Đồng Minh, Đồng Tính và Đồng An

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 140421

"Hoa Kỳ Nhìn Từ Bên Ngoài"

Tổng thống Obama thiếu... "đàn ông tính"? Theo David Brooks.

 * Lời thì thầm của Obama trong Thượng đỉnh tại Seoul 2012 *

Tuần này, Tổng thống Barack Obama có năm ngày Á du để lần lượt thăm viếng bốn nước Đông Á là Nhật Bản ngày 23, Nam Hàn ngày 25, Mã Lai Á ngày 26 và Phi Luật Tân ngày 28. Sau hai lần lỡ hẹn vì việc nhà – tranh luận về ngân sách – chuyến công du Á Châu của Tổng thống Mỹ được chú ý vì sẽ xác định lại quyết tâm "chuyển trục" về Châu Á của Hoa Kỳ.

Trước khi ông lên đường, ban tham mưu của ông đã chuẩn bị dư luận qua những tiết lộ có chọn lọc để cho thấy mối quan tâm của lãnh đạo về một khu vực thiết yếu cho quyền lợi của nước Mỹ, và là nơi sinh hoạt của hai tỷ 300 triệu dân với sản lượng kinh tế gần bằng một phần ba của sản lượng thế giới.

Trong khi đó, tâm tư của ông Obama vẫn lan man với cuốn lịch và tấm bản đồ.

Tại Đông Á, lù lù một khối là Trung Quốc, cường quốc kinh tế hạng nhì và mối quan tâm hạng nhất của nhiều nước đồng minh như Nhật Bản, Nam Hàn (vì ảnh hưởng của Bắc Kinh tới Bắc Hàn) và các nước Đông Nam Á, như Phi Luật Tân, Mã Lai, và cả Việt Nam.

Tấm lịch ở trong đầu Obama có ghi đậm nét hai thời điểm then chốt cho lãnh đạo Bắc Kinh và Hoa Kỳ.

Tháng 11 năm 2013 là khi Hội nghị kỳ ba của Ban chấp hành Trung ương khoá 12 của đảng Cộng sản ra nghị quyết về cải cách kinh tế. Tháng Ba năm 2014 là khi Quốc hội của Bắc Kinh nhóm họp và khai triển nghị quyết để "đưa vào áp dụng". Có áp dụng được hay không là điều đáng chú ý vì ảnh hưởng đến tình hình kinh tế thế giới trong những năm tới. Nhưng với Tổng thống Mỹ, hai thời điểm 11/2013 và 03/2014 cũng đóng chốt vụ khủng hoảng Ukraine - và đóng đinh vào chánh sách cải thiện quan hệ của ông với lãnh đạo Liên bang Nga, chuyện "reset" mà bộ Ngoại giao của Hillary Clinton đã dịch sai sau khi Phó Tổng thống Joe Biden nói sai!

Thật ra, sai lầm về nội dung mới là điều quan trọng.

Sau khi Obama nhậm chức năm 2009, Chính quyền của ông đánh giá sai nội tình lãnh đạo Nga. Cứ tưởng Tổng thống Dmitry Medvedev là nhân vật cải cách có thể kéo Thủ tướng Vladimir Putin theo cái hướng hiếu hòa và thân thiện hơn với Tây phương để cùng Hoa Kỳ giải quyết nhiều hồ sơ nóng của thế giới. Sự thật thì Medvedev chỉ là một trong nhiều thủ lãnh của phe "civiliki", yếu thế hơn phe "siloviki", nhưng là thuộc hạ thân tín của Putin. Chàng được đưa ra tranh cử năm 2008 và giữ ghế Tổng thống cho Putin trở về hầu tuân thủ Hiến pháp là không làm Tổng thống sau hai nhiệm kỳ liên tiếp (từ 2000 đến 2008).

Tới năm 2012, quả nhiên là Putin trở về và dễ dàng vượt làn sóng chống đối để hoàn tất việc chinh phục lại những ảnh hưởng đã mất của nước Nga từ thời Xô viết.

Tháng Tư năm 2012, Obama vẫn còn sai khi nói thầm tại Seoul với Tổng thống Medvedev, rằng "nhắn với Vladimir là sau cuộc tranh tử Tổng thống lần cuối, tôi sẽ có khả năng linh động hơn". Sau đó là bẽ bàng lịch sử khi Putin cho một kẻ tiết lộ tin mật bị Hoa Kỳ truy tố là Edward Snowden được tỵ nạn tại Nga khiến Obama phải hủy bỏ thượng đỉnh Mỹ-Nga để bày tỏ sự thất vọng.

Dù sao mặc lòng, Obama vẫn linh động trông cậy vào Putin để giải quyết hai hồ sơ nóng tại Trung Đông là kế hoạch chế tạo võ khí hạch tâm của Iran và nạn tàn sát đối lập của chế độ Bashar al Assad tại Syria. Kết quả lại gây thất vọng nữa: Putin góp phần hóa giải lệnh cấm vận Iran để triệt tiêu sức ép của Hoa Kỳ, trong khi chế độ al Assad vẫn tồn tại ở Damascus, trên thi hài của gần hai trăm ngàn nạn nhân.

Tại Thế vận hội mùa Đông ở Sochi, Chính quyền Obama dũng cảm bày tỏ thái độ theo kiểu dáng riêng: vì Putin kỳ thị dân đồng tính, phái đoàn lực sĩ Hoa Kỳ xuất hiện với người đồng tính đưa cờ vào khán đài. Với Putin thì đấy là trò ấu trĩ. Với dư luận ở nhà thì đấy là điểm son của Obama trong thế giới đồng tính. Nhìn từ bên ngoài, khác biệt giữa hai người về tầm quan trọng của từng loại vấn đề là chuyện đáng chú ý!

Từ cuốn lịch nhìn qua bản đồ, ta lại thấy ra chuyện khác.

Giữa cơn hỗn mang ở nhà, lãnh đạo Bắc Kinh hả hê theo dõi màn đấu trí Mỹ-Nga. Vụ Ukraine càng gay go và áp lực của Tây phương càng mạnh thì Putin càng khó cải thiện quan hệ với Nhật Bản, khó gia tăng ảnh hưởng tại Trung Á và sẽ càng muốn tìm khách hàng mua khí đốt của mình. Với cái giá dễ thở hơn cho Trung Quốc. Ta có thể thấy chuyện trả giá này khi Putin thăm viếng Bắc Kinh.

Nhưng ông Obama không chỉ gặp khó khăn khi thuyết phục Âu Châu về một đối sách thống nhất và có hiệu quả với Putin. Tại mỏm Viễn Đông của đại lục địa Âu-Á, Obama còn phải hòa giải mâu thuẫn căng thẳng nhất kể từ hơn sáu chục năm nay giữa hai đồng minh chiến lược của Mỹ là Nhật Bản và Nam Hàn.

Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Shinzo Abe, chủ nghĩa quốc gia và chủ trương cứng rắn của Tokyo có thể chặn đà bành trướng của Bắc Kinh và giảm bớt trách nhiệm của nước Mỹ. Nhưng lại gây lo ngại và khó chịu cho Đại Hàn. Cùng thái độ hung hăng của Bắc Hàn Cộng sản, việc sinh viên Đài Loan gay gắt phản đối chánh sách hòa hoãn với Hoa lục của Chính quyền Mã Anh Cửu càng gây thêm rủi ro cho khu vực Đông Bắc Á. Nghĩa là thêm bận tâm cho Hoa Kỳ.

Khốn nỗi, mối bận tâm lớn nhất của Obama khi lên đường Á du lại xuất phát ngay ở nhà, từ Quốc hội.

Quốc hội Mỹ sẽ có cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ váo Tháng 11 này, và đấy là ưu tiên trong mọi ưu tiên của các dân biểu nghị sĩ cần ra tái tranh cử.

Nhu cầu an ninh tại cả hai mỏm Âu và Á khiến phe Cộng Hoà đòi hỏi một đối sách cứng rắn hơn, và tốn kém hơn về quốc phòng, kể cả việc chuyển trục và sức mạnh quân sự qua Đông Á. Trong khi đó, trận đánh về Obamacare vẫn được đảng Cộng Hoà hâm nóng. Bên này chiến hào, nhu cầu xã hội lại khiến phe Dân Chủ gây áp lực bảo hộ mậu dịch, ngăn chặn nỗ lực thương thảo hiệp ước Xuyên Thái Bình dương TPP và cả quyền thương thảo về tự do thương mại của Hành pháp Obama. Điều ấy khiến các đồng minh của Mỹ, kể cả Nhật Bản, thất vọng không ít về sự bất nhất của Hoa Kỳ.

Đã vậy, Thượng viện do đảng Dân Chủ đang kiểm soát còn đả kích sự bất nhất của Chính quyền Obama:

dù nhấn mạnh tới trọng tâm Á Châu, ngân sách điều hành và viện trợ của bộ Ngoại giao cho khu vực này lại quá mỏng (chỉ có 8% và 4%) so với phương tiện đổ ra cho Trung Đông.

Và một bỉnh bút của tờ New York Times, nổi tiếng từ năm 2008 vì tâm phục Nghị sĩ Obama, còn phả khói vào hào khí Obama với lời phê ác liệt hơn: "Tại Trung Đông, và với al Assad hay với Putin, Obama có vấn đề về dũng khí - a manhood problem." Thiếu chất trượng phu? Thiếu đàn ông tính?

Đối chọi với hình ảnh Putin cởi trần cưỡi ngựa như tay đầu gấu ngang tàng, chữ manhood của David Brooks khiến ta mường tượng ra dáng vẻ đàn ông mặc váy. Loà xòa huê dạng.

______________________

Chuyện chỉ xảy ra tại nước Mỹ

Nói đến đòn dũng cảm trừ gian, ai ơi xin đừng học thói ngang tàng của viên quản lý một siêu thị Kroger tại Arlington của Texas. Thấy một khách hàng chôm chĩa đồ đạc trong tiệm và còn rút dao hăm dọa, viên quản lý bèn ra tay theo kiểu Texas. Tên ăn trộm có tiền án bị tước võ khí và đo ván. Nhưng viên quản lý thì mất việc, vì phép hành xử đi ngược quy cách ôn nhu của hãng Kroger. Người viết trộm đoán người hùng thất nghiệp này bỏ phiếu Cộng Hoà và không mấy tin vào... Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc!