự đảo ngược trào lưu, từ tăng qua giảm, từ bull qua bear, sau khi hung hăng như con trâu thì âu sầu như con gấu.

Khi thị trường đi tới điểm lật sau một giai đoạn hưng phấn thì người ta quan tâm đến các yếu tố “kỹ thuật” để kịp thời bán cổ phiếu hầu có thể tránh bị lỗ - từ 10% đến cao hơn nữa. Vào thời điểm này, bất cứ một yếu tố hay tin tức nào cũng có thể dẫn tới phản ứng thái quá. Tại Hoa Kỳ sau bốn năm tăng giá khả quan, thị trường cổ phiếu đang đi tới điểm lật, tức là có thể điều chỉnh, mất chừng 10%. Đấy là lúc tin xấu dồn dập từ thị trường cổ phiếu và hối đoái Trung Quốc đã gây dao động mạnh. Song song, người ta cũng chờ đợi Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ sẽ điều chỉnh lãi suất, là nâng khỏi số không hiện nay để trở lại tình trạng bình thường. Nói vắn tắt thì có hai yếu tố đang gây tác động mạnh là Trung Quốc và lãi suất, nhưng về căn bản thì hầu hết đều chờ đợi một vụ điều chỉnh.

Ở đây, chúng ta sẽ nói về lãi suất.

Quantitative Easings và Giá Cổ Phiếu

Kinh tế Hoa Kỳ đang ở giữa nạn suy trầm (recession) khởi sự từ Tháng 12 năm 2007 thì xảy ra vụ khủng hoảng tài chánh, từ Tháng Ba (Bear Sterns vỡ nợ) đến Tháng Chín (Lehman Brothers phá sản cùng nhiều doanh nghiệp tài chánh khác) vào năm 2008. Khi ấy, cả hai Chính quyền George W. Bush đang chấm dứt và Barack Obama vừa nhậm chức từ Tháng Giêng năm 2009, đều cố gắng kích thich kinh tế.

Chính quyền Bush chỉ còn vài tháng tại chức nên chẳng làm được gì nhiều ngoài việc bơm thêm khoảng 180 tỷ đô la cho kinh tế và cho ba doanh nghiệp xe hơi Hoa Kỳ đang mấp mé vỡ nợ. Mạnh nhất là các biện pháp thời Obama, khi Hành pháp và Lập pháp đều nằm trong tay đảng Dân Chủ. Sau khi gây bội chi và đi vay tới mức kỷ lục, các biện pháp thuộc loại ngân sách và thuế khóa ấy đã thất bại. Giới chính trị thường khỏa lấp sự thất bại ấy, còn và truyền thông lại thiếu khả năng hay sự chân thực để giải thích cho rõ.

Đấy là lúc Ngân hàng Trung ương Mỹ (từ nay xin viết tắt là Fed) phải ra tay cấp cứu, bằng biện pháp tiền tệ mà Thống đốc đương nhiệm là Ben Bernanke gọi là “bất thường”, unconventional.

Sau khi hạ lãi suất liên ngân hàng tới gần số không, Fed mua trái phiếu dài hạn (trả bằng tiền, tức là bơm thêm tiền vào kinh tế) và hứa duy trì lãi suất ngắn hạn ở gần số không trong một thời gian lâu dài. Biện pháp bơm tiền qua việc mua trái phiếu gọi là “quantitative easing” (viết tắt là QE) là tăng mức lưu hoạt tiền tệ có định lượng. Có định lượng (quantitative) vì tùy vào lượng trái phiếu mua vào, thay vì chỉ cầu âu hạ lãi suất và chờ đợi thị trường phản ứng qua tiêu thụ và sản xuất.

Mục tiêu do chính ông Bernanke giải thích là làm giảm lãi suất dài hạn (là phân lời trái phiếu, do quy luật cung cầu quyết định chứ không thuộc thẩm quyền của Fed) khiến giới đầu tư chuyển dần tiền từ thị trường trái phiếu có phân lời (yield) thấp qua thị trường cổ phiếu có triển vọng sinh lời cao hơn. Nói cho đơn giản thì biện pháp kích thích của Fed là phân bố hay sung đương tư bản từ trái phiếu sang cổ phiếu, nhằm tăng trị giá cổ phiếu, nâng lợi tức của các hộ gia đình khiến tiêu thụ sẽ tăng và tạo ra nhu cầu sản xuất cho doanh nghiệp.

Fed muốn tạo ra sự thịnh vượng và hiệu ứng thịnh vượng (wealth effect) ấy sẽ nâng mức cầu. Đây là một diện khác của trường phái kinh tế Keynesian (do tên của kinh tế gia John Maynard Keynes) nhằm nâng mức cầu để tạo ra sức hút cho sản xuất.

Kết quả là tài sản của các hộ gia đình có tăng khoảng 10 ngàn tỷ đô la vào năm 2013, chi tiêu cũng vậy và kinh tế được kích thích trong khi thất nghiệp giảm. Thật ra, phẩm chất của đà tăng trường xuất phát từ kế hoạch bất thường ấy còn phải được đánh giá lại, nhưng không là mục tiêu kỳ này.

Mục tiêu kỳ này là để cho thấy biện pháp kích thích của Fed đã nâng trị giá cổ phiếu: giới đầu tư cổ phiếu có lời, doanh nghiệp có lãi và bung ra làm ăn, v.v…. Cổ phiếu lên giá tới cỡ nào và vì sao nay đã đến thời “điều chỉnh”?

Lời To Nên Lo Nặng

Hồ Sơ Người-Việt trở lại chuyện hôm nay.

Trong năm năm qua, nhờ ba đợt QE khiến hơn bốn ngàn tỷ đô la được bơm vào kinh tế qua ngả ngân hàng, cổ phiếu tại Hoa Kỳ đã ngoạn mục tăng giá. Nếu dùng chỉ số Standard & Poor’s 500 của 500 doanh nghiệp lớn nhỏ (có tính chất tiêu biểu hơn chỉ số Dow Jones Industrial Average DJIA tập trung vào 30 doanh nghiệp lớn nhất) người ta có thể đo lường mức gia tăng ấy. Nó rất bất thường: trước khi thị trường chao đảo và mất giá tuần qua thì giá cổ phiếu của thị trường S&P tại Mỹ đã cao quá mức trung bình lịch sử đến 30%. Con số lịch sử.

Một cách đếm khác là so sánh trị giá cổ phiếu với mức lợi nhuận của doanh nghiệp (Price Earning Ratio, hay P/E). Nếu giảm trừ hiệu ứng của lạm phát thì P/E của các doanh nghiệp đã vượt quá trung bình của 10 năm qua đến 50%. Tính nhẩm cho dễ nhớ thì nếu tỷ số P/E thường ở khoảng 12 (giá cao bằng 12 lần mức lời) thì nhờ biện pháp kích thích của Fed, tỷ sô P/E hiện nay là 18.

Tức là việc Ngân hàng Trung ương kích thích kinh tế bằng cách hạ lãi suất và hướng dòng tiền từ trái phiếu qua cổ phiếu khiến giới đầu tư (là người có tiền) rút khỏi thị trường trái phiếu có phân lời quá thấp qua thị trường cổ phiếu có mức lời quá cao. Chuyệ lý thú ở đây là trong khi đảng Cộng Hòa đả kích biện pháp kích thích bất thường ấy thì đảng Dân Chủ lại hoan hô, nhưng phê phán tình trạng bất công của kinh tế Hoa Kỳ. Chính trị gia thường không có khả năng nhìn ra hay sự chân tín để công nhận mâu thuẫn của lập trường chính trị. Đa số truyền thông cũng vậy.

Trên thị trường cổ phiếu, giới đầtu tư chuyên nghiệp, tức là có hiểu biết, thì cho rằng tình trạng tăng giá như vậy chỉ là bong bóng đầu tư và trái bóng sẽ xì khi Ngân hàng Trung ương tăng lãi suất ngắn hạn. Nhưng dù là có hiểu biết, hoặc chính là nhờ có hiểu biết, họ vẫn tin là sẽ kịp thời bán để kiếm lời tối đa trước khi trái bóng bị xì. Vì vậy, vào thời điểm này, mọi người đều ngóng đợi bất cứ một tín hiệu gần xa để tháo chạy.

Trong khi đó cũng có nhiều người tác động vào dư luận và cả sự suy luận của Fed (bà Janet Yellen lẫn các giới chức có thẩm quyền về lãi suất trong Hội đồng Tiền tệ FOMC), để khuyên là hãy tăng lãi suất để sớm trở về trạng thái bình thường, hoặc hãy tạm hoãn quyết định nâng lãi suất.

Bên cánh tả, phe Dân Chủ với chủ trương đừng nâng lãi suất thì có Giáo sư Lawrence Summers. Ông từng là Tổng trưởng Ngân khố và được Tổng thống Obama chọn làm Thống đốc Ngân hàng Trung ương sau Ben Bernanke, nhưng phải rút lui vì nhiều đợt tấn công của các bà bên đảng Dân Chủ. Bên cánh hữu, phe Cộng Hòa có Giáo sư Martin Feldstein lên tiếng ủng hộ việc tăng lãi suất. Ông từng là Cố vấn Kinh tế của Tổng thống Ronald Reagan và hiện đang dạy môn kinh tế tại Đại học Harvard, y như Larry Summers! Khi những người am hiểu như vậy mà bất đồng ý kiến thì làm sao chúng ta biết được thế nào là đúng thế nào là sai?

Từ nay đến cuối năm, Hội đồng FOMC dự trù có ba buổi họp định kỳ vào ngày 17 Tháng Chín, cuối Tháng 10 hay qua Tháng 12. Thời sự và bình luận sẽ tập trung vào mọi biến cố khả dĩ tác động đến lãi suất - và cổ phiếu - vào ba thời điểm này.

___

Kết luận ở đây là gì?

Chính Hoa Kỳ, từ Chính quyền Obama qua Ngân hàng Trung ương, đã thổi lên trái bóng cổ phiếu và đem lại mối lời rất to cho thiểu số có tiền.

Nhưng biện pháp ấy cũng gây lệch lạc trong thị thường tài chánh vì đánh sụt phân lời trái phiếu.

Trái bóng cổ phiếu có thể bể nay mai. Chuyện Trung Quốc chỉ là cái cớ.