Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 160523
"Hoa Kỳ Nhìn Từ Bên Ngoài"
Động lực hợp lý nhưng đôi khi vô đạo của ngoại giao Hoa Kỳ
* Tại sao phải hèn thế, Obama? *
Trong cuộc tranh cử tổng thống hiện
nay lại Hoa Kỳ, hai ứng cử viên dẫn đầu của hai đảng chính là Hillary Cliton bên
Dân Chủ và Donaltd Trump bên Cộng Hòa có một khác biệt lớn về lập trường đối
ngoại. Hillary có chủ trương thiên về khuynh hướng can thiệp quốc tế không chỉ
vì đã từng là Ngoại trưởng mà vì thuộc về dòng chính lưu của đảng Dân Chủ. Tỷ
phú Donald Trump có vẻ - có vẻ thôi - như nằm trong một nhánh thiểu số có ảnh
hưởng bên Cộng Hòa là dành ưu tiên cho nước Mỹ mà tránh can thiệp vào thiên hạ
sự, thường được gọi là chủ trương tự cô lập, isolanionist.
Thật ra, lối phân biệt ấy vẫn phiến
diện, diễn nôm là nông cạn, và một cách giải thích đơn giản chính là nhìn vào
trường hợp của hai Tổng thống cuối cùng là George W. Bush và Barack Obama.
Khi tranh cử năm 2000, Thống đốc
Bush của tiểu bang Texas nêu rõ chủ trương tránh can thiệp vào nội tình xứ khác
để giúp người ta xây dựng quốc gia hay phát huy dân chủ theo những giá trị
truyền thống của nước Mỹ. Ông còn đả kích Tổng thống Bill Clinton là can thiệp
vào Kosovo thuộc Liên bang Nam Tư cũ để xây dựng một trật tự theo quan điểm của
nước Mỹ. So sánh với ứng cử viên bên Dân Chủ năm đó là Phó Tổng thống Al Gore,
ông Bush thiên về xu hướng tự cô lập và ưu tiên giải quyết các vấn đề kinh tế
xã hội của nước Mỹ. Sau khi đắc cử, ông Bush là một Tổng thống can thiệp nhiều
nhất vào chuyện quốc tế với cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu cho đến nay vẫn
chưa kết thúc.
Chủ yếu thì chính là vì việc can
thiệp mở rộng của ông Bush trước sự mệt mỏi của dân Mỹ mà Nghị sĩ Barack Obama
đã đắc cử Tổng thống năm 2008 sau khi chiến thắng Nghị sĩ Hillary Clinton một
cách bất ngờ trong vòng sơ bộ của đảng Dân Chủ.
Không chỉ nói đến việc cải tạo nước
Mỹ, ứng cử viên Obama còn hứa hẹn triệt thoái khỏi hai chiến trường Iraq và
Afghanistan và không áp đặt những giá trị tinh thần rất đáng ngờ của nước Mỹ
cho các xứ khác. So với Hillary thì ông gần với khuynh hướng tự cô lập, chẳng
khác gì ông Bush năm 2000. Sau khi đắc cử và qua hai nhiệm kỳ, ông Obama đang
trở thành một Tổng thống có hành động can thiệp dữ dội nhất, chẳng kém gì ông Bush.
Việc triệt thoái khỏi hai chiến
trường kia vẫn chưa xong, Hoa Kỳ còn can thiệp vào Libya và lao vào một cuộc
chiến chưa có ngày tàn với các lực lượng quá khích Hồi giáo xưng danh “Thánh
Chiến” tại Trung Đông. Ông cũng chủ trương “chuyển trục” về Đông Á từ năm năm
trước và đem lại hy vọng cho các nước trong khu vực trước đà bành trướng của
Trung Cộng.
Và y như Bush là người đòi phát huy
dân chủ để bảo vệ nhân quyền rồi ngồi với lãnh tụ cộng sản Hà Nội dưới bức
tượng của Hồ Chí Minh, Obama cũng nói đến nhân quyền cho Việt Nam nhưng quyết
định gỡ bỏ lệnh cấm vận võ khí cho Hà Nội. Nhiều người bèn kết luận rằng Obama vẫn
chỉ là một sao bản của Bush.
Nhìn từ bên ngoài thì các nghịch lý
trên của Hoa Kỳ khiến chúng ta nên tìm hiểu sâu xa hơn về hai trào lưu đối ngoại
tưởng như tiêu biểu của nước Mỹ, tự cô lập và can thiệp quốc tế. Sự thể lại
không trắng đen rõ rệt như vậy mà có khi chỉ là hai chiến lược của cùng một
triết lý chính trị là “Nước Mỹ Trên Hết”. Nếu không hiểu ra điều này, người ta
sẽ lại thất vọng nữa.
Nói về quá khứ thì từ trăm năm nay,
Hoa Kỳ có vẻ như đong đưa giữa hai chủ trương đối ngoại kể trên. Thí dụ như có
nên tham gia vào Hội Quốc Liên (League of
Nations) hoặc can thiệp vào Âu Châu hay không là hai chọn lựa. Phe tự cô
lập thì cho là nên tránh để bị lôi vào các tranh chấp ngoại giao, khủng hoảng
hoặc chiến tranh ở nơi khác. Phe can thiệp quốc tế thì lý luận rằng nếu không
dính vào thiên hạ sự thì Hoa Kỳ sẽ mất ảnh hưởng và rốt cuộc thì thiên hạ sự lại
đe dọa an ninh của nước Mỹ. Từ khác biệt quan điểm ấy, người ta thấy Hoa Kỳ tham
gia Thế chiến I khá trễ, ba năm sau khi chiến cuộc bùng nổ tại Âu Châu, và cũng
khá trễ trong Thế chiến II, sau khi bị Nhật tấn công Trân Châu Cảng vào cuối
năm 1941.
Sự thật lại quái đản hơn vậy.
Giới lãnh đạo Hoa Kỳ có thể tranh
luận về việc có nên góp phần làm thay đổi trật tự tại Âu Châu không – như chủ
trương của Donald Trump ngày nay là “không nên” – nhưng cùng lúc đó, xu hướng
tự cô lập không hề can gián việc tích cực liên hệ đến Trung Quốc, tới độ gửi
pháo hạm và viện trợ quân sự cho Trung Hoa Dân Quốc. Chẳng hóa ra Mỹ tránh
chuyện Âu Châu mà lao vào Châu Á? Sự thật thì lãnh đạo Hoa Kỳ chỉ phân vân giữa
hai chiến lược bảo vệ quyền lợi của nước Mỹ là nên can thiệp nhiều hay ít và
theo hướng nào mà thôi.
Sự thật còn không đơn giản khi chúng
ta châm thêm yếu tố đạo lý.
Hiến pháp Hoa Kỳ nêu rõ tự do dân
chủ là giá trị tinh thần của nước Mỹ và giá trị ấy mới là kim chỉ nam soi sáng đường
lối đối ngoại. Vì vậy, nhiều quốc gia vẫn coi Hoa Kỳ là lãnh đạo trào lưu dân
chủ toàn cầu và nhiều đời tổng thống đã viện dẫn điều ấy, người sau cùng là
Tổng thống Obama. Nhưng trong lịch sử và ngay hiện tại, Hoa Kỳ vẫn có thể khắng
khít hợp tác với các chế độ độc tài và vô đạo để chiến thắng một chế độ vô đạo
hơn. Liên bang Xô viết là điển hình trong Thế chiến II để thắng Đức Quốc Xã.
Trung Cộng là trường hợp kia vào cuối thời Chiến tranh lạnh để đánh gục Liên Xô.
Và Việt Nam Cộng Sản là một ví dụ mới
nhất, nhưng để làm gì thì ta còn phân vân!
Trong việc nối dáo cho giặc, xu
hướng can thiệp quốc tế có thể phản bác chủ trương tự cô lập vì “không can thiệp
để ngăn ngừa tội ác thì cũng là đồng lõa với tội ác”. Việc Chính quyền Obama nhảy
vào cuộc nội chiến tại Libya là tiêu biểu cho chiến lược phát huy giá trị luân
lý của nước Mỹ. Nó chẳng có nhiều khác biệt so với lý luận “Tân Bảo Thủ” bên đảng
Cộng Hòa dưới thời Bush. Việc Obama vừa xả cảng cho chế độ Cộng sản Hà Nội có
thể khiến những ai yêu chuộng dân chủ phải nhíu mày, nhưng chiến lược đối ngoại
ấy lại có một lý do hay lý cớ là giúp Hà Nội có thêm phương tiện tự vệ, trước đà
bành trướng của Trung Cộng, một đối tác chiến lược của nước Mỹ mà Obama phải hèn hạ nói rằng việc dỡ bỏ lệnh cấm vận võ khí cho Việt Nam không nhắm vào Trung Quốc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét