Nguyễn-Xuân
Nghĩa - Người Việt Ngày 140519
"Hoa Kỳ Nhìn Từ Bên Ngoài"
Hoa
Kỳ và ngón võ trái phải song đấu
* Trung tâm Azerbaijan tại thành phố Houston, Tiểu bang Texas *
Trong
một tiền kiếp, khi còn làm nhân viên cho một tổ hợp tư vấn Hoa Kỳ, người viết
được nếm mùi dân chủ Mỹ trên đất lạ. Nhìn từ bên ngoài thì đây là bài học cũng
khá thời sự về nước Mỹ.
Năm
đó, nghiệp vụ của người viết là đưa một đoàn chuyên gia đi... ăn Tết Marốc. Ngày
xưa ở trong Nam chúng ta cứ nói đùa về loại việc xa vời, như chờ đến Tết Congo
hay Maroc. Nhờ cuộc đổi đời thì có ngày đi Maroc thật. Nghiệp vụ kỳ đó vui như ăn
Tết: lượng giá bảy công ty xi măng quốc doanh của xứ này để tiến hành tư nhân hóa.
"Piece
of cake" mà không phải là "peace of mind".
Hơn
20 năm trước, khi hệ thống kinh tế tập trung kế hoạch phá sản cùng sự sụp đổ của
Liên Xô, trào lưu của nhiều quốc gia là chính quyền giảm dần việc đầu tư vào
doanh trường và bán doanh nghiệp nhà nước cho tư nhân. Ngân hàng Thế giới, Quỹ
Tiền tệ Quốc tế và Chính quyền Mỹ đều khuyến khích việc đó. Rồi về chuyên môn
thì tiến hành thể thức giải tư ra sao, và nếu bán tài sản của nhà nước cho tư
nhân thì bán với giá nào, theo thủ tục nào?
Vì
vậy trong một kế hoạch lớn mới có dự án nhỏ là định giá một loạt bảy công ty ở
nhiều nơi của xứ Maroc. Và đấy là lúc chuyên gia vấp chân vào cơ chế dân chủ Hoa
Kỳ.
Về
bối cảnh, một doanh nghiệp Mỹ gửi đoàn chuyên viên của họ, được Ngân hàng Thế
giới tuyển về chuyên môn, để thực hiện kế hoạch giải tư theo khuyến cáo của cơ
quan viện trợ Mỹ là USAID. Cơ quan USAID nằm trong Bộ Ngoại giao và viện trợ kế
hoạch giải tư cho Maroc. Khi tới nơi, đoàn chuyên viên ghé chào Sứ quán Hoa Kỳ
tại Rabat để trình bày nội dung công tác, được sự khích lệ của Tùy viên Kinh tế.
Sau đó họ mới bắt tay vào việc tại nhiều nơi khác nhau. Bảy công ty quốc doanh
chứ không phải là ít.
Trục
trặc xảy ra là khi viên trưởng đoàn này được Sứ quán cho biết là bị... Georgia
phàn nàn.
Georgia
là tên một tiểu bang Mỹ, có thủ phủ là Atlanta nổi tiếng với nàng Scarlett
O'Hara và trận Nội chiến năm xưa. Đời nay, nơi đây có một doanh nghiệp sản xuất
máy móc làm xi măng. Họ gửi thư phàn nàn lên văn phòng Nghị sĩ, thời đó là ông
Sam Nunn rất đáng kính của đảng Dân Chủ.
Sứ
quán Mỹ tại Rabat nhận được thư của văn phòng Nghị sĩ từ Altanta. Rằng một
doanh nghiệp địa phương sắp bán được một giàn máy cho một doanh nghiệp tại
Maroc, và tạo ra công ăn việc làm cho cư dân ở Georgia, thì bị phái đoàn chuyên
viên cản trở. Dự án lượng giá để giải tư khiến doanh nghiệp Maroc hoãn mua máy
Mỹ. Tại sao công ty tư vấn Mỹ lại phá hoại quyền lợi của doanh nghiệp Hoa Kỳ như
vậy?
Xin
viết lại cho gọn: Cơ quan USAID viện trợ cho xứ nào đó thực hiện một dự án mà Bộ
Ngoại giao của Chính quyền Liên bang cho là có lợi cho kinh tế của quốc gia được
cấp viện. Nhưng dự án lại gây rắc rối cho một công ty Mỹ sắp bán được giàn máy nên
họ tác động vào chính quyền tiểu bang, với kết quả là Lập pháp phàn nàn Hành pháp
- và dội qua Rabat.
Nhìn
từ xứ Maroc, Hoa Kỳ tại thủ đô Washington thì khuyên một đàng mà Hoa Kỳ tại
Atlanta lại nói một nẻo, cả hai lời nói đều có giá trị chính đáng. Còn đám chuyên
gia tư vấn của Mỹ phải trổ tài lách khỏi hai áp lực trái ngược ở nhà - để còn
hy vọng trúng thầu cho một dự án khác.
Hiển
nhiên là chuyện như vậy đã từng và sẽ xảy ra nhiều lần, làm các đồng minh cứ phân
vân về nước Mỹ.
***
Trong
chuỗi biến động về vụ Liên bang Nga vừa thọc tay vào Ukraine, giới quan sát đều
theo dõi xem Hoa Kỳ làm gì. Giới bình luận thì nhìn vào Thủ đô Washington xem Hành
pháp và Lập pháp Mỹ có phản ứng ra sao. Nhưng nhìn như vậy vẫn chưa đủ sâu – và
rộng.
Đầu
Tháng Năm, nhiều dân biểu nghị sĩ Mỹ đã tới Toà Đại sứ Cộng hòa Azerbaijan mừng
ngày hữu nghị giữa hai quốc gia. Đáng chú ý trong số này là Nghị sĩ Dân Chủ
Charles Schumer của New York, với lời tuyên bố rằng Hoa Kỳ và Azerbaijan là hai
quốc gia dân chủ. Đáng chú ý hơn nữa là sự hiện diện của nữ Dân biểu Nancy
Pelosi, trưởng khối thiểu số Dân Chủ tại Hạ Viện. Bà này có thành tích ủng hộ Cộng
hoà Armenia vì hậu thuẫn của dân Mỹ gốc Armenia ở đất Cali, mà từ 20 năm nay,
Armenia và Azerbaijan lại có tranh chấp về một khu vực tự trị - Cộng hoà
Nagorno-Karabakh - trong lãnh thổ Azerbaijan. Vậy mà Nancy Pelosi vẫn tới mừng
dù chẳng phát biểu gì.
Chuyện
này đáng chú ý vì vụ Ukraine.
Azerbaijan
có vị trí địa dư nối liền Đông Âu với Tây Á, là quốc gia lớn nhất khu vực Caucasus
xưa kia thuộc quỹ đạo Xô viết và tiếp giáp với Nga và Iran. Người dân, gọi là
Azeri, theo Hồi giáo, có quan hệ lịch sử và văn hoá với hai sắc dân Thổ và Ba Tư.
Quan trọng nhất, Azerbaijan có dầu hỏa và sau khi Liên Xô tan rã, vẫn giữ vị trí
độc lập với Liên bang Nga. Còn sát cánh với Hoa Kỳ trong hai chiến dịch
Afghanistan và Iraq, cho đến ngày nay. Trong vụ Vladimir Putin tấn công
Ukraine, Azerbaijan đã cùng Hoa Kỳ bỏ phiếu tại Hội đồng Bảo an để kết án Nga.
Gan
cùng mình! Tức là Azerbaijan là cái gai muốn nhể và Armenia là đòn xóc của
Putin.
Vì
vậy, lãnh đạo Azerbaijan tại thủ đô Baku mới chú ý đến sự hiện diện và phát biểu
của các nhân vật thuộc Lập pháp Hoa Kỳ. Họ chú ý vì dù có tình nghĩa đồng minh
như vậy, Chính quyền Mỹ vẫn lửng lơ ỡm ờ về vụ tranh chấp Nagorno-Karabakh với
xứ Armenia thân Nga.
May
quá, lãnh đạo Hoa Kỳ không chỉ ngồi tại thủ đô Washington!
Tháng
trước, khi Tổng thống Barack Obama đi tìm lại cái trục chưa ráp đã long tại Đông
Á, dân Baku lại ca tụng thành phố Houston của Texas. Baku và Houston đã kết nghĩa
"chị em" từ lâu. Trong khi Hành pháp lẫn Lập pháp Mỹ còn phân vân do
dự tại Washington thì doanh giới lẫn các chính trị gia của Houston, và Texas, đã
vào Azerbaijan và lặng lẽ xúc tiến dự án đưa dầu của Azerbaijan tới Địa Trung Hải
qua ống dẫn Babu-Tbilisi-Ceyhan dài gần 1.800 cây số.
Dự
án vĩ đại này thành hình từ năm 2005 với sự góp sức của Houston sẽ giải vây
Azerbaijan và tiếp tế năng lượng cho Âu Châu! Mà Hoa Kỳ không chỉ có Washington
hay Houston, hoặc Texas và kỹ nghệ năng lượng.
Nhiều
tiểu bang và thành phố của Mỹ lặng lẽ phát triển quan hệ với các xứ khác và kín
đáo tác động ngược lên các chính khách ở thủ đô. Các chính trị gia này có thể
ngồi vào vị trí liên bang để quyết định về đối sách ngoại giao hay an ninh của
Hoa Kỳ, nhưng đều có hậu cứ địa phương và phải lo cho cư dân sẽ bỏ phiếu cho họ.
Vì vậy mới có hiện tượng bất thường mà dễ hiểu là cùng người Mỹ vẫn thật tâm nói
ra điều mâu thuẫn.
Nhìn
từ bên ngoài, ta có thể nghĩ Hoa Kỳ mới là vô địch về ngón võ "song thủ hỗ
bác" của Châu Bá Thông trong truyện võ hiệp Kim Dung. Thật ra, Hoa Kỳ có dáng
ngây thơ khật khùng của Lão Ngoan Đồng mà là đại cao thủ có thể giao đấu tay trái
với tay phải.
Ai
kẹt vào giữa thì ráng chịu!
____________________________
Chuyện Chỉ Có Tại Nước Mỹ
Thành phố
Detroit của tiểu bang Michigan bị vỡ nợ vào năm ngoái, chuyện ấy, ai cũng biết.
Nhưng ít biết một cách đếm của viên chức công quyền sở tại. Họ mất 32 đồng để
thu được tiền phạt đậu xe trái phép là ba chục. Đã vậy, thành phố có 3.404 máy
tính tiền đậu xe thì phân nửa lại hỏng. Nói theo kinh tế thì đấy là sản nhập. Hèn
gì, Detroit kết nghĩa chị em với Trùng Khánh của Trung Quốc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét