Âu Châu: Vô Cương nên Bất Thường

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Việt Báo Ngày 150807

Những nguyên nhân sâu xa của khủng hoảng   

* Một mỏm rực rỡ của cả đại lục Âu-Á *

Khi theo dõi cuộc tranh cử Tổng thống tại Hoa Kỳ, với đề tài đang làm đảng Cộng Hòa lúng túng là hồ sơ di dân, ta có thể nhìn qua Âu Châu là nơi có cùng loại vấn đề ấy, nhưng rắc rối gấp bội….

Hôm Thứ Tư mùng bốn Tháng Tám vừa qua, thêm một con thuyền chở di dân lậu bị đắm ngoài khơi nước Ý, bên trong có khoảng 600 người. Từ Tháng Tư, nạn thuyền nhân nhập lậu từ các nước miền Nam vào Âu Châu khiến mỗi tháng có cả trăm người thiệt mạng vì đắm tầu trên Địa Trung Hải. Khi ấy, người ta được biết thêm là từ gần hai năm nay, tầu bè của Ý đã phải cứu vớt hơn 200 ngàn người trên biển!

Về bối cảnh, khủng hoảng và chiến tranh trải rộng từ Bắc Phi, Tây Phi qua Trung Đông khiến dân chúng chạy loạn vào nhau. Người có tiền, vài ngàn đô la một người chứ không ít, thì cố ra khỏi vùng giao tranh trong thế giới Hồi giáo để tìm cuộc sống ở nơi yên bình hơn: Âu Châu. Vì không phải ai cũng có khả năng di tản bằng máy bay qua các phi cảng quốc tế, nhiều hải cảng Bắc Phi của Maroc, Algérie, Tunisie hay Ai Cập (Egypt) được dùng làm nơi xuất phát của làn sóng di tản từ miền Nam lên. Ở tại chỗ, cư dân thấy khổ vì thịt cá đều lên giá vì ngư dân đổi nghề từ đánh cá sang dẫn người vượt biên.

Tại Libya, một xứ Bắc Phi đang tan tành nhờ công lao can thiệp của Barack Obama và Hillary Clinton năm 2011, người ta ít thấy xảy ra nạn bắt cóc đòi tiền chuộc mạng như khủng bố Hồi giáo đã làm ở Syria, Iraq hay phía Bắc xứ Mali. Chỉ vì nghề dẫn người vượt biển lại có lời hơn. Đâm ra sau khi lãnh tụ Muamar Ghaddafi bị giết, Libya là trạm trung chuyển của dịch vụ xuất cảng di dân lậu!

Bên kia Địa Trung Hải, các nước Âu Châu tại miền Nam đều bị khốn đốn khi kinh tế suy trầm và nợ nần đang đe dọa: vụ khủng hoảng của khối Euro lại dồn chung vào vụ khủng hoảng di dân….

Đã vậy, các nước ở xa tại miền Đông thì nhìn vào một biên cương khác đang bị chuyển dịch. Xứ Ukraine với bán đảo Crimea bị Liên bang Nga thôn tính, các tỉnh miền Đông bị Nga sai người tấn công để sát nhập vào khối “Thân Nga”, vùng trái độn cho Tổng thống Vladimir Putin. Họa vô đơn chí, sau khi các nước Tây Âu thấy khó chịu vì làn sóng di dân từ Đông Âu được giải phóng khỏi chế độ Xô viết đổ vào xứ mình kiếm việc thì nay đến lượt các nước miền Bắc gặp vấn đề. Di dân tụ tập trong các khu ổ chuột quanh đường hầm Channel và hải cảng Calais của Pháp để tìm cách xâm nhập nước Anh: bên kia sông, dưới lớp sương mù của Anh quốc là ánh mặt trời.

Ngần ấy khó khăn khiến nhiều nước Âu Châu muốn xét lại chánh sách di trú bên trong Liên hiệp Âu châu theo tinh thần của Hiệp ước Schengen (tên một thành phố của Luxembourg).

Được ký kết từ năm 1985 rồi mở rộng cho 26 quốc gia, Hiệp ước quy định quyền tự do di chuyển và cư trú của người dân bên trong các nước thành viên. Nhiều đảng phái quốc gia, thuộc cánh hữu, không muốn duy trì tinh thần tự do đó vì xã hội mất dần bản sắc văn hóa riêng và có khi còn nhập cảng khủng bố Hồi giáo!

Đấy mới là bối cảnh phức tạp của Liên Âu.

***

Trên đại lục địa Âu-Á, phía miền Tây được gọi là Âu Châu gồm 50 quốc gia lớn nhỏ, xưa nay đã từng khuynh đảo cả thế giới từ hơn 500 năm. Bên trong, họ giao chiến và giết hại nhau trong nhiều thế kỷ, với cao độ tàn sát là hai trận Thế chiến của Thế kỷ 20.

Từ đấy, các nước Âu Châu mơ ước thành lập một hệ thống hợp tác cho hòa bình và thịnh vượng trên cơ sở của luân lý và kinh tế: các nước tự do trao đổi với nhau để mưu tìm thịnh vượng, và không tái diễn việc chuyển dịch biên cương – một nguyên nhân của chiến tranh – để có hòa bình, nhưng bên trong thì vẫn tôn trọng chủ quyền quốc gia mà coi nhẹ các vấn đề biên giới.

Một cách cụ thể minh diễn lý tưởng Âu Châu ấy: biên cương vẫn còn nguyên vẹn, không được tẩy xóa, mà giữ vai trò thấp hơn, với nhiều lỗ hổng cho quyền tự do chuyển dịch hàng hóa và cư dân.

Nhưng lịch sử và thực tế thường xé nát những ước mơ lý tưởng và lý thuyết đó.

Lý tưởng cao đẹp của Thế kỷ Minh triết – cái gốc của tinh thần dân chủ và chủ nghĩa quốc gia – dẫn đến sự chuyển hóa chế độ quân chủ thành các quốc gia có biên cương và tôn trọng dân quyền bên trong. Quyền dân có được mở rộng, nhưng sức mạnh của các quốc gia lại dẫn đến chiến tranh. Từ phong trào thống nhất các tiểu vương quốc hay quân quốc Âu Châu thành nhiều quốc gia, những cuộc chiến kéo dài mới gây ra tình trạng dời đồi cột mốc của biên cương và vây hãm người dân xứ này trong vòng cai trị của một quốc gia hay dân tộc khác. Cao điểm là chiến tranh Pháp-Phổ năm 1871 hay Đại chiến năm 1914 rồi Thế chiến II năm 1939.

Từ những năm 1945 trở về sau, dự án Liên Âu nêu ra lý tưởng giải phóng người dân khỏi những câu thúc hay khuôn khổ của biên giới. Lý tưởng ấy trước hết giải phóng luồng vận chuyển hàng hóa và cả tiền tệ nên ngày nay người ta mới có 28 nước thành viên của Liên Âu với chế độ tự do thương mại. Bên trong có 19 nước xài chung một đồng tiền là khối Euro.

Tránh được chinh chiến thì khủng hoảng tài chánh lẫn kinh tế vẫn bùng nổ từ năm 2010, chỉ vì hệ thống hợp nhất thương mại mà không thống nhất chính trị đã gây ra - mà khỏa lấp - những sức ly tâm và mầm phân hóa. Âu Châu không thể giải quyết được các bài toán đó nếu không bình tĩnh nhìn vào thực tế là phải có hệ thống chính trị thống nhất, có thẩm quyền xuyên quốc gia, tức là phải có một Liên bang Âu châu, bên trong, mỗi quốc gia chỉ là một tiểu bang.

Liên bang Hoa Kỳ là nơi mà hàng hóa, tiền tài và dân chúng tại California hay New York có quyền đi qua Nevada hay Texas, và đồng Mỹ kim dùng chung cho 50 tiểu bang lại thuộc thẩm quyền quyết định của hệ thống Ngân hàng Trung ương độc lập. Âu Châu chưa đi tới đó.

Và khó thực hiện lý tưởng hòa bình thịnh vượng nếu không triệt tiêu chủ quyền quốc gia cho một siêu quyền lực quốc tế. Việc nước Pháp hay Đức đang đề nghị tăng cường vai trò chính trị của Liên Âu, hoặc ít ra một chế độ thuế khóa thống nhất trong khối Euro, là một bước đúng hướng nhưng có rất nhiều chông gai trước mắt.

Vụ khủng hoảng vì hiện tượng di dân bên trong và thuyền nhân bên ngoài đang gây thêm nhiều vấn đề mới.

***

Trước hết, Âu Châu là một quần thể các nước hải đảo hay bán đảo ở miền Tây đại lục địa Âu-Á lại tiếp cận với thế giới Hồi giáo ở miền Nam.

Trong nhiều năm, các nước Tâu Âu đã sống trong ảo tưởng mà tiếp nhận di dân từ các nước nghèo ở miền Nam để có nhân công rẻ cho kinh tế và trùm lên trên một khái niệm lý tưởng là một xã hội đa văn hóa. Thực tế thì nhiều di dân từ miền Nam kiếm ăn tại Âu Châu mà không chấp nhận văn hóa Âu Châu và cũng chẳng được hội nhập. Họ không trở thành người Âu Châu dù có quốc tích Âu Châu và họ xây dựng hậu cứ văn hóa tôn giáo riêng, là môi trường hoạt động của các nhóm Hồi giáo cực đoan quá khích. Như những tế bào không được cơ thể tiếp nhận, môi trường đó gây ra nạn ung thư của khủng bố Hồi giáo.

Bộ não của cơ thể này, là hệ thống lãnh đạo Âu Châu còn chưa ý thức được mâu thuẫn không thể gỉai quyết giữa tự do thương mại và thống nhất tiền tệ mà không có thống nhất chánh trị, hay ít ra là thẩm quyền về chính sách kinh tế tài chánh thống nhất. Làm sao hệ thống lãnh đạo ấy dám nhìn vào các tế bào ung thư của khủng bố Hồi giáo, hay sự giả trá bất lực của lý tưởng đa văn hóa?

Y như Hoa Kỳ với di dân từ miền Nam, Âu Châu sẽ mất dần bản sắc và sức mạnh trong đà bành trướng của di dân gốc Bắc Phi và Trung Đông theo đạo Hồi. Các quốc gia muốn duy trì bản sắc thì bầu lên những chính đảng hữu khuynh, thậm chí cực hữu, với hậu quả trước mắt là gây thêm rạn nứt trong Liên Âu. Các chính đảng này không chỉ nghi ngờ di dân Hồi giáo, họ nghi ngờ cả kế hoạch hội nhập Âu Châu!

Bên trong hệ thống hội nhập đó, lý tưởng vô cương – không biên cương ranh giới – cho hàng hóa và tiền tệ thì đã bị thực tế xé rách với vụ khủng hoảng Hy Lạp trong khối Euro. Chế độ kiểm soát tư bản và chuyển ngân, như đã áp dụng hai năm trước cho một xứ lâm nạn là Cyprus có thể tạm cứu được khối Euro. Nhưng nếu lại áp dụng cho Hy Lạp thì đi ngược với chủ trương lý tưởng. Trục xuất Hy Lạp là giải pháp cần thiết mà ai cũng ngại vì những gì xảy ra sau đó cho cả khối Euro lẫn chế độ tự do thương mại và di chuyển hàng hóa.

Quyền tự do di chuyển có vẻ lý tưởng này tạo ra lợi thế cho các nền kinh tế mạnh mà xúc phạm chủ quyền của các nền kinh tế yếu ở miền Nam khi các quốc gia này muốn hưởng lợi nhưng không phải trả giá!

Sau cùng, một lý tưởng của Âu Châu từ năm 1945 đến 1992 là không dời đổi cột mốc biên giới đã lung lay sau khi hệ thống Xô viết sụp đổ, Liên bang Nam Tư tan rã rồi ngày nay bị Vladimir Putin bắn thủng với việc xâm phạm biên giới Georgia năm 2008 rồi tấn công Ukraine năm ngoái. Những biến cố có tính chất xâm lược ở vòng ngoại biên thật ra đang thách đố lý tưởng Âu Châu: làm sao từng nước có thể bảo tồn chủ quyền nếu không có khả năng bảo vệ biên giới?

Nhìn vào lọai vấn đề không thể có giải pháp của Âu Châu, chúng ta có thể kết luận về vấn đề di dân tại Hoa Kỳ. Đảng Dân Chủ tưởng rằng khôn khi chiêu mộ lá phiếu Latino bằng cách dón nhận di dân nhập lậu từ miền Nam. Cũng dưới khẩu hiệu đa văn hóa như nhiều nước Âu Châu, họ đang cấy nhiều tế bào lạ vào cơ thể Hoa Kỳ và tạo ra các vùng biên vực là hậu cứ của dân Latino. Sẽ có ngày giới dân cử của họ sẽ nói đến quyền bảo vệ ngôn ngữ riêng, rồi quyền tự trị.

Vài chục năm nữa, nước Mỹ sẽ gặp khủng hoảng như đang thấy tại Âu Châu.