Hội Chứng Thầy Mo

Nguyễn Xuân Nghĩa - Giờ Giải Ảo ngày 20100406

Nghệ thuật bịp bợm bằng sự dốt nát của người khác... và của chính mình.

 

Thượng Đế giáng trần bằng những chiếc xe này....

Posted by Nguyễn Xuân Nghĩa at 14:04 -

 

Đinh Quang Anh Thái: Đây là Giờ Giải Ảo với ông Nguyễn Xuân Nghĩa, phát thanh mỗi tối Thứ Ba trên băng tần 1190AM của đài NVR và trên mạng lưới điện toán kxmx.com cùng trang nhà của nhật báo Người Việt. Xin kính chào ông Nghĩa cùng quý thính giả gần xa. 

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Xin có lời mừng anh Thái vửa trở về sau chuyến công tác Đông Nam Á và xin kính chào quý thính giả. 

ĐQAThái: Sau một chuyến công tác khá xa, chúng tôi vẫn nhớ tới mục "Giờ Giải Ảo "và cố tính giờ để theo dõi dù thật ra không dễ khi mình gần như ở mặt kia của Thái bình dương mà có lẽ cũng là mặt kia của địa cầu vì đêm ngày lẫn lộn so với giờ giấc California. Lần này, xin để nhường ông Nghĩa chọn đề tài giải ảo của tuần này, dù sao cũng là một tuần của Tháng Tư đau buồn với rất nhiều biến cố mà cộng đồng chúng ta muốn kỷ niệm.

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa vâng. Nếu anh Thái đề nghị thì tôi xin nói về một đề tài có khi kết hợp hai chuyện địa dư là trên Thái bình dương và lịch sử là chuyện cận đại, mà tôi xin tạm gọi là "Hội chứng Thầy mo", hay "Hội chứng Tù trưởng", "Hội chứng Thông ngôn". 

- Nó là một biểu hiện của hiện tượng mà các nhà nhân chủng hay xã hội học gọi là "Sùng bái Thuyền hàng"!

ĐQAThái: Như mọi khi, ông nói tới một chuyện mà không ai hiểu gì cả! Tất nhiên là ông sẽ giải thích trình bày sau. Nhưng, vì sao ông vừa nói là kết hợp hai chuyện địa dư và lịch sử liên hệ đến biến cố tháng Tư năm 1975?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Như mọi năm kể từ Thế chiến II, ngày 15 tháng Hai là ngày lễ lớn của một số thổ dân hải đảo tại xứ Vanuatu, mà thời Pháp được biết dưới tên là Nouvelles Hébrides ở miền Nam Thái bình dương, gần Nam Dương quần đảo mà anh Thái vừa thăm viếng. 

- Họ thuộc sắc tộc Nam đảo hay Melanesian, và đến ngày 15 tháng Hai thì một số tù trưởng làm lễ kỷ niệm sự xuất hiện của một vị Thượng đế hay Thiên sứ nào đó. Họ còn tôn vinh tên vị Thiên sứ ấy là John Frum. Họ tổ chức rước lễ với đám thổ dân chân đất, mặc quân phục như lính Mỹ, vai đeo súng tre, có lưỡi lê bằng tre sơn đỏ, bước đều dưới lá cờ Mỹ, mà chỉ có một ngôi sao! Trên ngực, họ sơn ba chữ USA! Họ nói rằng vị Thiên sứ ấy có nói trước là sẽ quay trở về với rất nhiều phẩm vật kỳ diệu của một nền văn minh trù phú, như những gì mà người ta có thể ước mơ về một cõi thiên đàng.  

    Đạo binh của Thiên sứ

ĐQAThái: Ông đang kể một truyện rất lạ. Thổ dân tại các hải đảo Nam Thái bình dương tin rằng Thượng đế của họ có thể là một người Mỹ và sẽ trở về cho họ những phẩm vật của thiên đàng?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tìm hiểu kỹ, người ta biết là khi Thế chiến II bùng nổ trên Thái bình dương, nhiều phi cơ hay tầu chở hàng của quân đội Mỹ đã rớt hoặc ghé vào mấy hải đảo hoang sơ ấy. Vì không hiểu gì về thế giới bên ngoài, thổ dân địa phương cho đó là thần linh. Có lẽ, dân làng thấp thoáng thấy anh lính Mỹ và tưởng rằng đây là Thiên sứ Thiên thần gì từ trên trời hiện xuống bằng cái xe bốc lửa, hoặc từ các tầu hàng có những phẩm vật kỳ diệu của một nền văn minh khác. Các bậc lãnh đạo trong làng, từ viên tù trưởng đến các thầy mo, thầy thuốc, thầy cúng hay thầy pháp gì cũng không hiểu luôn! 

- Nhưng họ rất uyên bác thủ vai thông ngôn bằng tay, để trở thành người duy nhất đối thoại với sứ giả nhà trời. Và dân làng được hứa hẹn là sẽ có ngày thiên sứ quay lại, với một tầu hàng đầy nhóc của ngon vật lạ. Ngon như thức ăn đóng hộp. Lạ như một cái hộp có tiếng nói mà ta gọi là "radio" hay các chú bộ đội vào Nam ngày xưa gọi là "cái đài". Mỗi chú đeo một cái để ra cái vẻ văn minh.

- Từ đấy, các nhà nhân chủng học nói đến hiện tượng "sùng bái thuyền hàng", hay "cargo cult", là khi con người trong các xã hội lạc hậu và tự cô lập được tiếp xúc với một nền văn minh cao hơn, có hàng hóa kỹ thuật quá lạ và những hứa hẹn phồn vinh mà người ta không hiểu nổi và cứ ước mơ thôi. 

- Về sau, khái niệm "sùng bái tầu hàng" này cũng áp dụng cho mọi hiện tượng bắt chước ở ngọn mà không hiểu gì tới cái gốc, thậm chí cả hiện tượng khoa học giả tạo mà điển hình có thể là chuyện tủ lạnh chạy đầy đường ở Sàigon, hay dầu khí của ta tốt đến độ cứ hút lên và đổ vào xe là chạy liền mà chúng ta đã bị nghe sau 1975 ở trong Nam. Với tôi, thật ra đây là cái tội rất nặng của tầng lớp trung gian đi học lóm rồi lửa phỉnh thần dân thiểu hiểu biết! Kỳ này, tôi xin phép từ chuyện "cargo cult" ấy của thiên hạ mà giải ảo về "hội chứng thầy mo" của mình! Một loại thầy mo nổi tiếng nhất của nước ta trong thế kỷ 20 vừa rồi chính là Hồ Chí Minh!

ĐQAThái: Bây giờ, chúng tôi bắt đầu hiểu ra lối ẩn dụ so sánh của ông! Nhưng, đặt lại câu chuyện khởi thủy vào vị trí địa dư thời xưa thì hiện tượng ấy bắt đầu như thế nào ở các hải đảo Nam Thái bình dương?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Trong khu vực Đông Nam Á của chúng ta, việc dân xứ này giao tiếp với dân xứ khác thật ra đã có từ lâu, từ mấy ngàn năm rồi. Nhưng một số cộng đồng xã hội có thể bị cô lập với dòng giao lưu quốc tế vì vị trí địa dư cách trở, như các hải đảo ở nơi rất xa các luồng chuyển vận hàng hải. Thí dụ như ở vùng cực Nam của biển Thái bình dương, giữa Úc Châu và xứ Nam Dương. 

- Khi Thế chiến II bùng nổ tại Đông Á, các hải đội của Hoa Kỳ xuất hiện ở khắp nơi để đẩy lui sự bành trướng của Nhật Bản thì cơ hội giao tiếp này xảy ra thường xuyên hơn và để lại nhiều ấn tượng phi phàm cho các thổ dân lạc loài trong các đảo hoang vu. Họ có thể đã biết đóng bè rồi theo gió mùa mà đi từ đảo này qua đảo khác. Nhưng, khi thấy chiến hạm và phi cơ Mỹ, bên trong có người da trắng, lại dùng các vật lạ mà họ chưa từng gặp bao giờ thì họ tin rằng đấy là thần sấm thần sét từ trên trời bước xuống.

- Khi bắt đầu tiếp xúc thì các tù trưởng là lãnh đạo chính trị hay thầy mo - là lãnh đạo tôn giáo và "khoa học" theo kiểu suy nghĩ của họ - trở thành tay thông ngôn hiểu được bí quyết thần thông của thiên đế. Sự hiểu biết ấy cho các lãnh tụ này thêm quyền lực và họ bịp dân để che giấu sự thiếu hiểu biết của họ. Rồi hứa hẹn những chuyện hoảng tiều. 

- Ngày nay, hơn 60 năm sau thì đa số thổ dân đã hiểu, nhưng vài nơi vẫn còn duy trì tín điều mê sảng ấy và hứa hẹn ngày Thiên sứ sẽ trở lại. Xứ Vanuatu có hòn đảo Tanna là nơi mà người dân vẫn tin là một vị Thiên sứ tên là John Frum nào đó sẽ quay trở lại với tầu chở hàng, bên trong có đầy vật lạ.

ĐQAThái: Quý thính giả đang theo dõi chương trình Giờ Giải Ảo với ông Nguyễn Xuân Nghĩa qua câu chuyện về hiện tượng sùng bái tầu chở hàng mà ông Nghĩa gọi là "hội chứng thày mo". Trở lại câu chuyện, thưa ông Nghĩa, tức là vào thời xưa, có một người Mỹ nào đó tên là John Frum đã đến đảo Tanna này và được thổ dân coi như thần linh?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Chuyện này cũng ly kỳ nhưng hơi dài nên tôi chỉ xin tóm lược.

- Khi nghiên cứu tìm hiểu thì người Mỹ đời nay đoán ra là xưa kia có một tay tứ chiếng nào đó tới đảo Tanna và bịp dân làng về phép thần thông của anh ta. Sau đấy, các thầy mo hay tù trưởng lưu truyền tiếp những giai thoại thần bí về một vị Sứ giả nhà trời mà họ gọi là John Frum để nói về hai chuyện. Thứ nhất là đừng có nghe các ông cố đạo Kytô giáo tới dạy mình rằng phải một vợ một chồng chứ không thể tiếp tục trò đa thê hay chung chạ như xưa. Thứ hai là nếu nghe lời thì vị Thiên sứ John Frum này sẽ quay lại hạ giới để cho họ rất nhiều phẩm vật của nhà trời! 

- Nhiều hải đảo khác thì cũng có gặp các chiến binh Mỹ trong cuộc chiến trên Thái bình dương và rao truyền giai thoại tương tự về các đấng Thiên sứ sẽ giáng phàm với tầu hàng đầy nhóc của lạ! Các nhà nghiên cứu dân tộc học hay tâm lý xã hội học mới gọi đó là hiện tượng "sùng bái tầu hàng."

- Bây giờ, từ một hiện tượng lịch sử - là chuyện có thật do sự cách ngỡ về không gian, địa dư - mà ta suy ra hiện tượng tâm lý xã hội thì ta phải thấy một hội chứng tâm lý của các xã hội tự cô lập với thế giới bên ngoài vì lý do văn hoá, chính trị. Đây là một hiện tượng thật ra rất phổ biến.

- Thí dụ như trước khi tiếp xúc với Tây phương đang công nghiệp hoá vào thế kỷ 19, thì xã hội Việt Nam hay đa số dân Á Châu bị Hán hóa thật ra đã tự cô lập với thế giới bên ngoài. Bên trong, vua chúa hay đại thần, các quan thái sử, thái bốc - là kẻ đếm trăng sao, viết sử và coi bói để đoán chuyện cát hung cho triều đình - cũng chỉ như là các tù trưởng và thầy mo thầy cúng trong các hải đảo hoang vu chưa tiếp xúc với bên ngoài. Họ có phản ứng sùng chuộng Thánh hiền phương Bắc, cấm đạo, kỳ thị văn hoá ngoại bang, coi thường khoa học và cô lập cả nước với thế giới bên ngoài để bảo vệ đặc quyền đặc lợi làm cho xứ sở lụn bại trong sự nghèo khốn và dốt nát.

ĐQAThái: Chúng ta suy ra từ một hiện tượng chung là sự hiểu biết có hạn chế của một xã hội ra vai trò của một tầng lớp trung gian ở giữa cái lạc hậu bên trong và sự tiến bộ ở bên ngoài. Có phải như vậy không?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Nếu nói cho ngắn gọn thì đó là hiện tượng "đầu cơ kiến thức" hay giấu nhẹm một dúm kiến thức hạn chế, của những kẻ hiểu biết có hạn hầu duy trì quyền lực nhờ chánh sách ngu dân.

- Trước đó cũng thế và sau này cũng vậy, ta đều thấy hiện tượng ngu dân, làm cho dân chúng bị trói vào những chân lý độc quyền của nhà nước, rồi một thiểu số hiểu biết lõm bõm từ bên ngoài thủ vai thông ngôn giữa Thượng đế hay Thánh hiền ở trên với thần dân u mê ở dưới để duy trì chế độ ngu dân này hầu trục lợi. Xa thì có chuyện Thánh hiền và trò Vương đạo của Trung Quốc, mà chúng ta đã trình bày và sẽ còn phải phân tách nữa. Gần thì có chuyện cách mạng vô sản đầy tính khoa học có thể xây dựng một thế giới đại đồng. 

- Thí dụ như Liên Xô là nơi văn minh nhất, nơi mà trăng cũng còn sáng hơn mọi xứ khác, nơi mà người người làm theo năng xuất nhưng lại hưởng theo nhu cầu vì Thánh hiền Karl Marx đã dạy như vậy. Nơi mà nền tái sản xuất mở rộng sẽ giúp cho mọi người đều có áo cơm miễn phí dưới sự quản lý anh minh của đảng và nhà nước!

- Trong tinh thần ấy, khi là cán bộ của Đệ tam Quốc tế của Liên Xô hoặc tự khoe là đã tham gia Cách mạng Trung Quốc trong Đệ bát Lộ quân, Hồ Chí Minh tự khoác cho mình hào quang của quốc tế hay khoa học mà thực chất thì chỉ là một thầy mo lưu manh và láu cá đã hứa hẹn chuyện hoảng tiều mà gây ra biết bao tai họa cho dân tộc. Các đảng viên cộng sản chuyên về lý luận hay văn hoá tư tưởng rồi thêu dệt dông dài về tính ưu việt của chủ nghĩa cộng sản sau khi đã thuộc lòng triết học Mác-Lenin hoặc lõm bõm đọc Bút ký Lenin mà cũng đòi quản lý cả nước: họ chỉ là loại thầy mo hay là quan thái sử u mê thời trước. Họ có sự hiểu biết hạn chế về khoa học của nhân loại, nhưng giữ chặt quyền lực nhờ đi học lóm rồi đầu cơ kiến thức, kiểm soát thông tin, và phán xuống thần dân rằng việc này thì đúng, lẽ kia là sai để tiếp tục cai trị. Họ làm xã hội không tiến được.

- Bây giờ, sau thời đổi mới, "hội chứng thầy mo" ấy vẫn còn khi có người đi Mỹ rồi về nói phét về những điều mập mờ mà họ thật ra cũng không biết hết về nước Mỹ để kiếm chút danh hão, chút lợi vặt bằng sự bịp bợm. Suy ra từ đó, chúng ta thấy ra nhiều trường hợp khôi hài lắm! Đi Las Vegas đánh bạc về cũng có thể thủ vai thầy mo nói phét! 

- Khi có người nói với chúng ta rằng tôi đã gặp người Mỹ, họ nói thế này thế kia về chánh sách của họ thì có khi họ cũng chỉ là thầy mo và cho rằng Hoa Kỳ giữ cái thiên mệnh của thế giới. Vấn đề là chúng ta phải mở tung cái kiến thức mập mờ ấy để tự giải ảo và nhất là để dân mình không còn bị bưng bít thông tin mà nghe lời các tù trưởng hay thầy mo có gian ý. Chúng ta đã qua thế kỷ 21 rồi!

ĐQAThái: Ông có biệt tài moi ra những chuyện chình ình trước mắt mà ít ai để ý! 

Nếu ta ngẫm nghĩ cho kỹ thì hiện tượng này quả là quá phổ biến, từ xưa đến nay, từ trong ra ngoài. Sau ngày 30 tháng Tư, người dân trong Nam đã nghe được nhiều chuyện kỳ lạ về tính ưu việt của xã hội chủ nghĩa đâu đó ở Liên Xô hay Trung Quốc, hoặc về những chiến công đánh Mỹ. Như máy bay của ta núp trong mây rồi bất ngờ bắn hạ phi cơ Con Ma của Mỹ. Quả là chúng ta quả đã từng là nạn nhân của hội chứng thầy mo! 

Sau đấy, nhiều người từ bên Mỹ lại mặc áo gầm về làng và thủ vai thầy mo nữa khi kể lại những tiến bộ phi thường của nước Mỹ mà nhiều khi chính họ cũng chưa hiểu hết! Kết luận thì trong sự giao tiếp giữa các hình thái xã hội hay tổ chức khác nhau người ta hay có sự hiểu lầm lúc ban đầu, nhưng nhiều người duy trì sự hiểu lầm ấy để trục lợi...

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Và trong lãnh vực truyền thông, chúng ta phải cố gắng giải tỏa sự hiểu lầm ấy bằng thông tin trong sáng minh bạch. Nhưng trước hết thì phải gây được sự chú ý để dẫn tới ý thức tự giải ảo. Nhẹ như năm xưa ở trong Nam thì có trò lám dáng của vài ba nhà văn đã đi Tây hoặc chưa đi Tây mà vẫn cứ như Tây về để thêu dệt  trò hoa mỹ, nào là về thuyết hiện sinh, về Jean Paul Sartre hay về trào lưu tiểu thuyết mới, v.v... Nặng hơn thì có lớp thầy thông thầy phán đã thủ vai thông ngôn cho công chức Pháp thời Pháp thuộc. Nhưng nếu nhìn xa hơn hiện tượng buồn cười ấy thì ta thấy ra thảm kịch.

- Thí dụ như khi các cụ của ta tiếp xúc với Tây phương và kể lại về nhiều vật lạ của Âu Châu, hội chứng thầy mo rất dễ xảy ra nếu ta không chịu đào sâu và tìm hiểu để giải ảo như Nguyễn Trường Tộ hay Nguyễn Lộ Trạch. Nhưng, khi ở trong triều mà các quan cũng lại coi thường những vật lạ của văn minh kỹ thuật Tây phương, với lý do như Cao Bá Quát đã viết trong một bài biểu dâng lên vua Thiệu Trị, rằng bọn Tây dương không đáng sợ vì chúng không có Thánh hiền thì loại người như Cao Bá Quát này cũng chỉ là thầy mo! Trong một kỳ trước chúng ta đã giải ảo về Cao Bá Quát rồi.

- Cái khác biệt là thời xưa không đầu cơ kiến thức trên xương máu dân tộc. Mấy ông thầy mo Cộng sản thì đầu cơ xương máu dân tộc cho cái kiến thức nông như chôn đĩa của họ và bây giờ vẫn còn  tiếp tục khi kiểm soát thông tin từ thế giới bên ngoài! Chúng tôi xin cảm tạ sự chú ý của quý thính giả và xin hẹn kỳ tới sẽ lại làm quý vị nhức đầu nữa!

ĐQAThái: Xin cám ơn ông Nguyễn Xuân Nghĩa và xin gặp lại quý thính giả trong chương trình Giờ Giải Ảo vào kỳ tới.

 

 

(Đây là một bài phỏng vấn của đài phát thanh VNR tại California ngày 20100406, được yết lại trên Dainamax Magazine - www.dainamax.org - một năm sau vào ngày 20110402. Nay xin được đăng lại trên Dainamax Tribune để giới thiệu với các độc giả mới. NXN)