Hùng Tâm - Hồ Sơ Người-Việt Ngày 150828
Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ có nên tăng lãi suất không?
* Trời ơi, lên hay xuống đây? *
Trong mươi ngày qua, những dao động mãnh liệt trên thị trường
tài chánh Hoa Kỳ khiến mọi người chú ý và đây đó đã nêu câu hỏi rằng trong hoàn
cảnh bất trắc này, Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ (Federal Reserve, xin viết tắt là Fed) có nên tăng lãi suất hay
không. Hồ Sơ Người-Việt phải đào sâu vào thực tế quá chuyên môn để hiểu ra
nguyên nhân và hậu quả của vấn đề lãi suất đó.
Cổ Phiếu Đến Giờ Điều
Chỉnh
Thông thường, thị trường cổ phiếu có thể lên hay xuống vì
hai loại nguyên nhân.
Nguyên nhân loại “căn bản” thuộc về tình hình kinh tế và
kinh doanh của xí nghiệp có thể làm mức doanh lợi tăng hay giảm và trực tiếp ảnh
hưởng đến trị giá của cổ phiếu. Tứ hai, loại nguyên nhân “kỹ thuật” là điều gì
đó khó hiểu hơn vì thuộc về tâm lý của thị trường hoặc cả những thông tin đồn
đãi bên ngoài. Giới giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán (gồm có cổ
phiếu và trái phiếu) phải chú ý đến nguyên nhân căn bản để đoán biết vì sao giá
cổ phiếu sẽ tăng hay giảm. Nhưng nếu muốn biết là tăng giảm cỡ nào và bao giờ xoay
chuyển thì người ta phải để ý tới các nguyên nhân “kỹ thuật”. Hồ Sơ Người-Việt
không đi vào lãnh vực quá chuyên môn ấy.
Thông thường thì sau một giai đoạn tăng trưởng kéo dài nhiều
năm, thị trường cổ phiếu có thể có lúc tạm ngưng và sút giảm chút đỉnh rồi mới
lại tăng. Nếu giảm quá 10% thì đấy là một sự “điều chỉnh”. Khi mức sút giảm lại
cao hơn, vượt quá 10% và lên tới 20% hoặc gần 40% thì đấy là sự đảo ngược trào
lưu, từ tăng qua giảm, từ bull qua bear, sau khi hung hăng như con trâu thì âu
sầu như con gấu.
Khi thị trường đi tới điểm lật sau một giai đoạn hưng phấn
thì người ta quan tâm đến các yếu tố “kỹ thuật” để kịp thời bán cổ phiếu hầu có
thể tránh bị lỗ - từ 10% đến cao hơn nữa. Vào thời điểm này, bất cứ một yếu tố
hay tin tức nào cũng có thể dẫn tới phản ứng thái quá. Tại Hoa Kỳ sau bốn năm
tăng giá khả quan, thị trường cổ phiếu đang đi tới điểm lật, tức là có thể điều
chỉnh, mất chừng 10%. Đấy là lúc tin xấu dồn dập từ thị trường cổ phiếu và hối
đoái Trung Quốc đã gây dao động mạnh. Song song, người ta cũng chờ đợi Ngân hàng
Trung ương Hoa Kỳ sẽ điều chỉnh lãi suất, là nâng khỏi số không hiện nay để trở
lại tình trạng bình thường. Nói vắn tắt thì có hai yếu tố đang gây tác động mạnh
là Trung Quốc và lãi suất, nhưng về căn bản thì hầu hết đều chờ đợi một vụ điều
chỉnh.
Ở đây, chúng ta sẽ nói về lãi suất.
Quantitative Easings
và Giá Cổ Phiếu
Kinh tế Hoa Kỳ đang ở giữa nạn suy trầm (recession) khởi sự
từ Tháng 12 năm 2007 thì xảy ra vụ khủng hoảng tài chánh, từ Tháng Ba (Bear
Sterns vỡ nợ) đến Tháng Chín (Lehman Brothers phá sản cùng nhiều doanh nghiệp
tài chánh khác) vào năm 2008. Khi ấy, cả hai Chính quyền George W. Bush đang chấm
dứt và Barack Obama vừa nhậm chức từ Tháng Giêng năm 2009, đều cố gắng kích
thich kinh tế.
Chính quyền Bush chỉ còn vài tháng tại chức nên chẳng làm được
gì nhiều ngoài việc bơm thêm khoảng 180 tỷ đô la cho kinh tế và cho ba doanh
nghiệp xe hơi Hoa Kỳ đang mấp mé vỡ nợ. Mạnh nhất là các biện pháp thời Obama, khi
Hành pháp và Lập pháp đều nằm trong tay đảng Dân Chủ. Sau khi gây bội chi và đi
vay tới mức kỷ lục, các biện pháp thuộc loại ngân sách và thuế khóa ấy đã thất
bại. Giới chính trị thường khỏa lấp sự thất bại ấy, còn và truyền thông lại thiếu
khả năng hay sự chân thực để giải thích cho rõ.
Đấy là lúc Ngân hàng Trung ương Mỹ (từ nay xin viết tắt là
Fed) phải ra tay cấp cứu, bằng biện pháp tiền tệ mà Thống đốc đương nhiệm là
Ben Bernanke gọi là “bất thường”, unconventional.
Sau khi hạ lãi suất liên ngân hàng tới gần số không, Fed mua
trái phiếu dài hạn (trả bằng tiền, tức là bơm thêm tiền vào kinh tế) và hứa duy
trì lãi suất ngắn hạn ở gần số không trong một thời gian lâu dài. Biện pháp bơm
tiền qua việc mua trái phiếu gọi là “quantitative
easing” (viết tắt là QE) là tăng mức lưu hoạt tiền tệ có định lượng. Có định
lượng (quantitative) vì tùy vào lượng trái phiếu mua vào, thay vì chỉ cầu âu hạ
lãi suất và chờ đợi thị trường phản ứng qua tiêu thụ và sản xuất.
Mục tiêu do chính ông Bernanke giải thích là làm giảm lãi suất
dài hạn (là phân lời trái phiếu, do quy luật cung cầu quyết định chứ không thuộc
thẩm quyền của Fed) khiến giới đầu tư chuyển dần tiền từ thị trường trái phiếu
có phân lời (yield) thấp qua thị trường
cổ phiếu có triển vọng sinh lời cao hơn. Nói cho đơn giản thì biện pháp kích
thích của Fed là phân bố hay sung đương tư bản từ trái phiếu sang cổ phiếu, nhằm
tăng trị giá cổ phiếu, nâng lợi tức của các hộ gia đình khiến tiêu thụ sẽ tăng
và tạo ra nhu cầu sản xuất cho doanh nghiệp.
Fed muốn tạo ra sự thịnh vượng và hiệu ứng thịnh vượng (wealth effect) ấy sẽ nâng mức cầu. Đây
là một diện khác của trường phái kinh tế Keynesian (do tên của kinh tế gia John
Maynard Keynes) nhằm nâng mức cầu để tạo ra sức hút cho sản xuất.
Kết quả là tài sản của các hộ gia đình có tăng khoảng 10
ngàn tỷ đô la vào năm 2013, chi tiêu cũng vậy và kinh tế được kích thích trong
khi thất nghiệp giảm. Thật ra, phẩm chất của đà tăng trường xuất phát từ kế hoạch
bất thường ấy còn phải được đánh giá lại, nhưng không là mục tiêu kỳ này.
Mục tiêu kỳ này là để cho thấy biện pháp kích thích của Fed
đã nâng trị giá cổ phiếu: giới đầu tư cổ phiếu có lời, doanh nghiệp có lãi và
bung ra làm ăn, v.v…. Cổ phiếu lên giá tới cỡ nào và vì sao nay đã đến thời “điều
chỉnh”?
Lời To Nên Lo Nặng
Hồ Sơ Người-Việt trở lại chuyện hôm nay.
Trong năm năm qua, nhờ ba đợt QE khiến hơn bốn ngàn tỷ đô la
được bơm vào kinh tế qua ngả ngân hàng, cổ phiếu tại Hoa Kỳ đã ngoạn mục tăng
giá. Nếu dùng chỉ số Standard & Poor’s 500 của 500 doanh nghiệp lớn nhỏ (có
tính chất tiêu biểu hơn chỉ số Dow Jones Industrial Average DJIA tập trung vào
30 doanh nghiệp lớn nhất) người ta có thể đo lường mức gia tăng ấy. Nó rất bất
thường: trước khi thị trường chao đảo và mất giá tuần qua thì giá cổ phiếu của
thị trường S&P tại Mỹ đã cao quá mức trung bình lịch sử đến 30%. Con số lịch
sử.
Một cách đếm khác là so sánh trị giá cổ phiếu với mức lợi
nhuận của doanh nghiệp (Price Earning Ratio, hay P/E). Nếu giảm trừ hiệu ứng của
lạm phát thì P/E của các doanh nghiệp đã vượt quá trung bình của 10 năm qua đến
50%. Tính nhẩm cho dễ nhớ thì nếu tỷ số P/E thường ở khoảng 12 (giá cao bằng 12
lần mức lời) thì nhờ biện pháp kích thích của Fed, tỷ sô P/E hiện nay là 18.
Tức là việc Ngân hàng Trung ương kích thích kinh tế bằng
cách hạ lãi suất và hướng dòng tiền từ trái phiếu qua cổ phiếu khiến giới đầu
tư (là người có tiền) rút khỏi thị trường trái phiếu có phân lời quá thấp qua
thị trường cổ phiếu có mức lời quá cao. Chuyệ lý thú ở đây là trong khi đảng Cộng
Hòa đả kích biện pháp kích thích bất thường ấy thì đảng Dân Chủ lại hoan hô,
nhưng phê phán tình trạng bất công của kinh tế Hoa Kỳ. Chính trị gia thường không
có khả năng nhìn ra hay sự chân tín để công nhận mâu thuẫn của lập trường chính
trị. Đa số truyền thông cũng vậy.
Trên thị trường cổ phiếu, giới đầtu tư chuyên nghiệp, tức là
có hiểu biết, thì cho rằng tình trạng tăng giá như vậy chỉ là bong bóng đầu tư
và trái bóng sẽ xì khi Ngân hàng Trung ương tăng lãi suất ngắn hạn. Nhưng dù là
có hiểu biết, hoặc chính là nhờ có hiểu biết, họ vẫn tin là sẽ kịp thời bán để
kiếm lời tối đa trước khi trái bóng bị xì. Vì vậy, vào thời điểm này, mọi người
đều ngóng đợi bất cứ một tín hiệu gần xa để tháo chạy.
Trong khi đó cũng có nhiều người tác động vào dư luận và cả
sự suy luận của Fed (bà Janet Yellen lẫn các giới chức có thẩm quyền về lãi suất
trong Hội đồng Tiền tệ FOMC), để khuyên là hãy tăng lãi suất để sớm trở về trạng
thái bình thường, hoặc hãy tạm hoãn quyết định nâng lãi suất.
Bên cánh tả, phe Dân Chủ với chủ trương đừng nâng lãi suất
thì có Giáo sư Lawrence Summers. Ông từng là Tổng trưởng Ngân khố và được Tổng
thống Obama chọn làm Thống đốc Ngân hàng Trung ương sau Ben Bernanke, nhưng phải
rút lui vì nhiều đợt tấn công của các bà bên đảng Dân Chủ. Bên cánh hữu, phe Cộng
Hòa có Giáo sư Martin Feldstein lên tiếng ủng hộ việc tăng lãi suất. Ông từng là
Cố vấn Kinh tế của Tổng thống Ronald Reagan và hiện đang dạy môn kinh tế tại Đại
học Harvard, y như Larry Summers! Khi những người am hiểu như vậy mà bất đồng ý
kiến thì làm sao chúng ta biết được thế nào là đúng thế nào là sai?
Từ nay đến cuối năm, Hội đồng FOMC dự trù có ba buổi họp định
kỳ vào ngày 17 Tháng Chín, cuối Tháng 10 hay qua Tháng 12. Thời sự và bình luận
sẽ tập trung vào mọi biến cố khả dĩ tác động đến lãi suất - và cổ phiếu - vào
ba thời điểm này.
___
Kết luận ở đây là gì?
Chính Hoa Kỳ, từ Chính
quyền Obama qua Ngân hàng Trung ương, đã thổi lên trái bóng cổ phiếu và đem lại
mối lời rất to cho thiểu số có tiền.
Nhưng biện pháp ấy
cũng gây lệch lạc trong thị thường tài chánh vì đánh sụt phân lời trái phiếu.
Trái bóng cổ phiếu có
thể bể nay mai. Chuyện Trung Quốc chỉ là cái cớ.
Chỉ số P/E của Mỹ chỉ ở mức 18 thì không hẳn là cao lắm ! Nếu nhìn sang bối cảnh thị trường chứng khoán Trung Quốc hiện tại thì chỉ số P/E lên đến trên 70 . Theo một số nhà kinh tế thì rất có thể thị trường chứng khoán Trung Quốc sẽ giảm đến mức chỉ số P/E từ 25 - 30.
Trả lờiXóaKhác nhau là ở đó, Thành ơi! Thị trường văn minh thì hơn thua nửa dấy phẩy cũng đủ chóng mặt rồi! Cổ phiếu TQ còn phải mất 50% nữa...
XóaThưa chú Xuân Nghĩa
Trả lờiXóaCháu vừa mới bước vào kinh doanh xuất nhập khẩu,
Cháu gặp một số khó khăn về chuyên môn kinh tế. Chú có thể viết bài về NEER (Nominal effective exchange rate và REER (Real effective exchange rate) và các công cụ tài chính phái sinh để phòng ngừa và hạn chế rủi ro cho lĩnh vực kinh doanh xuất nhập khẩu được không?
Cháu rất mong đợi!
Cháu cảm ơn chú nhiều!
Sẽ có ngày nói về NEER, REER và TWI nữa, nhưng quá chuyên môn nên nhiều người sẽ nản.
XóaBạn Thanh !
XóaCách đây mấy ngày TS Lê Hồng Giang có bài viết về NEED, REED, bạn có thể đọc tham khảo
http://kinhtetaichinh.blogspot.com/2015/08/neerreer-update.html
Cảm ơn Thành
Xóa