Nguyên Lam & Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA Ngày 150812
"Diễn đàn Kinh tế"
Bắc Kinh hốt hoảng, đòi xuất cảng lên Hỏa Tinh?
Quyết định đột ngột của Ngân hàng Trung ương Bắc Kinh vào sáng Thứ
Ba 11 là phá giá đồng bạc tới gần 2%, là mức cao nhất kể từ đầu năm
1994 đã chấn động các thị trường tài chính và nhiều nhà quan sát quốc tế
cho rằng các nước lại có thể lâm vào một trận chiến ngoại tệ nữa. Diễn
đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu chuyện ấy qua phần trao đổi do Nguyên Lam thực
hiện sau đây với kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa.
Nguyên Lam: Chiến tranh ngoại tệ, thưa ông Nghĩa, là
cái gì vậy? Khi chuẩn bị cho chương trình kỳ này, Nguyên Lam cố tìm
hiểu và nhớ rằng vào cuối năm ngoái, diễn đàn này của chúng ta đã có một
chương trình về đề tài này khi đồng Mỹ kim thì lên giá mà Nhật Bản ráo
riết bơm tiền làm đồng Yen sụt giá mạnh. Khi đó, thế giới cũng nói đến
nguy cơ của một cuộc chiến tranh ngoại tệ. Bây giờ, khi Trung Quốc phá
giá đồng Nguyên của họ thì liệu nguy cơ đó có xảy ra không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Người ta nói đến chiến tranh ngoại tệ là
khi các quốc gia thi đua phá giá đồng bạc để tiền rẻ hơn thì hàng xuất
khẩu cũng rẻ hơn và dễ bán hơn. Với nhiều quốc gia thì đấy là một hình
thức cạnh tranh thương mại bất chính bằng khí cụ ngoại hối, là dùng hối
suất hay tỷ giá đồng bạc kích thích ngoại thương. Thật ra, hiện tượng
này xuất hiện từ năm năm rồi và lâu lâu lại gây hốt hoảng khi có một
chính quyền hốt hoảng là điều chúng ta sẽ tìm hiểu kỳ này.
Nguyên Lam: Phải chăng ông hàm ý rằng lãnh đạo Trung Quốc đang có triệu chứng hốt hoảng?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Việc Bắc Kinh ban hành quyết định ấy cho
thấy sự hốt hoảng hay bất nhất của họ vì cách nay hai tháng họ cố nâng
giá chứ không phải là phá giá để chặn đà tẩu tán tài sản ra ngoài và để
về dài thì đồng Nguyên có hy vọng trở thành một ngoại tệ dự trữ phổ
biến. Ngay sau đó lại bùng nổ vụ cổ phiếu tụt giá khiến họ phải lụp chụp
đối phó mà chẳng có phối hợp.
Cái khéo là họ đã chấm cho đồng Nguyên sụt giá mà phát ngôn viên của Ngân hàng Trung ương vẫn bảo rằng đấy là để tuân thủ quy luật của thị trường. Rốt cuộc là họ vẫn nói nước đôi, ai muốn hiểu sao thì hiểu! Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Thế rồi tuần qua có hai chuyện xảy ra khả dĩ giải thích động thái
này. Thứ nhất là xuất khẩu của Trung Quốc giảm mạnh, tới 8% so với cùng
kỳ năm ngoái, và tình hình kinh tế bị rủi ro suy trầm vì nhập khẩu cũng
giảm cùng với chỉ số về đơn đặt hàng chế biến gọi là PMI cũng sa sút. Vì
vậy, Bắc Kinh có nhu cầu bơm tiền kích thích kinh tế. Chuyện kia là Quỹ
Tiền tệ Quốc tế IMF vừa nhận định tuần qua rằng đồng bạc Trung Quốc
chưa đủ tiêu chuẩn để trở thành ngoại tệ dự trữ.
- Bắc Kinh có tham vọng đưa đồng Nguyên lên hàng ngoại tệ dự trữ và muốn vậy thì phải dần dần thả nổi cho đồng bạc lên xuống theo quy luật cung cầu chứ không thể bị nhà nước kiểm soát và tự ý can thiệp. Khi kinh tế có dấu hiệu đình đọng mà IMF lại trì hoãn việc chấp nhận đồng Nguyên là ngoại tệ dự trữ thì Bắc Kinh có một cơ hội can thiệp để kích thích xuất khẩu. Cái khéo là họ đã chấm cho đồng Nguyên sụt giá mà phát ngôn viên của Ngân hàng Trung ương vẫn bảo rằng đấy là để tuân thủ quy luật của thị trường. Rốt cuộc là họ vẫn nói nước đôi, ai muốn hiểu sao thì hiểu!
Nguyên Lam: Quả là chuyện khó hiểu thật. Thưa ông,
trước khi ta nói đến các quốc gia khác vì trong một trận chiến ngoại tệ
thì phải có nhiều quốc gia, xin đề nghị ông trình bày sơ lược tiến trình
ông gọi là chấm giá đồng bạc của Bắc Kinh.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chuyện này hơi phức tạp nên quả thật là ta cần tìm hiểu thêm một chút.
- Thực tế thì Bắc Kinh vẫn giàng giá đồng Nguyên vào Mỹ kim theo một
tỷ giá nào đó được công bố sau chín giờ sáng mỗi ngày và người ta được
mua bán trong biên độ nhất định là cao hay thấp hơn giá chính thức thí
dụ như 1%. Gần đây, Bắc Kinh có mở rộng biên độ ấy lên 2% để gọi là cho
giao dịch thoái mái hơn, nhưng thực tế thì họ vẫn chấm giá chính thức và
để thị trường tác động trong một khoảng nhất định thôi. Trước đây, họ
chấm giá quá thấp nên bị đả kích là cố ghìm giá cho hạ để chiếm lợi thế
xuất khẩu. Từ 10 năm nay, họ lặng lẽ để đồng bạc lên giá, từ khoảng tám
đồng ăn một Mỹ kim thì chỉ cần sáu đồng, tức là đồng Nguyên tăng giá
chừng 25 so với tiền Mỹ. Nhưng về cơ bản thì Bắc Kinh chưa thả nổi cho
đồng bạc tự do lên xuống theo quy luật cung cầu mà chỉ căn cứ trên sức
ép của thị trường vào ngày hôm trước để chấm giá vào 9:15 sáng hôm sau.
Nguyên Lam: Bây giờ ta mới đi vào chuyện các nước
lâm trận chiến ngoại tệ. Ông nói rằng hiện tượng ấy đã xảy ra từ năm năm
trước rồi. Thưa ông, sự thể nó diễn tiến ra sao?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Như mọi khi, chúng ta sẽ tìm hiểu về bối cảnh trước.
- Mọi sự khởi đầu vào năm 2008 khi khủng hoảng tài chính bùng nổ tại
Hoa Kỳ dẫn tới nạn Tổng suy trầm trên toàn cầu từ 2008 đến 2009. Sau đó,
thật ra tình hình chưa sáng sủa và xứ nào cũng muốn tăng xuất khẩu để
tìm lực đẩy cho kinh tế trong khi các nước công nghiệp hóa đều cắt lãi
suất xuống sàn, tức là mấp mé số không, và tăng chi tới đỉnh, như trường
hợp của Hoa Kỳ.
- Sau đó, Hoa Kỳ còn ba lần dùng phương pháp bất thường là “nâng mức lưu hoạt có định lượng” hay “quantitative easing”
để bơm thêm mấy ngàn tỷ đô là vào kinh tế. Tiền rẻ với lãi suất hạ
khiến Mỹ kim sụt giá so với nhiều ngoại tệ khác và tình trạng đó kéo dài
mấy năm nên nhiều nước cũng phải tìm cách hạ giá đồng bạc để khỏi bị
mất lợi thế xuất khẩu. Người ta gọi đó là trận chiến ngoại tệ khi mà xứ
nào cũng muốn đẩy giá đồng bạc của mình xuống sàn. Ngày 27 Tháng Chín
năm 2010, tức là năm năm trước rồi, Tổng trưởng Tài chánh xứ Brazil là
kinh tế gia gốc Ý Guido Mantega đã báo động tại São Paulo. Rằng "chúng
ta đang ở giữa một cuộc chiến hối đoái quốc tế khi các nước đều giảm giá
đồng bạc. Điều ấy đe dọa sức cạnh tranh của chúng tôi". Xứ Brazil than
phiền là họ bị cạnh tranh bất chính vì ngân hàng trung ương của các nước
Âu-Mỹ-Nhật, thậm chí Nam Hàn hay Đài Loan đều can thiệp vào thị trường
hối đoái để đua nhau phá giá đồng bạc.
Nhưng trong thế giới nhỏ bé này, người ta chưa thể bán hàng lên Sao Hỏa và nếu xứ nào cũng phá giá đồng bạc để xuất khẩu cho dễ thì sẽ chỉ gây thêm biến động và còn phải trả hóa đơn nhập khẩu đắt hơn - Nguyễn-Xuân Nghĩa
- Chuyện chiến tranh ngoại tệ hay hối đoái xuất phát từ đó. Nó tăng
cường độ khi đến lượt Nhật Bản cũng ào ạt bơm tiền cứu nguy kinh tế sau
khi ông Shinzo Abe đắc cử Thủ tướng vào cuối năm 2012. Bây giờ thì đến
lượt Trung Quốc với nền kinh tế đứng hạng thứ nhì sau Mỹ và trước Nhật.
Nguyên Lam: Nhưng thưa ông, từ cuối năm ngoái thì đô
la Mỹ đã tăng vọt so với các ngoại tệ kia chứ không sụt như các nước
than phiền năm năm trước. Qua tháng tới, Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ có
thể nâng lãi suất cơ bản khiến Mỹ kim còn tăng giá mạnh hơn nữa. Như vậy
Hoa Kỳ có can dự gì vào trận chiến ngoại hối này?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Nghịch lý ở đây là Hoa Kỳ thành nạn nhân
của sự thành công. Tình hình kinh tế Mỹ thật ra chưa sáng sủa mà vẫn là
khá nhất trong khối công nghiệp hóa Âu-Mỹ-Nhật và đô la hết sụt giá sau
khi Ngân hàng Trung ương Mỹ thông báo từ Tháng Năm năm 2012 là sẽ “vót
nhọn” chính sách tiền tệ là bớt dần biện pháp bơm tiền rồi có ngày tăng
lãi suất để trở về trạng thái bình thường. Khi ấy, các nước lại than
rằng đô la lên giá sẽ làm thị trường của họ rúng động!
- Nếu tính tròn cho dễ nhớ, sản lượng kinh tế Hoa Kỳ là gần 18 ngàn
tỷ đô la một năm, bằng 22% sản lượng thế giới. Đến 70% của sản lượng này
là tiêu thụ, tương đương với khoảng 12 ngàn 500 tỷ. Trong số tiêu thụ
đến hơn 12 ngàn tỷ ấy, chỉ có chừng 12% là nhập khẩu, phần còn lại là do
thị trường nội địa sản xuất lấy. Phần nhập khẩu trị giá 1.500 tỷ lại là
nguồn sống của nhiều quốc gia muốn bán hàng cho Mỹ. Đứng đầu trong số
này là Tầu, Nhật và Đức, ba nền kinh tế lệ thuộc mạnh vào xuất cảng. Hoa
Kỳ tiêu thụ khoảng 19% số xuất cảng của Trung Quốc, gần 18% xuất cảng
của Nhật và 9% của Đức, một đầu máy của nền kinh tế èo uột tại Âu Châu.
Cho nên, chính Hoa Kỳ ngày nay mới là nguồn hy vọng cho các nước.
- Nhưng trong thế giới nhỏ bé này, người ta chưa thể bán hàng lên Sao
Hỏa và nếu xứ nào cũng phá giá đồng bạc để xuất khẩu cho dễ thì sẽ chỉ
gây thêm biến động và còn phải trả hóa đơn nhập khẩu đắt hơn.
Nguyên Lam: Để thực hiện chương trình này, Nguyên
Lam cũng coi lại loạt bài tổng kết cuối năm của ông về tình hình kinh tế
năm 2014 với nhiều dự báo cho năm nay. Đầu Tháng 12 năm ngoái, ông có
nhận định – xin trích nguyên văn – “Nói về các chuyển động lớn thì sau
bảy năm ứng phó của ngần ấy khối kinh tế, Hoa Kỳ tưởng như là thủ phạm
của mọi vấn đề cho nhân loại lại phục hồi tương đối khá hơn cả nếu so
với Âu Châu và Nhật Bản. Một hậu quả sẽ có ảnh hưởng toàn cầu là đồng Mỹ
kim đã và sẽ lên giá trong thời gian tới nếu so với các ngoại tệ mạnh
khác. Ngược lại, vì các khối kinh tế kia chưa ra khỏi khó khăn nên tiếp
tục kích thích bằng biện pháp tiền tệ và tín dụng, như bơm tiền và hạ
lãi suất, khiến đồng bạc của họ càng mất giá so với tiền Mỹ. Đó là
trường hợp Nhật Bản, Âu Châu, Trung Quốc, Nam Hàn, Singapore hay Thái
Lan, v.v... Kết quả là trong năm 2015, chúng ta sẽ chứng kiến điều mà
diễn đàn này đã phân tích vào tuần trước, là một trận chiến về ngoại tệ
và Việt Nam sẽ lâm vào hoàn cảnh vừa trái chiều vừa có nhiều biến động
ngoại hối.” Thưa ông, dự báo này đang xảy ra và tương lai rồi sẽ ra sao?
Về dự báo thì tôi e là thế giới còn có thể bị nạn tổng suy trầm trong thời gian tới, kể cả Hoa Kỳ, chưa nói gì đến Trung Quốc, Nhật Bản hay các nước Âu Châu vốn dĩ chưa ra khỏi vụ khủng hoảng của khối Euro. Dù quyết định của Bắc Kinh được thông báo là “chỉ có một lần” thật ra sẽ còn tiếp tục - Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Nói chung, từ năm ngoái rồi, tôi không
mấy lạc quan về viễn ảnh kinh tế toàn cầu vào năm nay và bây giờ mình
thấy ra nhiều cố gắng tuyệt vọng của Trung Quốc mả vẫn khó thoát khỏi
suy trầm. Khi nền kinh tế hạng nhì thế giới mà lao đao như vậy thì các
nước bán nguyên nhiên vật liệu cho Tầu đều sẽ điêu đứng và việc phá giá
đồng bạc chẳng giải quyết được vấn đề mà còn gây thêm nhiều biến động
trong các nước đang phát triển.
- Nói tiếp về dự báo thì tôi e là thế giới còn có thể bị nạn tổng suy
trầm trong thời gian tới, kể cả Hoa Kỳ sau một vụ sụt giá cổ phiếu, chưa nói gì đến Trung Quốc,
Nhật Bản hay các nước Âu Châu vốn dĩ chưa ra khỏi vụ khủng hoảng của
khối Euro. Dù quyết định của Bắc Kinh được thông báo là “chỉ có một lần”
thật ra sẽ còn tiếp tục, như nhiều khó khăn khác cũng chỉ gia tăng. Có
khi chúng ta đang bước vào một thời kỳ giảm phát chung, là dù hàng họ
xuống giá thì vẫn bán không chạy và thất nghiệp sẽ tăng.
Nguyên Lam: Một câu hỏi chót thưa ông, trong khung
cảnh của Hiệp ước Đối tác Xuyên Thái Bình Dương gọi là TPP thì Quốc hội
Mỹ đã cài vào đạo luật cho Hành pháp quyền đàm phán theo thủ tục nhanh
gọn một điều kiện là cấm các nước không được “lũng đoạn ngoại hối”, là
phá giá đồng bạc để cạnh tranh bất chính. Việc Bắc Kinh vừa phá giá đồng
bạc có thuộc diện ấy không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ rằng đấy là quyết định ngớ
ngẩn của Quốc hội Mỹ vì hai lẽ. Thứ nhất, Trung Quốc không là một trong
12 nước tham gia vòng đàm phán TPP. Thứ hai, cùng lắm thì chỉ có Nhật
Bản là quốc gia đang áp dụng biện pháp bơm tiền là “quantitative easing”
để kích thích kinh tế. Mà đấy cũng là biện pháp Hoa Kỳ đã thi hành ba
đợt trong năm năm qua.
- Chuyện ta nên theo dõi là Ngân hàng Trung ương Mỹ có nâng lãi suất
vào tháng tới không vì trong khi các nước đều sẽ ào ạt hạ lãi suất hay
phá giá đồng bạc thì quyết định trái chiều của Mỹ sẽ càng làm đô la lên
giá tức là nhất thời gây thêm khó khăn cho Hoa Kỳ, chưa kể là làm các
nước lỡ dại vay tiền Mỹ khi đô la còn rẻ sẽ trả nợ đắt hơn và đấy cũng
là một vấn đề!
Nguyên Lam: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi này.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét